Της Therese Raphael
Πριν από δύο χρόνια ο πρόεδρος της Γαλλίας Francois Hollande έβγαλε έναν νεαρό σύμβουλο από την αφάνεια και τον έχρισε υπουργό Οικονομίας. Ο Emmanuel Macron, ο οποίος παραιτήθηκε από τα καθήκοντά του την Τρίτη, προβάλλει πλέον ως πιθανός υποψήφιος για την προεδρία της χώρας.
Αν και οι πιθανότητες του να καταλήξει σύντομα στο Μέγαρο των Ηλυσίων είναι ισχνές έως μηδενικές, ο Macron ασκεί ενός είδους γοητεία και όχι άδικα: Η Γαλλία είναι μια χώρα που κατασπαράζει όσους επιχειρούν να αλλάξουν την πολιτική της. Αλλά ταυτόχρονα είναι μια χώρα που, όπως αρέσει στον Macron να επισημαίνει, είναι πλέον ώριμη για αλλαγή.
Με φόρο τιμής στην Ιωάννα της Λωραίνης και με ομιλίες που διανθίζει με αναφορές σε φιλοσόφους, ο Macron προκαλεί τους Γάλλους ψηφοφόρους να γίνουν διαφορετικοί. Νέος, χαρισματικός, επιδέξιος πιανίστας και ρήτορας, έχει αποκαλεστεί ο Μότσαρτ των Ηλυσίων και έχει παρομοιαστεί με τον John F. Kennedy. Ο “Γάλλος Tony Blair” είναι ίσως πιο εύστοχος παραλληλισμός. Όπως και ο Blair, ο 38χρονος Macron συνδυάζει το ζήλο για τις μεταρρυθμίσεις της αγοράς με τις εκκλήσεις για κοινωνική ενότητα. Αλλά σε ένα σημείο ο παραλληλισμός δεν ευσταθεί: ο Blair ήταν επίσημο μέλος του Εργατικού Κόμματος που αναρριχήθηκε ως την κορυφή, ενώ ο Macron δεν είναι άνθρωπος των κομμάτων.
Είναι πάντα πιο εύκολο να μιλά κανείς για το τι δεν είναι ο Macron παρά για το τι είναι. Δεν είναι μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, δεν είναι πολιτικός της παραδοσιακής αριστεράς και, αυτή τη στιγμή, δεν είναι ένας ακόμη υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές του 2017. Σε μια χώρα όπου οι σοβαροί πολιτικοί προέρχονται είτε από την αριστερά είτε από τη δεξιά, ο ίδιος αποφεύγει τις δύο ταμπέλες. Σε μια χώρα όπου οι πολιτικοί αναμένεται να κάνουν το καθήκον τους, εκείνος δεν είχε ποτέ αιρετό αξίωμα, ενώ η θητεία του στο δημόσιο τομέα ήταν σύντομη. Ως πρώην τραπεζίτης (Rothschilds) αντιμετωπίζεται με καχυποψία από πολλούς της αριστερής πτέρυγας της σοσιαλιστικής κυβέρνησης που υπηρέτησε.
Αλλά όταν ξεκίνησε το κίνημα En Marche (Εμπρός) τον Απρίλιο, πολλοί υπέθεσαν ότι σύντομα θα ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για την προεδρία. Όχι μόνο δεν διέψευσε αυτό το σενάριο, αντιθέτως το ενθάρρυνε, υποσχόμενος στους οπαδούς του σε εκδήλωση στο Παρίσι νωρίτερα φέτος ότι “θα τους οδηγήσει στη νίκη το 2017”. Με την παραίτησή του, είπε ότι θέλει να εργαστεί πάνω σε προτάσεις “για τη μεταμόρφωση της Γαλλίας”. Το σίγουρο είναι πως είναι φιλόδοξος.
Αν το Μέγαρο των Ηλυσίων είναι ο στόχος του, όπως πολλοί υποθέτουν, η δημοτικότητα του δεν είναι αρκετή για να τον οδηγήσει εκεί. Το En Marche υπολογίζεται ότι έχει περίπου 60.000 οπαδούς σε σύγκριση με την πανστρατιά των 200.000 και πλέον οπαδών, στους οποίους μπορούν να βασιστούν για ψήφους οι Ρεπουμπλικάνοι, το βασικό κόμμα της γαλλικής δεξιάς. Ενώ οι φήμες θέλουν τον Macron να αναζητά χρηματοδότηση στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ζουν πολλοί ευκατάστατοι Γάλλοι, δεν δείχνει να μπορεί να αποκτήσει την οικονομική βάση που χρειάζεται για να δαπανήσει έως και το όριο των 22 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο της προεδρικής εκστρατείας.
Ακόμη και αν καταφέρει να συγκεντρώσει εθελοντές και μετρητά, ο Macron δεν έχει σαφείς πολιτικές θέσεις. Ο πρώην πρόεδρος και υποψήφιος το 2017 Nicolas Sarkozy αρχίζει να κλίνει θετικά προς το δικαίωμα απαγόρευσης του μπουρκίνι, ελπίζοντας να κλέψει ψήφους από την ακροδεξιά υποψήφια Marine Le Pen. Το Εθνικό Μέτωπο της Le Pen συγκέντρωσε το 28% των ψήφων στον πρώτο γύρο των τοπικών εκλογών του περασμένου έτους, καταγράφοντας την υψηλότερη επίδοση στην ιστορία του. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Le Pen θα καταφέρει να περάσει στο δεύτερο γύρο των εκλογών του 2017.
