Ένα ευρύ πλέγμα μέτρων που περιλαμβάνει επιδόματα και παροχές, παρέχονται προς τις μητέρες εργαζόμενες, αν και το “οπλοστάσιο” της κοινωνικής πολιτικής, εξακολουθεί να παραμένει ακόμη πολύ φτωχό.
Το “Καρφί” παρουσιάζει τον πλήρη χάρτη με τα δικαιώματα των μητέρων, τις προϋποθέσεις για το ειδικό εξάμηνο επίδομα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζονται και καταβάλλονται τα επιδόματα κυοφορίας και λοχείας.
Οι μητέρες που εργάζονται ως μισθωτές αλλά και οι αυτοαπασχολούμενες εντάσσονται σε ένα πακέτο επιδομάτων μητρότητας δύο ταχυτήτων.
Το ισχύον πλέγμα προστασίας για τις γυναίκες που κυοφορούν και γεννούν, περιλαμβάνει παροχές και επιδόματα κυοφορίας, λοχείας, προστασίας της μητρότητας αλλά και αυστηρές ρήτρες για εργοδότες που επιχειρούν να απολύσουν γυναίκα έγκυο.
Σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς απαγορεύεται και είναι απόλυτα άκυρη η απόλυση εργαζόμενης, τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της όσο και για το χρονικό διάστημα 18 μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία της για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, εκτός εάν υπάρχει σπουδαίος λόγος για καταγγελία. Ως σπουδαίος λόγος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ενδεχόμενη μείωση της απόδοσης στην εργασία της εγκύου που οφείλεται στην εγκυμοσύνη.
Τι ισχύει για τις άδειες
Ειδικό καθεστώς αδειών προβλέπεται κατά περίπτωση από την εργατική νομοθεσία για τις μητέρες.
Ειδικότερα, οι μορφές αδείας είναι οι εξής:
1. Ειδική άδεια μητρότητας : Όσες εργαζόμενες μητέρες έχουν σχέση μισθωτής εργασίας, δικαιούνται κατ΄ αρχήν άδεια μητρότητας συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων ή 119 ημέρες. Για τις 8 πρώτες εβδομάδες (56 ημέρες), χορηγούνται πριν από την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού, ενώ οι υπόλοιπες 9 μέρες μετά τον τοκετό ως ενιαία άδεια (σύνολο 63 μέρες).
Ακόμη και στην περίπτωση που ο τοκετός γίνει μετά την πιθανολογούμενη ημερομηνία, αυτό δεν συνεπάγεται μείωση του διαστήματος της αδείας που ακολουθεί μετά τη γέννα. Δηλαδή, παραμένει το διάστημα 9 εβδομάδων, αλλά και η παράταση της συνολικής άδειας πέραν των 17 εβδομάδων.
2. Ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας. Χορηγείται στις μητέρες για 6 μήνες. Επιπλέον, χορηγείται μετά τη λήξη της άδειας κυοφορίας και λοχείας (εντός 60 ημερών από τη λήξη) και προηγείται της ειδικής άδειας θηλασμού και φροντίδας, εφόσον αυτή λαμβάνεται ως μειωμένο ωράριο για 30 ή 18 μήνες. Σύμφωνα με γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους η ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας δεν συμψηφίζεται με καμία άλλη άδεια προστασίας.
3. Ειδική άδεια θηλασμού και φροντίδας παιδιού. Η διάρκεια της συγκεκριμένης άδειας είναι 30 μήνες και ισχύει για τον έναν από τους δύο γονείς.
Την άδεια απουσίας για λόγους φροντίδας του παιδιού μπορεί εναλλακτικά να ζητήσει και ο πατέρας, εφόσον δεν κάνει χρήση η εργαζόμενη μητέρα, ενώ το μειωμένο ωράριο για τη φροντίδα των παιδιών θεωρείται και αμείβεται ως χρόνος εργασίας.
