Ένας «θησαυρός» ιδιωτικών οικονομικών αρχείων, που δημοσιεύτηκαν στην Washington Post αποκαλύπτουν την τεράστια έκταση του μυστικού συστήματος των υπεράκτιων (offshore) εταιρειών, με σκοπό την απόκρυψη δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις φορολογικές αρχές.
Τα αρχεία παρέχουν σημαντικά νέα στοιχεία, όπως ότι Πολιτείες των ΗΠΑ (όπως η Νότια Ντακότα) συναγωνίζονται πλέον σε αδιαφανείς διαδικασίες στο οικονομικό απόρρητο γνωστές δικαιοδοσίες της Ευρώπης και της Καραϊβικής. Δεκάδες εκατομμύρια δολάρια προστατεύονται από εταιρείες καταπιστευμάτων ορισμένα από τα οποία συνδέονται με άτομα και εταιρείες που κατηγορούνται για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλα και πλήθος άλλων αδικημάτων.
Οι λεπτομέρειες περιέχονται σε περισσότερα από 11,9 εκατομμύρια οικονομικά αρχεία που αποκτήθηκαν από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) και εξετάστηκαν από την Washington Post, τον Guardian, το BBC και άλλους συνεργαζόμενους ειδησεογραφικούς οργανισμούς. Τα αρχεία περιλαμβάνουν ιδιωτικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, λογιστικές καταστάσεις και ενημερώσεις, παράνομες συμβάσεις και άλλα αρχεία που ξεκλειδώνουν τα κατά τα άλλα αδιαπέραστα οικονομικά συστήματα και ταυτοποιούν τα άτομα που βρίσκονται πίσω από αυτά.
Σύμφωνα με τα αρχεία που αποκαλύφθηκαν ο βασιλιάς Αμπντάλα ΙΙ της Ιορδανίας ξόδεψε περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολάρια σε πολυτελή σπίτια στο Μαλιμπού της Καλιφόρνιας και σε άλλες τοποθεσίες, ενώ περιλαμβάνονται αποκαλύψεις για ακίνητα και μετρητά που ανήκαν κρυφά στους ηγέτες της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Κένυας, του Ισημερινού και άλλων χωρών καθώς και αναφορά σε ένα παραθαλάσσιο σπίτι στο Μονακό που απέκτησε μια Ρωσίδα η οποία φέρεται να απέκτησε παιδί με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τα Pandora Papers, ξεπερνούν κατά πολύ σε διαστάσεις τις διαρροές εμπλεκόμενων σε υποθέσεις ξεπλύματος μαύρου χρήματος που είχαν αποκαλυφθεί πριν από μία πενταετία μέσω των Panama Papers. Εκείνα τα δεδομένα είχαν αντληθεί από ένα και μόνο δικηγορικό γραφείο, αλλά το νέο υλικό περιλαμβάνει αρχεία από 14 ξεχωριστές πηγές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται σε χώρες και εδάφη όπως η Ελβετία, η Σιγκαπούρη, η Κύπρος, το Μπελίζ και οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι.
Τα αρχεία περιγράφουν λεπτομερώς περισσότερους από 29.000 υπεράκτιους λογαριασμούς, αριθμός υπερδιπλάσιος από τον αριθμό που εντοπίστηκε στα Panama Papers. Μεταξύ των ιδιοκτητών των λογαριασμών περιλαμβάνονται περισσότεροι από 130 δισεκατομμυριούχοι από το περιοδικό Forbes και περισσότεροι από 330 δημόσιοι αξιωματούχοι σε περισσότερες από 90 χώρες, αριθμός διπλάσιος από αυτόν που βρέθηκε στα έγγραφα των Panama Papers.
