Η μία μετά την άλλη οι μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη προχωρούν σε εντατικοποίηση των περιοριστικών μέτρων για την αποτροπή εξάπλωσης του κορωνοϊού. Τα αντανακλαστικά πλέον είναι πιο οξυμμένα και το άνοιγμα της αγοράς τώρα, μπορεί να οδηγήσει σε αυτόματο κλείσιμο ένα 24ωρο μετά. Είναι τέτοια η δυναμική του δευτέρου κύματος που αν δεν προσεχθεί η κατάσταση, τότε αυτό που συμβαίνει σήμερα ίσως φαντάζει σαν… παιδική χαρά, μπροστά σε αυτό που θα προκύψει αν όλα γίνουν λάθος.
του Λουκά Γεωργιάδη
Μεγάλες οικονομίες του πλανήτη έχουν κατεβάσει στην κυριολεξία τα… ρολά, ενώ διαβάζουμε σε δραματικούς τόνους ότι εξαντλούνται και οι τελευταίες εφεδρείες σε χώρες που θεωρούνται πρότυπα οργάνωσης στα συστήματα υγείας τους. Στην Ευρώπη ενδεικτική είναι η περίπτωση της Γερμανίας και της Σουηδίας, ενώ δεν υπάρχει χώρα αυτή τη στιγμή που να μην… φλέγεται. Όπως έχουμε επισημάνει από αυτήν εδώ τη στήλη προ πολλών ημερών, θα περάσουν πολλές εβδομάδες μέχρι να αρχίσει να ανοίγει ουσιαστικά το οικονομικό κύκλωμα. Αντιστοίχως, θα έχουμε μπροστά μας πάρα πολλές εβδομάδες αγωνίας μέχρι να υπάρξουν απτά αποτελέσματα λόγω και των εμβολιασμών.
Η έξοδος από την… κορωνο-φυλακή, θα είναι βραδεία, προσεκτική και θα έχει ως άξονα την πορεία εμβολιασμού του παγκόσμιου πληθυσμού. Επενδύσεις τρισεκατομμυρίων έχουν μπει στις καλένδες, εκατομμύρια θέσεις απασχόλησης θα χαθούν και την ίδια ώρα η παγκόσμια ύφεση θα επιδεινώσει τον λόγο του χρέους προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Ο πλανήτης κινείται σε ευαίσθητες ισορροπίες και το παγκόσμιο χρέος θα κινηθεί φέτος κοντά στα 300 δισ δολάρια ή 430% του παγκοσμίου ΑΕΠ. Το σκηνικό θυμίζει την περίοδο μετά την ισπανική γρίπτη του 1918 που οδήγησε στον θάνατο περίπου 100 εκατ. ανθρώπους και αποτέλεσε μια νέα κακή αφετηρία για τον πλανήτη, που εκτονώθηκε με τη ρίψη τον ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στις αρχές Αυγούστου του 1945, σηματοδοτώντας το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επί 28 χρόνια, προετοιμάστηκαν, εκδηλώθηκαν και τελείωσαν πόλεμοι, εξεγέρσεις και μια σειρά γεγονότων που θα χαράξουν βαθιά στους αιώνες των αιώνων όλα όσα συνέβησαν στον 20ο αιώνα. Και αυτός ο πόλεμος ήταν η αφορμή για να δημιουργηθεί η Ευρώπη που έχουμε σήμερα και να αλλάξουν συσχετισμοί αιώνων στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Οι πόλεμοι όπως και οι πανδημίες, οδηγούν μοιραία σε ανατροπές των οικονομικών δομών. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι χαρακτηριστική η διευκόλυνση προς τον παγκόσμιο… τρομοκράτη, δηλαδή τη Γερμανία, της οποίας το χρέος διαγράφτηκε κατά το ήμισι και έγιναν ευκολίες αποπληρωμής για το υπόλοιπο σε βάθος έξι και πλέον δεκαετιών! Το παρελθόν μάς διδάσκει, αλλά πάντα είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίζουμε ότι η Ιστορία πάντα επαναλαμβάνεται έστω και με διαφορετικές εκδοχές, παραδοχές και αποδοχές.