Μάλιστα, για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα υπάρχει η δυνατότητα μειωμένου ωραρίου κατά μία ώρα την ημέρα. Έπειτα από συμφωνία με τον εργοδότη, υπάρχει η δυνατότητα μειωμένου ωραρίου κατά δύο ώρες την ημέρα για τους πρώτους 12 μήνες και κατά μία ώρα την ημέρα για τους επόμενους 6 μήνες, ενώ η συνολική διάρκεια μπορεί να φτάσει έως τις 18 μήνες.
Επίσης, έπειτα από συμφωνία με τον εργοδότη μπορεί να αντικατασταθεί από συνεχόμενη άδεια, ίσης διάρκειας 3,5 μηνών μετ’ αποδοχών. Στην περίπτωση αυτή, η άδεια προστασίας της μητρότητας διάρκειας 6 μηνών χορηγείται αμέσως μετά και δεν συμψηφίζεται.
Παροχή επιδομάτων από τον ΕΦΚΑ
Σειρά επιδομάτων καταβάλλει προς τις μητέρες και ο ΕΦΚΑ, αρκεί να συντρέχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Ειδικότερα:
1. Επίδομα γέννας. Ανέρχεται στο ποσό των 2.000 ευρώ και καταβάλλεται μετά τη δήλωση του βρέφους στο μαιευτήριο, χωρίς να χρειαστεί οποιαδήποτε άλλη κίνηση δήλωσης προς τον οικείο Δήμο.
2. Καταβάλλονται επιδόματα για τις 119 ημέρες της ειδικής άδειας μητρότητας και τα επιδόματα μητρότητας, δηλαδή κυοφορίας και λοχείας του πρώην ΙΚΑ, τα οποία υπολογίζονται με βάσει το μέσο όρο αποδοχών των τελευταίων 30 ημερών ασφάλισης του προηγούμενου χρόνου.
Ο μέσος όρος αποδοχών της εργαζόμενης μητέρας χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί το αντίστοιχο τεκμαρτό ημερομίσθιό της, με βάση τις τελευταίες ασφαλιστικές κλάσεις του πρώην ΙΚΑ.
Εφόσον βρεθεί η αντίστοιχη ασφαλιστική κλάση, τότε η εργαζόμενη δικαιούται να λάβει το 50% του ημερομίσθιου της κλάσης στην οποία κατατάσσεται. Επιπλέον, δίνεται προσαύξηση κατά 10% για κάθε προστατευόμενο παιδί.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να έχει το δικαίωμα αυτού του επιδόματος η μισθωτή μέλλουσα μητέρα είναι να έχει συμπληρώσει 200 ημέρες εργασίας στην ασφάλιση τα δύο προηγούμενα χρόνια από την ημέρα τοκετού και να μην εργάζεται κατά τον χρόνο της επιδότησης.
3. Άνεργες γυναίκες που κυοφορούν αλλά διατηρούν την ασφαλιστική τους ικανότητα και είναι εγγεγραμμένες στον ΟΑΕΔ μπορούν επίσης να επιδοτηθούν από το τέως ΙΚΑ για άδεια μητρότητας.
Η κυοφορούσα γυναίκα υποβάλλει τα αναγκαία έγγραφα στο Τμήμα Παροχών Ασθενείας του πρ. ΙΚΑ για να εκδοθεί η Απόφαση Επιδότησης Μητρότητας. Για να εκδοθεί η Απόφαση Επιδότησης Κυοφορίας η ασφαλισμένη πρέπει να προσκομίσει το βιβλιάριο υγείας και ιατρική γνωμάτευση για την πιθανή ημερομηνία τοκετού, η οποία χορηγείται μετά την 30η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.
Η ιατρική βεβαίωση έχει τρία διακριτά πεδία, το πεδίο του ιατρού που βεβαιώνει την πιθανή ημερομηνία, την υπεύθυνη δήλωση εργοδότη που δηλώνει την ημερομηνία διακοπής της εργασίας λόγω μητρότητας (56 ημέρες πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού) και την υπεύθυνη δήλωση της ασφαλισμένης ότι διέκοψε την εργασία της και ότι δεν πρόκειται να εργαστεί για όσο χρόνο επιδοτείται.