Ποια τα ισχυρά ονόματα που εμπλέκονται
Η Washington Post δημοσιεύει οκτώ άρθρα, καθώς και βίντεο και ηχητικά ντοκουμέντα, βασισμένα σε υλικό από τα Pandora Papers, των οποίων οι ιστορίες που δημοσιεύονται επικεντρώνονται στις αποκαλύψεις για τον Βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα ΙΙ ο οποίος φέρεται να συγκέντρωσε κρυφά 70 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας και ακίνητη περιουσία στις ΗΠΑ και τον Πούτιν.
Το ρεπορτάζ που δημοσιεύουν το BBC και ο Guardian αναφέρεται στον πρώην πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του εξοικονόμησαν 312.000 λίρες όταν αγόρασαν ένα γραφείο στο Λονδίνο. Το ζευγάρι αγόρασε την υπεράκτια εταιρεία στην οποία ανήκε στο κτίριο. Η διαρροή συνδέει επίσης τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν με μυστικά περιουσιακά στοιχεία στο Μονακό και δείχνει ότι ο Τσέχος πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπις – ο οποίος διεκδικεί την επανεκλογή του στις επικείμενες εκλογές εντός της εβδομάδας – δεν δήλωσε την αγορά δύο βιλών έναντι 12 εκατομμύρια λίρες στη νότια Γαλλία μέσω μιας υπεράκτιας επενδυτικής εταιρείας.
Τι αναφέρει ο Guardian για τη δικηγορική εταιρεία του Νίκου Αναστασιάδη και τον εξόριστο Ρώσο ολιγάρχη Λεμπέντεφ
Η δικηγορική εταιρεία που ιδρύθηκε από τον Πρόεδρο της Κύπρου κατηγορείται ότι απέκρυψε τα περιουσιακά στοιχεία ενός αμφιλεγόμενου Ρώσου πρώην γερουσιαστή πίσω από ψεύτικους ιδιοκτήτες σύμφωνα με τα Pandora Papers.
Όπως αναφέρει ο Guardian που συμμετείχε στην έρευνα της ICIJ μια μεσιτική εταιρεία με έδρα τον Παναμά η Alcogal αποκαλύπτει σε έκθεση που κατέθεσε στις οικονομικές ρυθμιστικές αρχές της Καραϊβικής ότι η κυπριακή δικηγορική εταιρεία Nicos Chr. Οι Anastasiades & Partners είχε ισχυριστεί ότι 4 από τις υπεράκτιες εταιρείες που διαχειριζόταν ανήκαν στο προσωπικό της.
Ωστόσο, στην έκθεση, που κατατέθηκε σε χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους (BVI) στις 8 Ιουνίου 2015, η Alcogal αναφέρει ότι είχε παραπλανηθεί, και πλέον εκτιμούσε ότι ο πραγματικός ιδιοκτήτης των 4 offshore εταιρειών ήταν ο Ρώσος επιχειρηματίας και πρώην γερουσιαστής Λεονίντ Λεμπέντεφ.
Ο Λεμπεντέφ εγκατέλειψε την Ρωσία το 2015, κατηγορούμενος για απόκρυψη των περιουσιακών του στοιχείων. Ο ίδιος έχει αρνηθεί τις κατηγορίες και πλέον είναι παραγωγός ταινιών του Χόλιγουντ.
Σε επικοινωνία με τον Guardian και το BBC, η δικηγορική εταιρεία Anastasiades & Partners χαρακτήρισε ψευδείς πληροφορίες τα όσα ισχυρίζεται η Alcogal. Ο ιδρυτής της εταιρείας, Νίκος Αναστασιάδης, έγινε Πρόεδρος της Κύπρου το 2013 και δήλωσε ότι ενώ κατείχε μετοχές στο δικηγορικό γραφείο μέχρι την εκλογή του, έπαψε να έχει ενεργό ρόλο στις υποθέσεις του από το 1997 όταν και έγινε αρχηγός της αντιπολίτευσης.
Σε δήλωσή του στον Guardian, ο Αναστασιάδης είπε: «Δεν έχω καμία γνώση και θα ήταν αδύνατο να γνωρίζω και να είμαι σε θέση να απαντήσω σε οποιεσδήποτε καταγγελίες σχετικά με τον χειρισμό των υποθέσεων της πρώην δικηγορικής μου εταιρείας».