Αυτή τη στιγμή, οι πολίτες αισθάνονται φυλακισμένοι. Καθημερινά φθίνουν ολοένα και περισσότερο όσοι δεν πίστευαν στον κορωνοϊό ή στη χρήση της μάσκας. Όλοι αντιλαμβάνονται ότι η έξοδος από την κρίσης της πανδημίας, θα οδηγήσει σε μια νέα κρίση στο μέτωπο της οικονομίας, η οποία ήδη φαίνεται, αλλά και σε μεγάλο βαθμό..,. κρύβεται κάτω από το χαλί. Και σε τέτοιες περιπτώσεις το παζλ συμπληρώνεται από την εκδήλωση νέων συμπεριφορών και νέων πραγματικοτήτων. Είτε έχουμε πανδημία, είτε πόλεμο, η ανθρώπινη συμπεριφορά επηρεάζεται, καθορίζεται και κατευθύνεται από τις ιδιαίτερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνονται. Πολλοί χάνουν την ελπίδα τους, βλέπουν τα πλάνα τους να καταρρέουν, αντιλαμβάνονται ότι το αφήγημα τους είναι εκτός πλαισίου.
Πολύ σύντομα και παρά την ανάκαμψη που πιθανότατα θα επιστρέψει το 2021 (αν δεν βρεθούμε αντιμέτωποι με κάποια αιφνίδια και θανατηφόρα μετάλλαξη αυτού του… άγνωστου ιού), θα τεθεί επί τάπητος η νέα οικονομική πραγματικότητα. Πολλοί θα μιλήσουν για ένα “New Deal” με πολλά κοινά χαρακτηριστικά σαν αυτό που υπογράφτηκε σε δύο φάσεις από τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ στις ΗΠΑ το 1933 και 1934, ως αποτέλεσμα της “Μεγάλης Ύφεσης” του 1929. Η έξοδος από την υγειονομική κρίση, θα απαιτήσει ανάλογες προσαρμογές. Στο πρώτο απαγορευτικό της περασμένη άνοιξης, όταν ακόμη δεν υπήρχε εμβόλιο ή δεν διαφαινόταν άμεσα στον ορίζοντα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχε ζητήσει από τις κυβερνήσεις “να ρίξουν όσα λεφτά χρειάζονται ακόμη και από το ελικόπτερο”.
Όπως δείχνουν τα πράγματα δεν θα χρειαστεί να πέσουν λεφτά από το… ελικόπτερο, αλλά η ύφεση, και η αδυναμία εξόφλησης χρεών θα οδηγήσουν μοιραία σε αρνητικές συνέπειες στο παγκόσμιο δημόσιο αλλά και ιδιωτικό χρέος. Και η μετάδοση μιας κρίσης είναι ανάλογη με τη μετάδοση ενός ιού. Ξεκινάει από τον “ξενιστή” και επεκτείνεται ραγδαία. Σκεφτείτε πώς η ιστορία της πανδημίας ξεκίνησε από την Κίνα και πού έφτασε το πράγμα σήμερα. Τα ελλείμματα θα πρέπει κάποια στιγμή να μαζευτούν και αυτό θα έχει οδυνηρές επιδράσεις στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, στις κοινωνίες αλλά και στις γεωπολιτικές ισορροπίες. Το γεγονός ότι η Δύση έχει αφήσει για μετά το εμβόλιο, την υπόθεση διερεύνησης των ευθυνών της Κίνας σε σχέση με την εξάπλωση του κορωνοϊού, μας προϊδεάζει για πολλές εξελίξεις, αλλά και για συμβιβασμούς. Δεν ξέρουμε αν μπορεί να επιβληθούν… σιωπηρές ή… εκκωφαντικές κυρώσεις, όπως θα έπραττε ο Τραμπ, στην περίπτωση που επανεκλεγόταν. Ωστόσο, σήμερα, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος κάτοχος κρατικών ομολόγων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο κορωνοϊός δεν την άγγιξε όσο την υπόλοιπη υδρόγειο και πλέον φαίνεται ότι μπορεί να αποσπαστεί σημαντικά σε σχέση με τους κυριότερους ανταγωνιστές της που είναι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη.
