Η ανευθυνότητα πολλών τον Οκτώβριο αποτελεί την… καύσιμη ύλη γι αυτό που συμβαίνει κατά τον τρέχοντα… κατάμαυρο μήνα στο μέτωπο του κορωνοϊού.
του Λουκά Γεωργιάδη
Οι αντικοινωνικές συμπεριφορές κάποιων και η χαλάρωση κάποιων άλλων, δεν άργησαν να φέρουν τα αποτελέσματα που όλοι βλέπουμε καθημερινά. Κάποιοι διαμαρτύρονταν για τους 25 μαθητές στην τάξη, αλλά κάνουν πορείες και συγκεντρώσεις. Κάποιοι άλλοι δηλώνουν αρνητές μάσκας και είτε κόλλησαν οι ίδιοι, είτε μετέδωσαν τον ιό, είτε “έφυγαν” από τη ζωή. Η Εκκλησία τήρησε ώριμη στάση σε ανώτατο επίπεδο, αλλά στον μεσαίο και κατώτερο κλήρο, κάποιοι προσπαθούσαν να πείσουν το… ποίμνιο, ότι για όλους φροντίζει ο Θεός. Τελικά όλα αυτά αποδεικνύονται στην πράξη ως… μπούρδες και ο ιός είναι εδώ. Δεν ξεχωρίζει πού ανήκει ο κάθε άνθρωπος ή πού μένει. Δεν ξεχωρίζει υγιείς και πάσχοντες. Δεν ξεχωρίζει αν κάποιος δουλεύει ή είναι άνεργος.
Μέσα στο παραπάνω πλαίσιο, μηνύματα με πολλαπλή ανάγνωση στέλνει η σχετικώς πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία, σε σχέση με την προσαρμογή των εργαζομένων στις νέες συνθήκες εργασίας, λόγω κορωνοϊού. Η έρευνα του ΕΛΙΝΥΑΕ διενεργήθηκε κατά το χρονικό διάστημα από 8-13 Οκτωβρίου και συνεπώς, δεν αποτυπώνει συνολικά τη δυναμική που ανέπτυξε η εξάπλωση του κορωνοϊού τον Νοέμβριο. Αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να καταγραφεί προκειμένου να ερμηνεύσει μερικές από τις απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτηθέντες σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας, χωρίς να υπάρχει… υποψία για τις τραγικές εξελίξεις του Νοεμβρίου.
H έρευνα πραγματοποιήθηκε με ερωτηματολόγιο σε 1.288 άτομα, μέσω διαδικτύου και με τη χρήση ηλεκτρονικής πλατφόρμας και αφορά στους βασικούς θεσμούς για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία, τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται στους εργασιακούς χώρους για την προστασία από
τον κορωνοϊό, την αντίληψη κινδύνου, την ευαισθητοποίηση και τον βαθμό προετοιμασίας του κοινού, όσον αφορά σε φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές και επιδημίες. Πάντως, ως γενικό συμπέρσμα, μπορεί να καταγραφεί ότι η μάσκα και οι θεσμοί Υγείας και Ασφάλειας αποτελούν “συμμάχους” των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στην εποχή του κορωνοϊού. Όμως, ειδικά στο θέμα της μάσκας, εντοπίζεται μια “γκρίζα” ζώνη, η οποία δίνει απάντηση μεταξύ άλλων και για μία από τις αιτίες εξάπλωσης του ιού.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας:
1. Οι 7 στους 10 εργαζομένους δηλώνουν ότι στον εργασιακό τους χώρο λαμβάνονται μέτρα προστασίας από τον Covid-19. Τα μέτρα αυτά αφορούν κυρίως σε παροχή αντισηπτικών διαλυμάτων και μέσων ατομικής προστασίας, επαρκή αερισμό των χώρων, ενημέρωση εργαζομένων/τρίτων για ορθές πρακτικές ατομικής υγιεινής και άλλα μέτρα προστασίας, τακτικό καθαρισμό των χώρων και των επιφανειών εργασίας, περιορισμό συναθροίσεων και συναντήσεων και την πραγματοποίηση εκδηλώσεων και συνεργασιών με εναλλακτικούς τρόπους όπως η τηλεδιάσκεψη και η τηλεφωνική και ηλεκτρονική επικοινωνία.
Αναμφίβολα, όταν 3 στους 10 εργαζομένους δηλώνουν ότι δεν λαμβάνονται τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας, αυτό αποτελεί μία απάντηση για το πόσο οι εργασιακοί χώροι μπορεί να αποτελέσουν σοβαρή εστία επώασης και διασποράς του κορωνοίού. Το μεγάλο ζήτημα με την επιδημία αυτή δεν είναι η τήρηση των μέτρων από την πλειοψηφία.