Αλλά και η αριστερά επιστρέφει σε γνώριμα εδάφη. Με τον Πρόεδρο Hollande να διατηρεί μετά βίας παλμό στις δημοσκοπήσεις, οι αριστεροί πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του πρώην υπουργού Βιομηχανίας Arnaud Montebourg, προσπαθούν με ζήλο να αναβιώσουν το γαλλικό σοσιαλισμό μακριά από αυτό που βλέπουν ως χλιαρή έκδοση του Hollande.
Ο Macron έχει δηλώσει ότι δεν είναι σοσιαλιστής, αλλά δεν έχει κάνει μια σαφή τοποθέτηση. Για τους επικριτές του, είναι ένας πολιτικός χαμαιλέοντας. Ενθάρρυνε τον Hollande να εγκαταλείψει τον σούπερ φόρο του 75% για τα υπερβολικά υψηλά εισοδήματα (ο Macron είπε ευθαρσώς ότι θα μετατρέψει τη Γαλλία σε “Κούβα χωρίς τον ήλιο”), αλλά το δικό του ιστορικό ως μεταρρυθμιστή υπέρ της αγοράς είναι ανομοιογενές. Το όνομά του είναι συνδεδεμένο με ένα νόμο που υποτίθεται ότι θα σημάνει το τέλος της εργασιακής εβδομάδας των 35 ωρών, αλλά που η δυναμική του έσβησε τόσο γρήγορα που ο ιστορικός Francois Huguenin έγραψε στη Le Figaro, “η ατολμία του πρόδωσε οποιοδήποτε πρόσχημα της μεταρρύθμισης”.
Νομίζω πως η εικόνα του Macron ως καιροσκόπου είναι πολύ σκληρή με δεδομένες τις περιορισμένες αρμοδιότητες που έχει αναλάβει και της ισχυρογνωμοσύνης του γαλλικού κράτους. Έχει ταχθεί πολλές φορές ανοιχτά υπέρ των επιχειρηματιών, οι οποίοι θεωρεί ότι εργάζονται σκληρότερα από τους περισσότερους μισθωτούς. Αν του δοθεί εξουσία, είναι ίσως ο πιο πιθανός από όλους τους υπόλοιπους να αμφισβητήσει το status quo.
Οι προηγούμενες προσπάθειες να γίνει αυτό, δεν πήγαν καλά. Οι πρώην Σοσιαλιστές πολιτικοί Michel Rocard και Dominque Strauss-Kahn ξεσήκωσαν αντιδράσεις τη δεκαετία του 1990 επειδή προσπάθησαν να εισαγάγουν περιορισμένες μεταρρυθμίσεις στην αγορά. Με το στυλ του αποστάτη που έχει υιοθετήσει, ο Macron μου θυμίζει έναν άλλον καταδικασμένο μεταρρυθμιστή, τον Alain Madelin. Έναν τολμηρό υπουργό που υπηρέτησε σε διαδοχικές κυβερνήσεις της δεξιάς στη δεκαετία του 1980 και του 1990. Οι ακούραστες εκκλήσεις του για περιορισμό της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία αντιμετωπίστηκαν με χλευασμό και μέχρι τη στιγμή που ο ίδιος έθεσε υποψηφιότητα για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2002, δεν τον άκουγε σχεδόν κανείς πια. Συγκέντρωσε λιγότερο από το 4% των ψήφων.
Εάν τη δεκαετία του 1990 η Γαλλία δεν ήταν ακόμη έτοιμη για μεταρρύθμιση, μπορεί σήμερα να είναι πιο δεκτική. Η ανεργία παραμένει πάνω από το 9% εδώ και επτά χρόνια, ενώ η ανάπτυξη παραμένει υποτονική. Αλλά ενώ τα μηνύματα του Macron για οικονομική μεταρρύθμιση μπορεί να έχουν απήχηση, είναι επίσης μια δύσκολη συγκυρία για να ακουστεί η φωνή της λογικής. Οι ψηφοφόροι επικαλούνται την τρομοκρατία, τη μετανάστευση, την εργατική νομοθεσία και την κοινωνική σταθερότητα, ως τα θέματα που θα επηρεάσουν περισσότερο την επιλογή τους. Οι υποψήφιοι που καταλαγιάζουν τους φόβους ή υπόσχονται να προστατεύσουν τα διάφορα οφέλη μπορεί να πετύχουν καλά αποτελέσματα.
Η έλευση του Macron στο προσκήνιο σίγουρα λέει πολλά για το πολιτικό του ταλέντο. Αλλά επίσης λέει πολλά για το επίπεδο της δημόσιας δυσαρέσκειας με το status quo στη Γαλλία και την ανάγκη για νέες φωνές. Το αν αυτή η δυσαρέσκεια θα βρίσκεται ακόμη εκεί σε εννέα μήνες, ουδείς γνωρίζει. Η απόσταση ανάμεσα στον Macron και το Μέγαρο των Ηλυσίων δείχνει να είναι τεράστια –εκτείνεται τουλάχιστον έως το 2020. Είναι γενικά ασφαλέστερο στη Γαλλία να στοιχηματίζει κανείς ενάντια στην αλλαγή. Εκτός από μία φορά στο τόσο, που συμβαίνει το απροσδόκητο.
Bloomberg