Οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας αποτελούν το πλέον αγαπημένο θέμα συζήτησης κατά την τελευταία περίοδο, με αφορμή και τη Σύνοδο Κορυφής όπου χαράχθηκε ο οδικός χάρτης για την επιβολή μέτρων κατά προσώπων. Όσο για το σκληρό πακέτο, εκεί η συζήτηση μπαίνει σε άλλο επίπεδο…
Η Τουρκία αυτή τη στιγμή αποτελεί μια παγκόσμια… πυριτιδαποθήκη. Μιλώντας με ορολογία… κορωνοϊού, μοιάζει με τον «ξενιστή» της Γιουχάν που είχε τον Covid-19 και τον μετέδωσε, με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα. Ο Ερντογάν και οι επεκτατικές του βλέψεις έχουν ενοχλήσει τους πάντες, πλην των ελαχίστων συμμάχων του.
Του Λουκά Γεωργιάδη
Ωστόσο, η απόφαση για να τον… τελειώσουν με αυστηρές οικονομικές κυρώσεις, είναι αυτοί που αναγκάζει τους ευρωπαίους να κάνουν δεύτερες σκέψεις. Δεν θέλουν να βάλουν τον πιστόλι στο δικό τους… κρόταφο και να πατήσουν τη σκανδάλη.
Οι αποφάσεις για επιβολή κυρώσεων, μάλλον δεν θα μπορούσαν να γίνουν στην παρούσα περίοδο, γιατί εν μέσω πανδημίας και απειλής κρίσης χρέους σε ολόκληρο τον πλανήτη, μια τέτοια κίνηση ίσως να ισοδυναμούσε με την είσοδο ενός… λαμπαδηδρόμου με αναμμένη δάδα μέσα σε μια αποθήκη πυρομαχικών!
Οι φόβοι των Ευρωπαίων για την επιβολή αυστηρών κυρώσεων έχουν πολύ ισχυρά οικονομικά κριτήρια. Ουδείς φοβάται τον Ερντογάν, αλλά όλοι τρέμουν την κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, λόγω των κινήσεων του Ερντογάν. Ο ίδιος προ διμήνου είχε πει κάτι που αποτέλεσε θέμα συζήτησης με όρους… τσαμπουκά και όχι ουσίας.
Τι είπε ο… Σουλτάνος; Πολύ απλά ότι είναι σε θέση να καταστρέψει την Ευρωπαϊκή Ένωση! Και κάποιοι γελούσαν ή τον είπαν… τρελό! Κάθε άλλο
παρά τρέλα ήταν αυτό που είπε…
Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι ηγείται της 14ης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη, όπου παράγεται το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ήτοι 860 δισ. ευρώ ή 710 δισ. δολάρια. Η Τουρκία πριν από 15 χρόνια ήταν μια οικονομία με λίγο μεγαλύτερο ΑΕΠ από αυτό της Ελλάδος και κατάφερε να πλασαριστεί στο G-20.
Συγκατελέγεται δε μεταξύ των 5-10 χωρών με το χαμηλότερο δημόσιο χρέος! Ωστόσο, το μεγάλο του πρόβλημα είναι το εκρηκτικό ιδιωτικό χρέος, που κάθε φορά δοκιμάζεται ολοένα και περισσότερο από το εθνικό νόμισμα, το οποίο αντικατοπτρίζει εντελώς διαφορετικά πράγματα, από αυτά που, υπό κανονικές συνθήκες, θα έπρεπε να αντανακλά για μια οικονομία με τέτοιο ΑΕΠ και δημόσιο χρέος.
Η… εξευτελισμένη τουρκική λίρα, θα μπορούσε να… πνίξει τον Ερντογάν αλλά και την Τουρκία υπό τις σημερινές συνθήκες με τα πενιχρά εισοδήματα των πολιτών. Φτώχεια, συσσίτια και τρόμος είναι τα χαρακτηριστικά της σημερινής τουρκικής κοινωνίας, η οποία δοκιμάζεται και σε υγειονομικό επίπεδο από τον κορωνοϊό.
