Στα όρια του κινείται ο προϋπολογισμός, καθώς κάθε μήνα δοκιμάζει τις αντοχές του σε νέα δυσκολότερα επίπεδα, ως αποτέλεσμα των επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης, ενώ ήδη το έλλειμμα βρίσκεται στην περιοχή των €10 δισ.
του Λουκά Γεωργιάδη
Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, για την περίοδο του Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου, παρουσιάζεται έλλειμμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους €11,265 δισ. έναντι στόχου για έλλειμμα €1,544 δισ. που έχει περιληφθεί για το αντίστοιχο διάστημα του 2020 στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020 και ελλείμματος €119 εκατ. το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Το πρωτογενές έλλειμμα έχει ήδη εκτιναχθεί στα €7,008 δισ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα €2,568 δισ. και πρωτογενούς πλεονάσματος €4,474 δισ. για την ίδια περίοδο το 2019. Συνεπώς, εμφανίζεται μια απόκλιση €9,576 δισ.,
Το ύψος των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε σε €33,501 δισ. παρουσιάζοντας μείωση κατά €4,719 δισ. ή 12,3% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Η σημαντική υστέρηση εσόδων, παρά τα αυξημένα έσοδα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, οφείλεται κυρίως στη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω της υγειονομικής κρίσης, στην επίπτωση από τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή της, καθώς και στις αυξημένες επιστροφές φορολογικών εσόδων. Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε €37,587 δισ. και ήταν μειωμένα κατά 4,008 δισ. ή 9,6% έναντι του στόχου. Τα φορολογικά έσοδα ανήλθαν σε €31,032 δισ. και ήταν μειωμένα κατά €5,454 δισ. ή 14,9% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020.
Ωστόσο, σε σύγκριση με τις επικαιροποιημένες εκτιμήσεις για την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2020 που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, το οποίο κατατέθηκε στην Ε.Ε. στις 30 Απριλίου 2020 και οι οποίες περιέχουν τις επιπτώσεις των μέτρων για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και λαμβανομένου υπόψη του ποσού των €8 εκατ., του οποίου η καταχώριση εκκρεμεί, ως αναφέρθηκε ανωτέρω, τα έσοδα από φόρους είναι μειωμένα κατά περίπου €1,133 εκατ.
Η υστέρηση αυτή από το στόχο οφείλεται κυρίως: στη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων που έχουν πληγεί από τον COVID-19, καθώς και στην καταβολή του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων σε 8 μηνιαίες δόσεις (η τρίτη μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2020) αντί των 3 διμηνιαίων δόσεων που είχαν προβλεφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020 (η δεύτερη διμηνιαία δόση μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2020). Επιπλέον, η υστέρηση οφείλεται και στην καταβολή του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων σε 8 μηνιαίες δόσεις αντί των 6 μηνιαίων δόσεων του στόχου αλλά και στην παράταση που δόθηκε για την πληρωμή της πρώτης και της δεύτερης δόσης του ΕΝΦΙΑ μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, ενώ στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020 είχε προβλεφθεί ότι η πρώτη δόση θα εισπραχθεί τον Σεπτέμβριο.
Η ακριβής κατανομή μεταξύ των κατηγοριών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού θα πραγματοποιηθεί με την έκδοση του οριστικού δελτίου. Οι επιστροφές εσόδων ανήλθαν σε €4,086 δισ. και ήταν αυξημένες κατά €711 εκατ. από το στόχο (€3,375 δισ.). Τα έσοδα του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ανήλθαν σε €3,831 δισ. και ήταν αυξημένα κατά €1,158 δισ. έναντι του στόχου. Ειδικότερα, τον Σεπτέμβριο το σύνολο των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε στα 3,346 δισ. και ήταν μειωμένο κατά €2.419 δισ. σε σχέση με το μηνιαίο στόχο.
Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε €4,100 δισ. και ήταν μειωμένα έναντι του μηνιαίου στόχου κατά €2,213 δισ. Τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε €3,942 δισ. και ήταν μειωμένα κατά €1,904 δισ., έναντι του μηνιαίου στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Ωστόσο, σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες μηνιαίες εκτιμήσεις που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας τα έσοδα από φόρους είναι μειωμένα για το μήνα Σεπτέμβριο 2020 κατά €1.429 δισ. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων που έχουν πληγεί από τον COVID-19, καθώς και στη μεταβολή του αριθμού δόσεων και των καταληκτικών ημερομηνιών για την πληρωμή του φόρου εισοδήματος και του ΕΝΦΙΑ σύμφωνα με τα ανωτέρω. Η υστέρηση στα έσοδα για το μήνα Σεπτέμβριο από τα ανωτέρω εκτιμάται στο ποσό των €1,6 δισ. Οι επιστροφές εσόδων του Σεπτεμβρίου 2020 ανήλθαν σε €755 εκατ, σημειώνοντας αύξηση κατά €206 εκατ. έναντι του μηνιαίου στόχου (€549 εκατ.).
Τα έσοδα του ΠΔΕ ανήλθαν σε €23 εκατ. και ήταν μειωμένα κατά €137 εκατ. έναντι του μηνιαίου στόχου. Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 ανήλθαν στα €44,766 δισ. και παρουσιάζονται αυξημένες κατά €5,002 δισ. έναντι του στόχου (€39,764 δισ.). Οι κυριότερες αιτίες της εμφανιζόμενης απόκλισης είναι οι εξής:
- Η δαπάνη αποζημίωσης ειδικού σκοπού λόγω της πανδημίας του COVID-19 (μισθωτών και επιστημόνων) ύψους περίπου €1,375 δισ., η οποία πληρώθηκε από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (κατηγορία μεταβιβάσεων).
- Η δαπάνη ενίσχυσης επιχειρήσεων με τη μορφή επιστρεπτέας προκαταβολής ύψους περίπου 864 εκατ. ευρώ, η οποία πληρώθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών (κατηγορία μεταβιβάσεων).
- Η δαπάνη έκτακτης επιχορήγησης προς τον ΕΦΚΑ και τον ΕΟΠΥΥ για την κάλυψη υστέρησης εσόδων από τις μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές λόγω της πανδημίας, ύψους €420 και €263 εκατ. αντίστοιχα.
- Οι αυξημένες εκροές του ΠΔΕ κατά €2,416 δισ., κυρίως λόγω των δαπανών για την αποζημίωση ειδικού σκοπού επιχειρήσεων και αυτοαπασχολούμενων, για την επιδότηση τόκων δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, για το μέτρο της ενίσχυσης των επιχειρήσεων με τη μορφή της επιστρεπτέας προκαταβολής, για τη δράση ΤΕΠΙΧ ΙΙ και για τη σύσταση ταμείου εγγυοδοσίας επιχειρήσεων λόγω της πανδημίας του COVID-19.
- Οι αυξημένες πληρωμές για τόκους κατά €160 εκατ.
Με αντίρροπο χαρακτήρα κινήθηκε η υποεκτέλεση σε άλλες μείζονες κατηγορίες δαπανών, οι οποίες τροφοδοτήθηκαν με ανάλωση μέρους του αποθεματικού. Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο του Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 παρουσιάζονται αυξημένες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 κατά €6,122 δισ., με τη μεγαλύτερη αύξηση στο σκέλος του ΠΔΕ, το οποίο παρουσίασε αυξημένη δαπάνη κατά 4,018 δισ., σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, κυρίως λόγω των προαναφερόμενων αιτιών. Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού τον Σεπτέμβριο ανήλθαν στα 5,035 δισ. και παρουσιάζονται αυξημένες κατά €617 εκατ. έναντι του στόχου (€4,418 εκατ.), κυρίως λόγω της υπερεκτέλεσης του ΠΔΕ κατά €529 εκατ.
Το τελικό συμπέρασμα από την εκτέλεση του προϋπολογισμού στο εννιάμηνο θα μπορούσε να είναι και διπλό. Τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν πολύ χειρότερα, αλλά και ελαφρώς καλύτερα. Πάντως, η ανάγκη για επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα, αναμένεται να είναι μια πολύ επώδυνη διαδικασία, καθώς η ελληινκή οικονομία πρέπει να επουλώσει τις πληγές από την κατάρρευση του τουριστικού προϊόντος και να θέσει εκ νέου σε πτωτική τροχιά το δημόσιο χρέος.