Για την επιδότηση μητρότητας γίνονται αποδεκτές ιατρικές γνωματεύσεις από ιατρούς μαιευτήρες δημόσιων νοσοκομείων ή συμβεβλημένους με τον ΕΟΠΥΥ και δύο υπεύθυνες δηλώσεις (εργοδότη και ασφαλισμένης) οι οποίες μπορούν να προσκομιστούν σε ξεχωριστά έντυπα.
Η υπεύθυνη δήλωση εργοδότη δεν πρέπει να συμπληρώνεται πριν την πραγματική διακοπή της εργασίας λόγω της κυοφορίας και η ασφαλισμένη δεν μπορεί να προσέλθει στο Τμήμα Παροχών Ασθενείας του πρ. ΙΚΑ για την επιδότησή της πριν από την έναρξη της άδεια κυοφορίας αλλά μόνο από την έναρξη αυτής και μετά.
Το επίδομα κυοφορίας μπορεί να προκαταβληθεί, κάτι που σημαίνει, ότι υπάρχει η δυνατότητα 56 ημέρες πριν από την πιθανή ημέρα τοκετού, να εισπράξει η μητέρα το ποσό επιδότησης κυοφορίας από το ΙΚΑ, αφού προσκομίσει τα απαραίτητα δικαιολογητικά.
4. Επιδότηση λοχείας. Για να εκδοθεί η απόφαση επιδότησης λοχείας (επιδότηση 63 ημερών) πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί ο τοκετός και η ασφαλισμένη πρέπει να προσκομίσει την ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού. Αν δεν μπορεί να προσέλθει η ίδια, απαιτείται εξουσιοδότηση σε σύζυγο ή τρίτο πρόσωπο για την κατάθεση δικαιολογητικών λοχείας στον ΕΦΚΑ και παραλαβή της απόφασης επιδότησης.
Η εξουσιοδότηση μπορεί να θεωρηθεί σε ΚΕΠ ή άλλη δημόσια αρχή και πριν τον τοκετό, συνήθως μέχρι ένα μήνα πριν από αυτόν.
Αν η εργαζόμενη επιλέξει να ασφαλίσει στο δικό της βιβλιάριο υγείας το παιδί, η ασφάλιση στο Τμήμα Μητρώου πρέπει να προηγηθεί της έκδοσης του επιδόματος λοχείας καθώς έτσι μπορεί να πετύχει προσαύξηση του επιδόματος 10%.
5. Εργαζόμενες γυναίκες σε ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού με σύμβαση ορισμένου χρόνου (αναπληρωτές εκπαιδευτικοί, ειδικευόμενες ιατροί, “8μηνίτισες” στους ΟΤΑ κλπ) απαιτείται να προσκομίσουν από τον εκκαθαριστή της μισθοδοσίας τους, βεβαίωση ότι για το διάστημα επιδότησης από το τέως ΙΚΑ έγινε ή θα γίνει περικοπή της μισθοδοσίας.
6. Το επίδομα λοχείας καταβάλλεται πάντα μετά τον τοκετό. Σε κάθε περίπτωση, εφόσον η μητέρα καλύπτει τις προϋποθέσεις, έχει δικαίωμα εντός 6 μηνών από τον τοκετό, να εισπράξει τα επιδόματα μητρότητας από τον ΕΦΚΑ.
Στο τέλος της λοχείας, καταβάλλεται και από τον ΟΑΕΔ ένα συμπληρωματικό ποσό, ούτως ώστε, για το διάστημα των 119 ημερών η εργαζόμενη μητέρα να συμπληρώσει το σύνολο των αποδοχών της.
Ποιες επιδοτήσεις δίνει ο ΟΑΕΔ στις μητέρες
Εκτός από το θεσμικό πλαίσιο χορήγησης αδειών προς τις μητέρες αλλά και τα επιδόματα του ΕΦΚΑ, υπάρχει και ένα πακέτο μέτρων στήριξης από τον ΟΑΕΔ.
Συγκεκριμένα προβλέπονται τα εξής:
1. Επιδότηση ΟΑΕΔ. Κατά τη διάρκεια της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας ο ΟΑΕΔ καταβάλλει επίδομα ίσο με τον
κατώτατο μισθό, για 6 μήνες στην μητέρα.