Μέρος του μεγάλου ιδιωτικού χρέους της Τουρκίας αφορά άμεσα ολόκληρη την Ευρώπη και σε δεύτερο στάδιο, ολόκληρο τον πλανήτη. Το γεγονός ότι η Ισπανία πρωτοστάτησε για ακόμη μία φορά στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, ώστε να αποτραπούν σκληρές κυρώσεις κατά της Τουρκίας, οφείλεται στο γεγονός ότι οι μεγάλες τράπεζες της έχουν δανείσει το μεγαλύτερο ποσό από κάθε άλλο τραπεζικό σύστημα χώρας της Ευρωζώνης ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι ισπανικές τράπεζες έχουν εκτεθεί στην τουρκική οικονομία με πιστώσεις ύψους 65 δισ. ευρώ. Εξ ου και οι αντιδράσεις του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ και του κυβερνητικού του εταίρου Πάμπλο Ιγγλέσιας. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ισπανία ήταν μια χώρα που εισήλθε σε ένα… light μνημόνιο μετά την κρίση χρέους που ξέσπασε στην Ευρωζώνη το 2010, λόγω της τεράστιας πίεσης στις τράπεζες της.
Και φυσικά αυτή η κρίση ήρθε ως αποτέλεσμα του τσουνάμι που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers προς το τέλος του 2008. Εξ αυτού του λόγου η Ελλάδα εισήλθε στη μνημονιακή εποχή, καθώς η κρίση δανεισμού, μετατράπηκε σε κρίση χρέους, με τα γνωστά αποτελέσματα. Όλα αυτά είναι γνωστά.
Πίσω από την Ισπανία, συντάσσεται η Ιταλία. Όχι τυχαία. Οι ιταλικές τράπεζες είναι στην τρίτη θέση της λίστας με τις πλέον εκτεθειμένες στην τουρκική οικονομία, καθώς οι χορηγήσεις ανέρχονται σε 21 δισ. ευρώ. Το ποσό είναι σχετικά μικρότερο, αλλά δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι η ιταλική οικονομία έχει το δεύτερο υψηλότερο χρέος μετά την Ελλάδα, με ποσοστό 150% του ΑΕΠ.
Στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι γαλλικές τράπεζες που έχουν χορηγήσει δάνεια περί τα 25 δισ. ευρώ. Σίγουρα έχει ιδιαίτερη ανάγνωση η στάση του Γάλλου Προέδρου Μακρόν απέναντι στον Ερντογάν, αν και την τελευταία περίοδο έχουν πέσει οι τόνοι, μετά από μια περίοδο οξύτατης έντασης και προστριβών.
Λέτε, να συμβούλευσαν τον Μακρόν, να… ξαναδεί καλύτερα την έκθεση των γαλλικών τραπεζών και γενικά της Ευρωζώνης στην Τουρκία; Μάλλον είναι το… πιθανότερο.
Η Γαλλία φέτος θα κλείσει τη χρονιά με δημόσιο χρέος σχεδόν 115% του ΑΕΠ, λόγω της ύφεσης και των επιπτώσεων της πανδημίας και μάλιστα συγκατελέγεται μεταξύ των χωρών με την ταχύτερη αύξηση…
Στην τέταρτη θέση βρίσκονται οι βρετανικές τράπεζες που έχουν χορηγήσει 13 δισ. ευρώ (12 δισ. στερλίνες), ενώ το Brexit, είναι μια παράμετρος που μπαίνει σε μια δύσκολη συνάρτηση της παρούσας συγκυρίας. Η Μεγάλη Βρετανία είναι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο, θα μπορούσε να πληρώσει και η ίδια ένα βαρύ οικονομικό τίμημα, εάν συνέβαινε κάτι με τις χώρες της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στην πέμπτη θέση του πίνακα των δανειστριών τραπεζών, βρίσκεται η Γερμανία με μόλις 9 δισ. ευρώ. Έχει τη μικρότερη έκθεση, αλλά ξέρει ότι μπορεί να πληρώσει το βαρύτατο τίμημα, ως αποτέλεσμα ενός… θανατηφόρου κοκτέιλ, που περικλείει τις συνέπειες του κορωνοϊού και τις πιθανές συνέπειες μιας κατάρρευσης της τουρκικής οικονομίας.
Από την άλλη, είναι γνωστοί οι παραδοσιακοί δεσμοί Γερμανίας και Τουρκίας. Η Γερμανία φιλοξενεί στο έδαφος της περίπου 3 εκατομμύρια Τούρκους, εκ των οποίων τα 2,5 εκατ. έχουν γερμανική υπηκοότητα και αποτελούν μια ξεχωριστή δύναμη, καθώς και ένα… ειδικό κοινό σε επίπεδο εκλογικών συσχετισμών.
