«Μετά από ένα πενταετές κενό που χαρακτηρίζεται από παράπονα για τους ισχυρισμούς της στα ύδατα της Μεσογείου, η Τουρκία συνεχίζει τις διερευνητικές συνομιλίες με την Ελλάδα τη Δευτέρα, στο πρώτο τεστ των ελπίδων της για να αντιστρέψει τις επιδεινούμενες σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση» αναφέρει σε ανάλυσή του το πρακτορείο Reuters.
Ωστόσο, το Reuters εκτιμά ότι η επαναπροσέγγιση ΕΕ – Τουρκίας αποτελεί μακρινή προοπτική, ένας Γάλλος διπλωμάτης δηλώνει ότι η τουρκική «επιχείρηση γοητείας» στο Παρίσι πρέπει να μετουσιωθεί σε πράξεις, ενώ αναλυτής εκτιμά ότι η Άγκυρα αντιμετωπίζει με φόβο το ενδεχόμενο η Ευρώπη να συντονιστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες στις κυρώσεις, με βάση την απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Δεκεμβρίου. Το Reuters σημειώνει δε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιστράτευσε για την προσέγγιση με τη Γαλλία έναν πρώην συμφοιτητή του Μακρόν στο Παρίσι…
Ειδικότερα, όπως αναφέρει στην ανάλυσή του το πρακτορείο, τη στιγμή που οι διπλωμάτες λένε ότι η ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης θα είναι ένας δύσκολος στόχος, οι διερευνητικές συνομιλίες ακολουθούν την απόφαση της Τουρκίας να σταματήσει τις έρευνες για υδρογονάνθρακες σε αμφισβητούμενα ύδατα που εξόργισαν την Ελλάδα και την Κύπρο και μια ύφεση στη ρητορική για τις ευρύτερες διαμάχες της Άγκυρας με την ΕΕ.
Θα μπορούσαν επίσης να ανοίξουν το δρόμο για επικείμενη επίσκεψη στην Τουρκία από ηγέτες της ΕΕ. Και οι δύο πλευρές λένε ότι υπάρχει πολιτική βούληση για βελτίωση των σχέσεων, αλλά μετά από χρόνια οργής για τους πρόσφυγες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θαλάσσιες αξιώσεις, τις στρατιωτικές παρεμβάσεις της Τουρκίας και το διαιρεμένο νησί της Κύπρου, η επαναπροσέγγιση φαντάζει μια μακρινή προοπτική.
Εκφράζοντας συγκρατημένη αισιοδοξία, ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ είπε στο Reuters ότι είδε ένα «παράθυρο ευκαιρίας», αλλά ότι η Άγκυρα πρέπει να «εγκαταλείψει αυτή τη γραμμή αντιπαράθεσης» και να αναζητήσει το διάλογο.
Ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος κατηγόρησε το μπλοκ για «στρατηγική τύφλωση» απέναντι στην Τουρκία, είπε στους πρέσβεις της ΕΕ στην Άγκυρα αυτό το μήνα ότι ήταν έτοιμος να βελτιώσει τους δεσμούς. Οι διπλωμάτες λένε ότι θα χρειαστεί κάτι περισσότερο από την αλλαγή τόνου και την απόσυρση του ερευνητικού σκάφους της Τουρκίας από αμφισβητούμενα ύδατα για να σωπάσουν τις εκκλήσεις ορισμένων κρατών της ΕΕ για κυρώσεις στην Άγκυρα, τις οποίες οι ηγέτες της ΕΕ θα συζητήσουν το Μάρτιο.
«Δεν βλέπω καμία μεγάλη συμφιλίωση για να μας απομακρύνει από την πορεία από την οποία βρισκόμαστε. Θα χρειαστεί μια σημαντική χειρονομία από την Τουρκία», είπε ένας διπλωμάτης στις Βρυξέλλες, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει λόγος να είμαστε αισιόδοξοι.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ευρισκόμενος στις Βρυξέλλες αυτήν την εβδομάδα σε μια αποστολή για να διατηρήσει αυτό που αποκάλεσε «θετική ατμόσφαιρα» μεταξύ της Άγκυρας και της ΕΕ, δήλωσε την Παρασκευή ότι οι συνομιλίες για το Κυπριακό θα πραγματοποιηθούν στη Νέα Υόρκη τους επόμενους δύο μήνες.
Οικονομική επιδείνωση
Η προσπάθεια του Ερντογάν να χτίσει γέφυρες με τον κύριο εμπορικό εταίρο της Τουρκίας έρχεται καθώς η κυβέρνησή του αντιμετωπίζει οικονομική επιβράδυνση. Ενώ η πανδημία του COVID-19 υπήρξε το κύριο φρένο στην ανάπτυξη, οι διεθνείς εντάσεις έχουν επίσης επιβαρύνει την οικονομία.