Την επιδότηση δικαιούνται οι μητέρες ασφαλισμένες στον ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ) που εργάζονται ως μισθωτές με πλήρη ή μερική απασχόληση. Η ειδική αυτή άδεια και η επιδότηση που την συνοδεύει χορηγείται μετά την λήξη της άδειας και της επιδότησης λοχείας.
2. Οι προϋποθέσεις για την επιδότηση της ασφαλισμένης μητέρας με τον βασικό μισθό είναι μόνο δυο:
Α. Πρέπει να βρίσκεται σε ενεργή εργασιακή σχέση εξηρτημένης εργασίας κατά την έναρξη της άδειας μητρότητας.
Β. Πρέπει να έχει λάβει παροχές μητρότητας (επιδότηση κυοφορίας και λοχείας) από τον ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ) ή τον Ειδικό Λογαριασμό Ξενοδοχοϋπαλλήλων.
Η δικαιούχος μητέρα υποβάλλει αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου στην αρμόδια υπηρεσία του ΟΑΕΔ, αίτηση εντός 60 ημερών από τη λήξη της άδειας μητρότητας (τοκετού και λοχείας), της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας (3,5 μήνες) ή και της ετήσιας κανονικής άδειας. Η αίτηση υποβάλλεται και μέσω ΚΕΠ ή ηλεκτρονικά.
Απαιτείται βεβαίωση εργοδότη από την οποία θα προκύπτει η ενεργή εργασιακή σχέση κατά την έναρξη της άδειας μητρότητας, το είδος, η μορφή, η διάρκεια της εργασιακής σχέσης, οι μηνιαίες αποδοχές κ.α. Επίσης απαιτείται αντίγραφο βεβαίωσης επιδόματος μητρότητας (κυοφορίας – λοχείας) από τον ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ) ή τον Ειδικό Λογαριασμό Ξενοδοχοϋπαλλήλων.
Το ποσό είναι ίσο με τον κατώτατο μισθό, ενώ σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και 4 ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 ημέρες το μήνα, κατά μέσο όρο στη διάρκεια του 6μήνου που προηγείται της άδειας κυοφορίας, τότε το επίδομα μειώνεται κατά 50%.
3. Αυτοαπασχολούμενες μητέρες. Μηνιαίο επίδομα μητρότητας ύψους 150 ευρώ δικαιούνται για 4 μήνες αυτοαπασχολούμενες γυναίκες άμεσα ασφαλισμένες του ΕΦΚΑ (πρώην ΟΑΕΕ) ακόμη κι αν είχαν ήδη διακόψει την άσκηση του επαγγέλματός τους κατά την ημερομηνία του τοκετού.
4. Επίδομα κυοφορίας και λοχείας. Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη χορήγηση του επιδόματος αυτού είναι η ύπαρξη ταμειακής ενημερότητας και ασφαλιστικής ικανότητας για παροχές ασθένειας κατά την ημερομηνία του τοκετού, καθώς και να μην δικαιούται η αιτούσα επίδομα μητρότητας από άλλο ασφαλιστικό οργανισμό.
Για τη χορήγηση απαιτείται η υποβολή των εξής δικαιολογητικών:
– Αίτηση της ασφαλισμένης στην οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση του ΟΑΕΕ.
– Ληξιαρχική πράξη γέννησης του τέκνου ή βεβαίωση γιατρού του μαιευτηρίου για την πραγματοποίηση του τοκετού.
– Υπεύθυνη δήλωση ότι δεν δικαιούται από άλλο ασφαλιστικό οργανισμό επίδομα μητρότητας.
Στην περίπτωση όπου η ασφαλισμένη πληροί τις 3 αυτές προϋποθέσεις και διαθέτει ταμειακή ενημερότητα και ασφαλιστική ικανότητα για παροχές ασθένειας, τότε δικαιούται την καταβολή του επιδόματος μητρότητας ανεξάρτητα από το αν είχε διακόψει την άσκηση του επαγγέλματός της πριν από την ημερομηνία του τοκετού.