2. Οι θεσμοί της Ασφάλειας και της Υγείας στην Εργασία (ΥΑΕ) λειτούργησαν θετικά στην προστασία από την Covid-19, ενώ η μάσκα φαίνεται ότι κερδίζει τη μάχη στα Μέτρα Ατομικής Προστασίας, καθώς 7 στους 10 εργαζομένους, ανεξάρτητα από το επάγγελμά τους, δηλώνουν ότι τη χρησιμοποιούν. Αυτό το εύρημα είναι ενδεικτικό για το πώς αντιλαμβάνονται κάποιοι την ατομική ευθύνη, για το πώς καταλαβαίνουν πού βρίσκονται και πώς σκέφτονται. Το στοιχεείο αυτό ίσως δίνει μια απάντηση για την έκρηξη κρουσμάτων, διασωληνωμένων κα θανάτων στην κοινότητα από τις αρχές Νοεμβρίου. Είναι δεδομένο ότι από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων στις αρχές Οκτωβρίου, μπορούν να εξαχθούν υπερ-πολύτιμα συμπεράσματα σε σχέση με την εξάπλωση του ιού λίγες εβδομάδες αργότερα. Το γεγονός ότι κυκλοφορούν ακόμη ανάμεσα μας ανεγκέφαλοι που αποτελούν κινητές “βόμβες” στην οικογένεια τους, στον εργασιακό τους χώρο και στην κοινωνία, δίνει απαντήσεις για το πώς φτάσαμε έως εδώ.
3. Περίπου το 40% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι μετά την εκδήλωση της Covid-19, η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου προσαρμόστηκε στα σημερινά δεδομένα στο πλαίσιο της εφαρμογής μέτρων και διαδικασιών για την πρόληψη των κινδύνων από τον νέο κορωνοϊό. Το ποσοστό αυτό κρίνεται ως εξαιρετικά χαμηλό σε σχέση με την προσαρμογή και αποδοχή των μέτρων. Όταν στον εργασιακό χώρο επικρατεί υγειονομική… χαλάρωση, τότε όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η χαλάρωση περνάει και σε αλλες φάσεις της καθημερινότητας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη εξάπλωση του ιού.
4. Σε ό,τι αφορά στις οργανωτικές αλλαγές που εφαρμόστηκαν, με σκοπό τη μείωση του συνωστισμού στους χώρους εργασίας, 1 στους 2 εργαζόμενους ή ιδιοκτήτες επιχειρήσεων δηλώνει ότι υιοθετήθηκαν μορφές τηλεργασίας. Σε ποσοστό 22,6% των απαντήσεων αναφέρθηκε ότι εφαρμόστηκε η εκ περιτροπής εργασία και 28,9% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι οργανώθηκε η σταδιακή προσέλευση – αποχώρηση των εργαζομένων ως μέτρο πρόληψης κινδύνων από την Covid-19. Και στις τρεις περιπτώσεις διαπιστώνεται μια σημαντική ευελιξία στην προσαρμογή των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στη νέα πραγματικότητα, η οποία αν μη τι άλλο, αποτελεί ανασχετικό παράγοντα την εξάπλωση της νόσου.
5. Η πανδημία φαίνεται ότι απασχολεί περισσότερο τους ερωτηθέντες σε ό,τι αφορά στις κοινωνικές σχέσεις, τα οικονομικά-εργασιακά, την ψυχική υγεία και λιγότερο ως προς την αρνητική επίδρασή της στην υγεία γενικά. Αυτό το συμπέρασμα, πιθανόν να σχετίζεται με την περίοδο διεξαγωγής της έρευνας, δεδομένου ότι το διάστημα εκείνο οι αρνητικές επιδράσεις της πανδημίας στην υγεία του πληθυσμού δεν βρίσκονταν στα σημερινά επίπεδα και γενικώς, υπήρχε μια… χαλαρή προσέγγιση του θέματος. Στο σημείο αυτό τα αποτελέσματα της έρευνας απέχουν χρονικά από τη σημερινή πραγματικότητα και είναι σίγουρο ότι ο φόβος και η ανασφάλεια συνυπάρχουν με το άγχος για την εργασία και τα οικονομικά αλλά και την ψυχική υγεία. Η κατάσταση προφανώς είναι επιβαρυμένη, αλλά είναι δεδομένο ότι από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων πριν από ενάμιση μήνα, είναι εύκολο να βγει το συμπέρασμα ότι μια μειοψηφία αρκεί για να κάνει τη μεγάλη ζημιά. Άλλωστε τα πράγματα είναι πάρα πολύ απλά. Αν ένας μολυσμένος βρεθεί σε έναν κλειστό χώρο για πάνω από 3 ώρες, τότε θα μολύνει σχεδόν τους πάντες που βρίσκονται μέσα στον χώρο αυτό.