Ξεκινώντας μια νέα οικονομική πορεία το Νοέμβριο, ο Ερντογάν υποσχέθηκε επίσης μεταρρυθμίσεις στην Τουρκική δικαιοσύνη μετά από επανειλημμένες επικρίσεις από δυτικούς συμμάχους που λένε ότι το κράτος δικαίου έχει διαβρωθεί στην Τουρκία μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και την επακόλουθη καταστολή.
Η Τουρκία αγνόησε αρκετές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που ζητούν την απελευθέρωση των πιο εξεχόντων κρατουμένων της χώρας, του κούρδου πολιτικού Σελαχέτιν Ντεμιρτάς και του επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά.
Ο Ερντογάν δεν έχει ακόμη διευκρινίσει ποια μέτρα θα ληφθούν, αλλά απέκλεισε την απελευθέρωση των δύο ανδρών.
«Το πόσο θα είναι σε θέση η Τουρκία να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της για την ΕΕ χωρίς να λάβει (μεταρρυθμιστικά) βήματα είναι αμφίβολο», δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και επικεφαλής του Κέντρου Οικονομικών και Μελετών Εξωτερικής Πολιτικής στην Κωνσταντινούπολη.
Οι καλύτεροι δεσμοί με την Ευρώπη μπορεί επίσης να εξαρτώνται εν μέρει από το κατά πόσο η Άγκυρα μπορεί να αντιμετωπίσει τις διαφορές με τη νέα κυβέρνηση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού η Ουάσιγκτον επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία τον περασμένο μήνα για την αγορά ρωσικών αμυντικών συστημάτων.
Μια ημέρα πριν από την ορκωμοσία του Προέδρου Τζο Μπάιντεν, ο εισερχόμενος υπουργός Εξωτερικών Αντόνι Μπλίνκεν δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον θα εξετάσει εάν είναι απαραίτητες περαιτέρω κυρώσεις και κατηγόρησε τον εταίρο του ΝΑΤΟ Τουρκία ότι δεν ενεργεί σαν σύμμαχος.
Σε μια Σύνοδο Κορυφής το Δεκέμβριο, η ΕΕ δήλωσε ότι θα συντονίσει την απάντησή της στην Τουρκία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πράγμα που σημαίνει ότι οι σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον θα είναι «καθοριστικός παράγοντας για τους δεσμούς της Τουρκίας με τη Δύση στο σύνολό της», δήλωσε ο Ουλγκέν.
«Μηδενική αφέλεια»
Ακόμη και πριν ξεκινήσουν οι συνομιλίες με την Αθήνα, οι δύο πλευρές διαφωνούν για το τι πρέπει να καλύψουν, με την Ελλάδα να επιμένει ότι πρέπει να περιορίζονται στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε στο κοινοβούλιο την Τετάρτη ότι η Αθήνα δεν θα συζητήσει θέματα που θεωρεί κυρίαρχα δικαιώματα και θα προσεγγίσει τις συνομιλίες με αισιοδοξία αλλά «μηδενική αφέλεια».
Η Ελλάδα έχει αποκλείσει τη συζήτηση για άλλα θέματα που έχει θέσει η Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της αποστρατικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, λέγοντας ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που σχετίζεται με κυρίαρχα δικαιώματα. Η Τουρκία εργάζεται επίσης σε έναν οδικό χάρτη για την ομαλοποίηση των σχέσεων με τον εταίρο του ΝΑΤΟ, Γαλλία.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υπήρξε σφοδρός επικριτής της στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας στη Λιβύη και της αμφισβήτησής της στις ελληνικές και κυπριακές θέσεις.
Απαντώντας, ο Ερντογάν κατηγόρησε τον Μακρόν ότι είχε μια αντι-ισλαμική ατζέντα και αμφισβήτησε την ψυχική του κατάσταση. Η Τουρκία διόρισε έναν νέο απεσταλμένο στο Παρίσι – πρώην συμφοιτητή του Μακρόν στο πανεπιστήμιο- και ένας διπλωμάτης είπε ότι οι δύο ηγέτες αντάλλαξαν επιστολές με τις οποίες ο Μακρόν πρότεινε βιντεοκλήση. Ωστόσο, μια γαλλική διπλωματική πηγή είπε ότι είναι πολύ νωρίς για να σκεφτεί κανείς ότι η Τουρκία είχε αλλάξει πρακτικές. Το Παρίσι θα συνεργαστεί με τους εταίρους του για πιθανές κυρώσεις έως ότου τα λόγια της Τουρκίας μετουσιωθούν σε συγκεκριμένες ενέργειες, ανέφερε η πηγή.
