Η τελευταία ήττα των Ισπανών σοσιαλιστών είναι το πιο αδρό αποτέλεσμα της γενικευμένης επίθεσης που η ευρωπαϊκή κεντροαριστερά δέχεται από τις ακραίες δυνάμεις του λαϊκισμού
Στις χώρες με ισχυρά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα η άκρα αριστερά και η ακροδεξιά αρκετές φορές συμπράττουν κατά της κοινοβουλευτικής τάξης και της σοσιαλδημοκρατικής εκδοχής της
Του Αθανασίου Χ. Παπανδρόπουλου
Για πάρα πολλά χρόνια είχαν λουφάξει. Ο εθνικισμός / σωβινισμός και τα παράγωγά του, ο ναζισμός και ο φασισμός είχαν υποστεί συντριβή στο πεδίο των μαχών.
Από την πλευρά του ο κομμουνισμός είχε διασωθεί γιατί ο Στάλιν και σύμμαχος των Γερμανών το 1939 είχε αλλάξει στρατόπεδο μετά τη χιτλερική εισβολή στη Ρωσία.
Έτσι, στη Γιάλτα βρέθηκε μαζί με τους νικητές και πήρε από αυτούς ένα καλό κομμάτι της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Πλην όμως, η φύση του σταλινικού καθεστώτος σε τίποτε δεν διέφερε από τον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό και τον ιταλικό φασισμό.
Και οι τρεις αυτές ιδεολογίες είχαν έναν κοινό εχθρό: τη σοσιαλδημοκρατία ή όπως θα έλεγε ο αείμνηστος Ιταλός σοσιαλιστής, Κάρλο Ροσέλι, τον φιλελεύθερο σοσιαλισμό.
Και από την άποψη αυτή δεν πρέπει να ξεχνιέται η ιστορία. Στην Ευρώπη, στα 250 χρόνια της βιομηχανικής της ανάπτυξης και επανάστασης, αν το εργατικό δυναμικό μπόρεσε να ξεφύγει από την πλήρη εκμετάλλευση και τα δεινά της, αυτό το οφείλει αποκλειστικά και μόνο στη σοσιαλδημοκρατία.
Το περίφημο και αξιοζήλευτο παγκοσμίως κράτος πρόνοιας, που σε γενικές γραμμές δεσπόζει στην Ευρώπη, είναι το προϊόν της μικτής οικονομίας και της σοσιαλδημοκρατικής της διάστασης, όπως αυτή αναπτύχθηκε και έδρασε στην Ευρώπη.
Παράλληλα, όμως, με την οικοδόμηση του κράτους πρόνοιας, η σοσιαλδημοκρατία συνέβαλε αποφασιστικά και στη θεσμική συγκρότηση του ευρωπαϊκού κράτους δικαίου, το οποίο αποτελεί καρφί στα μάτια του φαιοκόκκινου ολοκληρωτισμού.
Και αυτός ο τελευταίος σήμερα έχει εξαπολύσει, με αφορμή την κρίση του 2008 και την πανδημία, όλες του τις δυνάμεις κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της κεντροαριστερής εκδοχής της.
Στις χώρες με ισχυρά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα η άκρα αριστερά και η ακροδεξιά αρκετές φορές συμπράττουν κατά της κοινοβουλευτικής τάξης και της σοσιαλδημοκρατικής εκδοχής της.
Η σοσιαλδημοκρατία και οι σύμμαχοί της στην οικοδόμηση του κράτους πρόνοιας κατά τον Γερμανό συγγραφέα και πολιτικό αναλυτή Γιαν – Βέρνερ Μύλερ σήμερα δεν απειλείται από τις αποτυχίες της, αλλά από τις επιτυχίες της. Με κορυφαίο αντίπαλό της τον φαιοκόκκινο λαϊκισμό.
Όπως τονίζει ο Μύλερ, αυτή η μορφή λαϊκισμού είναι μια «μόνιμη σκιά» που παρακολουθεί τη δημοκρατία σε όλες τις φάσεις της και ένας κίνδυνος ο οποίος, μάλιστα, εντείνεται μετά από κάθε προοδευτική αλλαγή που βαθαίνει τη θεώρηση των δικαιωμάτων και διευρύνει τον κύκλο αυτών που μετέχουν στη δημοκρατική διαβούλευση.
Μετά την κατάρρευση, ιδίως των ολοκληρωτικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη (πράγμα που φέρουν βαρέως οι σταλινικοί), ποτέ δεν ήταν τόσο διαδεδομένες και συνταγματικά εγγυημένες οι πολιτικές ελευθερίες.
Ποτέ δεν ήταν τόσο ελεύθερο το ταξίδι πέρα από τα ιστορικά σύνορα και απρόσκοπτη η επικοινωνία. Ποτέ δεν ήταν τόσο ελεύθερη η λειτουργία μιας κοινωνίας των πολιτών που κατανοεί τον εαυτό της ως τον διαρκή και άτεγκτο κριτή της πολιτικής εξουσίας.
Ποτέ δεν ήταν τόσο προστατευμένες δια του νόμου οι διάφορες κοινωνικές ομάδες με ιδιάζοντα ή και αποκλίνοντα αυτοκαθορισμό.
Ποτέ δεν ήταν εδραιωμένη στη συλλογική ευρωπαϊκή συνείδηση η ιδέα της αποδοχής των «άλλων» λαών και πολιτισμών.
Και όμως, μέσα στο ριζικό αυτό άνοιγμα της ευρωπαϊκής κοινωνίας και της υπέρβασης του παραδοσιακού εθνοκεντρισμού, ο λαϊκιστής, χρησιμοποιώντας ακριβώς το εργαλείο τής άνευ φόβου ριζοσπαστικής κριτικής, που το ίδιο το περιβόητο «σύστημα» τού εγγυάται, δουλεύει επίμονα για την καταστροφή του.
Ο σημερινός λαϊκισμός είναι μια περίεργη «επανάσταση», που δεν κοιτάει μπροστά, αλλά πίσω. Ζητάει την αποκατάσταση ενός μυθικού παρελθόντος ομοιογένειας εθνικής, θρησκευτικής, κοινωνικής (που φυσικά ποτέ δεν υπήρξε) τις οποίες υποτίθεται ότι κατέστρεψαν οι παγκοσμιοποιημένες ελίτ.
Στο πλαίσιο αυτό, στη Γαλλία ο αριστερός λαϊκιστής Ζαν – Λυκ Μελανσόν συμπράττει με την ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν για να μην εκλεγεί στις προσεχείς προεδρικές εκλογές (Μάιος 2022) κεντροαριστερός πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Στο Βέλγιο, οι φαιοκόκκινες δυνάμεις σαμπόταραν πριν λίγους μήνες τον σχηματισμό κεντροαριστερής κυβέρνησης. Στη Γερμανία το ακροαριστερό κόμμα «Λίνκι» παίζει με τους σταλινικούς της Ανατολικής Γερμανίας και βάλλει κατά της σοσιαλδημοκρατίας.
Στη δε Ελλάδα, είναι ορατή και προκλητική η σύμπραξη της λαϊκιστικής δεξιάς με τον Σύριζα για την εξαφάνιση του ΚΙΝΑΛ. Εάν όλα αυτά κάποιοι δεν τα καταλαβαίνουν, τότε, είναι σήμερα και αύριο άξιοι της τύχης τους. Έτσι απλά.