Το πρόβλημα του παγκόσμιου χρέους, δημόσιου και ιδιωτικού, θα απαιτήσει συζητήσεις σε νέα βάση. Πολλοί θέτουν δειλά δειλά το θέμα του “κουρέματος” χρέους. Κάποιοι το επιθυμούν ως σανίδα σωτηρίας, αλλά κάποιοι άλλοι θα συνομολογήσουν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελέσει ταφόπλακα για το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, οδηγώντας σε ανισορροπίες, ξέσπασμα νέας μεγάλης κρίσης αλλά και πιθανών γεπολιτικών εντάσεων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα τεθούν επί τάπητος οι αναδιαρθρώσεις χρεών. Βέβαια, αυτή τη στιγμή η συγκυρία είνα ιδανική γιατί τα επιτόκια είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωζώνη, αλλά αυτό δεν είναι δύσκολο να ανατραπεί, αν χτυπήσουν… μπιέλα κάποιοι επιχειρηματικοί κολοσσοί που αποτελούν σηματωρούς του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτός άλλωστε μας δίδαξε και η εμπειρία της Lehman Brothers πριν από 12 χρόνια και 2 μήνες! Από την άλλη, επειδή κανένα… γεύμα δεν είναι δωρεάν, κάποια στιγμή θα έρθει ο λογαριασμός των προγραμμάτων στήριξης.
Οι πολίτες σε ολόκληρο τον πλανήτη αισθάνονται ότι είναι κυριολεκτικά φυλακισμένοι αλλά έχουν την ελπίδα ότι μέσα στο 2021 θα υπάρξει το πολυπόθητο… φως στο τούνελ. Αφού όμως, συνεχιστεί για κάποιο σημαντικό χρονικό διάστημα η κατάσταση που υπάρχει σήμερα με την εξάπλωση της νόσου και τους θανάτους. Από την άλλη, η έξοδος στον πραγματικό κόσμο και το διάστημα της προσαρμογής στα νέα δεδομένα με την εμπειρία και τα κατάλοιπα που θα αφήσει ο κορωνοϊός, αναμφίβολα, θα έχει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα περικλείει και την πρόκληση της αντιμετώπισης των οικονομικών συνεπειών. Ό,τι δεν μπορεί να πληρωθεί, δεν θα πληρωθεί. Όποιος δεν μπορεί να αντέξει, τι θα γίνει; Θα μείνει αβοήθητος;Και από την άλλη, όλοι ξέρουμε ότι θα χάσουμε κάτι. Ωστόσο, το ζητούμενο είναι μέχρι ποιου σημείου μπορούμε να αντέξουμε και τι ύψος απωλειών μπορούμε να απορροφήσουμε. Εκεί βρίσκεται το μεγάλο στοίχημα για τις μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη. Γιατί αν μετά τη… φυλακή λόγω κορωνοϊού, γεμίσει ασφυκτικά η “φυλακή” του δημοσίου και ιδιωτικού χρέους, τότε ο πλανήτης δεν θα μείνει σε ησυχία για πάρα πολλά χρόνια ακόμη. Και αυτό είναι κάτι που σίγουρα δεν το θέλουν οι μεγάλες δυνάμεις, γι αυτό πρέπει να αρχίσουν από τώρα να επεξεργάζονται το πλάνο για την επόμενη μέρα.
Όλοι όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι, ποτέ κανένας πόλεμος και καμία πανδημία, δεν πέρασαν σαν μια απλή… γριπούλα, όπως μας έλεγαν (ή εξακοιλουθούν να λένε) οι… αρνητές του κορωνοϊού ή της μάσκας! Τα σημάδια είναι πολύ εμφανή και δεν επουλώνονται παρά μόνο αν περάσουν κάποιες δεκαετίες μέσα σε συνθήκες ομαλότητας του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Ο χρόνος θα δείξει το μέγεθος της διπλής ζημιάς που έγινε στις οικονομίες και στις κοινωνίες από αυτόν τον… περίεργο ιό που ήρθε για να πλήξει σε πολύ σημαντικό βαθμό, τις μέχρι πρότινος, δεδομένες σταθερές της παγκοσμιοποίησης…