6. Ο 1 στους 6 ερωτηθέντες δηλώνει ότι αισθάνεται από αρκετό έως πάρα πολύ
άγχος τους τελευταίους 6 μήνες. Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι όσο αυξανόταν ο βαθμός αρνητικής επίδρασης της πανδημίας, τόσο συχνότερα αναφερόταν άγχος από τους ερωτηθέντες. Σε ό,τι αφορά στα γενικά θέματα προστασίας, πέραν του κορωνοϊού, τα συχνότερα αναφερόμενα θέματα για τα οποία έχουν εκπαιδευτεί οι ερωτηθέντες στον χώρο εργασίας είναι η χρήση πυροσβεστικών μέσων (43,0%), οι πρώτες βοήθειες (42,1%) και η εκκένωση χώρων εργασίας (41,3%), ενώ μόλις το 12,2% ανέφερε ότι έχει εκπαιδευτεί για προστασία από φυσικές καταστροφές. Η τελευταία αποτελεί το συχνότερα αναφερόμενο θέμα για το οποίο οι συμμετέχοντες επιθυμούν να ενημερωθούν ή να εκπαιδευτούν. Την αντίληψη κινδύνου σε σχέση με τις φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές, τα ακραία καιρικά φαινόμενα κ.λ.π., φαίνεται να επηρεάζει στατιστικά σημαντικά ο τόπος κατοικίας, καθώς και η εμπειρία από αντίστοιχα γεγονότα στο παρελθόν.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία είναι προφανές ότι διαμορφώνουν μια πραγματικότητα με πολλές παραμέτρους και πολλές παραμετρικές διαφοροποιήσεις. Η πλειοψηφία των εργαζομένων λαμβάνει τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας στον χώρο εργασίας, αλλά υπάρχει και η μειοψηφία η οποία μπορεί να κάνει τη… ζημιά. Αρκεί και μόνο 1 για να κάνει της ζημιά σε 10 και αυτοί οι 10 να κάνουν τη ζημιά στους 100 και πάει λέγοντας. Επιπλέον, στις φοβίες και τις ανησυχίες των πολλών και των… λίγων προστίθενται τα άγχη και οι ανασφάλειες για το πώς θα επηρεαστεί η δουλειά, ποια θα είναι η επόμενη μέρα στα οικονομικά του σπιτιού, ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες στην ψυχική υγεία του εργαζομένου και πώς μπορεί αυτή να τον επηρεάσει στην εργασία του αλλά και στη συμπεριφορά του έναντι της οικογένειας και της κοινωνίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλοι υφίστανται, σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό, την πίεση της συγκυρίας. Η οικογένεια, η εργασία, οι κοινωνικές σχέσεις έχουν ως κοινό παρονομαστή τον κορωνοϊό. Οι καταστάσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαζόμενοι, είτε στον εργασιακό τους χώρο είτε στο σπίτι τους χαρακτηρίζονται ως έκτακτες. Το θέμα της πρόληψης είναι βασικό, αλλά είναι προφανές ότι η υπευθυνότητα δεν είναι μια αρετή που αφορά το σύνολο των πολιτών. Πρέπει να αντιληφθούμε όλοι ότι έχουμε ακόμη πολύ δρόμο μπροστά μας, τα εμβόλια ίσως να μην προστατεύσουν εγκαίρως το σύνολο του πληθυσμού, η οικονομική αιμορραγία να γίνει εντονότατη από την άνοιξη και μετά. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα η υγειονομική πίεση, τότε η ζημιά στην οικονομία θα σέρνεται και το κόστος μεγαλώνει. Αυτό το κόστος θα επιφέρει απώλεια θέσεων εργασίας, μείωση εισοδημάτων και για κάποιους ολοκληρωτική καταστροφή.
Άρα, όσο δεν βάζουμε… μυαλό για να… μαζέψουμε την υγειονομική κρίση, όσο κάποιοι συμπεριφέρονται ανεύθυνα με πάρτι, πορείες και συλλαλητήρια, όσο καθυστερούμε την επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα, τόσο θα αυξάνονται οι απώλειες ανθρωπίνων ζωών, τόσο θα αυξάνονται τα οικονομικά “θύματα” και τόσο θα μεταβάλλεται συνεχώς προς το χειρότερο ο μέσος όρος της ψυχολογικής στάθμης των ανθρώπων σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όταν κάποιοι δεν λειτουργούν υπεύθυνα μέσα στο γενικό σύνολο, τότε στο τέλος όλοι μαζί τρέχουν και δεν φτάνουν. Άνθρωποι πέθαναν και θα πεθάνουν, δουλειές χάνονται και θα χαθούν, εισοδήματα εξαερώθηκαν ή θα εξαερωθούν, χαρακτήρες αλλάζουν ή θα αλλάξουν δραματικά. Το τίμημα της ανευθυνότητας μας, δυστυχώς, θα είναι πολύ μεγάλο…