Όπως αναφέρεται στο άρθρο του Guardian παρότι δεν υπονοείται ότι ο Αναστασιάδης συμμετείχε στις δραστηριότητες της εταιρείας η απάντησή του εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ορθότητα της απόφασης του Προέδρου να επιτρέπει σε μια νομική εταιρεία, στην οποία προφανώς δεν είχε ούτε επίβλεψη ούτε έλεγχο, να λειτουργεί με το όνομά του ενώ υπηρετούσε ως υψηλόβαθμος πολιτικός.
Τόσο η εταιρεία όσο και ο ιδρυτής της είχαν στο παρελθόν σχέσεις με τον Λεμπέντεφ. Η εταιρεία Anastasiades & Partners ήταν σύμβουλος του Ρώσου πρώην γερουσιαστή στην προσπάθειά του να αποκτήσει την κυπριακή υπηκοότητα μέσω του νόμιμου, αν και αμφιλεγόμενου, προγράμματος «χρυσά διαβατήρια», το 2011, σύμφωνα με το οποίο οι πλούσιοι αιτούντες μπορούσαν να αγοράσουν το δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται στην ΕΕ. Ο Λεμπέντεφ απέκτησε την κυπριακή υποκοότητα το ίδιο έτος.
Ο Λεμπέντεφ δεν απάντησε στα αιτήματα για σχολιασμό αλλά στο παρελθόν έχει αρνηθεί κάθε κατηγορία ή την ανάμειξή του σε παράνομες δραστηριότητες. Όπως αναφέρει ο Guardian o Λεμπέντεφ συγκαταλέγεται μεταξύ των (εκτιμώμενων) 6.779 ατόμων που έλαβαν την Κυπριακή υπηκοότητα από το 2007 έως το 2020 (κατά τη διάρκεια του προγράμματος «χρυσά διαβατήρια»).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα «χρυσά διαβατήρια» θεσπίστηκε το 2007 ως μέσο προσέλκυσης επενδύσεων και προέβλεπε τη χορήγηση του Κυπριακού διαβατηρίου (και άρα τη δυνατότητα για ελεύθερη μετακίνηση και εργασία στην ΕΕ) σε όσους επένδυαν 25 εκατ. ευρώ στη χώρα. Το 2011 η προϋπόθεση επένδυσης μειώθηκε στα 10 εκατ. ευρώ για να υποχωρήσει περαιτέρω στη συνέχεια στα 3 εκατ. ευρώ και τελικά στα 2 εκατ. ευρώ. Μετά από επίμονη και έντονη κριτική από την Κομισιόν η κυπριακή κυβέρνηση στα τέλη του περασμένου έτους ανακοίνωσε την αναστολή του προγράμματος.
Πολιτικοί και αστέρες του θεάματος
Όπως αναφέρεται στα Pandora Papers ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπις, ο δισεκατομμυριούχος που εξελέγη το 2017 με την υπόσχεση να πατάξει τη διαφθορά, διοχέτευσε 22 εκατομμύρια δολάρια το 2009 σε δίκτυο εταιρειών προκειμένου να αγοράσει μία έπαυλη κοντά στην Κυανή Ακτή, η οποία μεταξύ άλλων διαθέτει δύο πισίνες και ιδιωτικό κινηματογράφο. Σύμφωνα με την τσεχική ιστοσελίδα Investigace.cz η ιδιοκτησία των εταιρειών αυτών δεν περιλαμβανόταν στη δήλωση περιουσιακών στοιχείων που είχε υποβάλει ο Αντρέι Μπάμπις. Ο ίδιος δεν απάντησε σε σχετικό ερώτημα του δικτύου.
Μερίδιο σε εταιρεία με έδρα τις βρετανικές Παρθένες Νήσους κατείχε και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι. Έναν μήνα πριν από τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του 2019 ο πρώην ηθοποιός που έγινε πολιτικός είχε πωλήσει το μερίδιό του στην εταιρεία Maltex στον Σεργκέι Σεφίρ, στενό φίλο και συνεργάτη του.
Ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενιάτα, γόνος πολιτικής δυναστείας που εξελέγη με «σημαία» την καταπολέμηση της διαφθοράς, φέρεται ως ιδιοκτήτης – μαζί με τη μητέρα του – κρυφής εταιρείας στον Παναμά.
Στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, όταν οι Ιορδανοί έβγαιναν στους δρόμους για να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους για τη διαφθορά και την ανεργία – ο βασιλιάς Αμπντάλα είχε αγοράσει μέσω offshore εταιρειών τρεις παραλιακές κατοικίες στο Μαλιμπού των ΗΠΑ. Αλλά και η πριγκίπισσα Λάλλα Χάσνα του Μαρόκου βρέθηκε να κατέχει – μέσω δικτύου υπεράκτιων εταιρειών – εταιρεία που είχε αγοράσει ιδιωτική κατοικία αξίας 11 εκ, ευρώ στο Λονδίνο, κοντά στο Kensington Palace. Ο εμίρης του Κατάρ, Χαμάντ Μπιν Καλίφα Αλ Θανί, αξιοποιεί offshore εταιρείες για να πραγματοποιεί επενδύσεις και να διαχειρίζεται τον πλούτο του. Τα Panama Papers είχαν ήδη αποκαλύψει ότι και το υπερ-γιοτ του εμίρη, αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων, ελέγχεται από offshore εταιρείες.
Σε υπεράκτιες εταιρείες καταφεύγουν και πολλοί αστέρες του θεάματος. Ένα παράδειγμα είναι η δημοφιλής τραγουδίστρια Σακίρα. Ο δικηγόρος της δηλώνει πάντως ότι όλοι οι λογαριασμοί της Σακίρα έχουν δηλωθεί και επιπλέον δεν της προσφέρουν κάποια προνομιακή φορολογική μεταχείριση. Άλλο παράδειγμα είναι ο Ινδός πρώην άσος του κρίκετ Σαχίν Τεντουλκάρ. Οι δικηγόροι του δεν απάντησαν σε αίτημα της DW για κάποιο σχόλιο. Πολλοί από τους ενδιαφερόμενους για offshore εταιρείες είναι βέβαια επιχειρηματίες και πολυεκατομμυριούχοι. Όπως ο Τούρκος μεγαλοεργολάβος Ερμάν Ιλιτσάκ, που διατηρεί δεσμούς με δύο υπεράκτιες εταιρείες, οι οποίες όμως είχαν καταχωρηθεί στο όνομα της μητέρας του το 2014. Μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης ο κ.Ιλιτσάκ δεν είχε προβεί σε κάποιο σχόλιο. Ο όμιλος Ronesans, ιδιοκτησίας Ιλιτσάκ, είχε αναλάβει να κατασκευάσει μεταξύ άλλων το περίφημο προεδρικό ανάκτορο του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, με τα 1.500 δωμάτια.
To δημοσιογραφικό δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists έχει ερευνήσει συνολικά 11,9 εκατομμύρια εμπιστευτικά έγγραφα τα προηγούμενα δύο χρόνια. Τη δημοσιογραφική ομάδα αποτελούν 600 άτομα από 150 διαφορετικά μέσα ενημέρωσης σε 117 χώρες. Τα έγγραφα που διέρρευσαν προέρχονται από 14 παρόχους υπηρεσιών για offshore εταιρείες.
Το BBC αναφέρει ότι σε συνεργασία με τον Guardian και άλλα ΜΜΕ είχε πρόσβαση σε 12 εκατομμύρια έγγραφα από 14 οικονομικές υπηρεσίες σε χώρες όπως οι Βρετανικοί Παρθένοι Νήσοι, ο Παναμάς, η Μπελίζ, η Κύπρος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σιγκαπούρη και η Ελβετία.