Με βάση τα παραπάνω, οι ισπανικές, γαλλικές, ιταλικές, βρετανικές και γερμανικές τράπεζες έχουν δανείσει περίπου 135 δισ. ευρώ από τα συνολικά 170 δισ. που έχουν δανείσει όλες οι ξένες τράπεζες στις τουρκικές επιχειρήσεις.
Εξαιρώντας τη Μεγάλη Βρετανία που είναι εκτός… εντός Ευρώπης, οι τράπεζες των 4 μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρωζώνης, έχουν δανείσει περίπου το ποσό των 120 δισ. ευρώ. Και τα δάνεια αυτά προέρχονται από έναν οικονομικό χώρο, ο οποίος λόγω της πανδημίας, θα παρουσιάσει φέτος αύξηση του δημοσίου χρέους στο 95%.
Η Ιταλία με το δεύτερο υψηλότερο δημόσιο χρέος (150% του ΑΕΠ), η Γαλλία με το πέμπτο (114%) και η Ισπανία με το έβδομο μεγαλύτερο (110%), έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν από τις εξελίξεις στην τουρκική οικονομία. Δεν συζητάμε βεβαίως, για την περίπτωση της Ελλάδας, η οποία μπορεί να μην έχει εμπλοκή μετά την αποχώρηση της Εθνικής από τη Finansbank, αλλά είναι η χώρα με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στην Ευρωζώνη (200% του ΑΕΠ) και το δεύτερο μεγαλύτερο παγκοσμίως!
Με βάση τα παραπάνω, ας σκεφτούμε τον φόβο των Ευρωπαίων για το ενδεχόμενο σκληρών κυρώσεων που θα προκαλέσουν αντίμετρα από την Τουρκία και εν τέλει θα οδηγούσαν σε κατάρρευση την οικονομία της γειτονικής χώρας. Άλλωστε και η ελληνική κυβέρνηση όταν δηλώνει ότι “οι κυρώσεις δεν είναι αυτοσκοπός”, επί της ουσίας μετρά το οικονομικό τίμημα, αν και το εθνικό διακύβευμα έχει τον δικό του ισχυρότατο συμβολισμό.
Το 2008, οι Αμερικανοί επέλεξαν να χρεοκοπήσουν τη Lehman Brothers, όπου ήταν εκτεθειμένες πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες και επενδυτικά σχήματα και όχι την AIG, όπου είναι ασφαολισμένοι σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί πολίτες. Και γνωρίζουμε τι ακριβώς επακολούθησε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, για την οποία αρχικώς όλοι έλεγαν ότι πρόκειται για μια ελεγχόμενη χρεοκοπία που δεν θα έχει σοβαρές παρενέργειες.
Και όμως είχε. Αυτό κάτι μας θυμίζει. Μας θυμίζει όλους αυτούς που λένε ότι για μία… γριπούλα, από την οποία έχουν χαθεί μέχρι στιγμής 1.500.000 ανθρώπινες ζωές, μπήκε σε lockdown ο πλανήτης και σε ύφεση η παγκόσμια οικονομία. Έτσι, για να καταλάβουμε τη δυναμική που μπορεί να έχουν μεγάλα οικονομικά γεγονότα ή έκτακτες καταστάσεις όπως πανδημίες και πόλεμοι. Γιατί όλα αυτά είναι αλληλένδετα.
Η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση αποσύνθεσης, η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι μεγάλη, ο Ερντογάν “πατάει” σε αυτήν την κατάσταση και απειλεί ζητώντας “αμπέλια ατρύγητα” στη Μεσόγειο, ενώ όλοι αναμένουν την παρέμβαση του νέου Προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Η επιβολή κυρώσεων από τους Αμερικανιούς στους Τούρκους για την προμήθεια των S-400 από τους Ρώσους είναι ένα μήνυμα προς τους Τούρκους, ότι ως εδώ και μη παρέκει. Επί δεκαετίες η Δύση τους… χάιδευε, αλλά τώρα, δεν είναι διατεθειμένη να παίξει στο πεδίο της Τουρκίας.
Η προμήθεια των πυραυλικών συστημάτων είναι μια πράξη εχθρική προς το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, ενώ η ύπαρξη ζωτικής σημασίας υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο, δεν είναι μια απλή άσκηση. Είναι το μεγάλο στοίχημα της Ευρώπης για την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία.
Γιατί η ρωσική εξάρτηση από το φυσικό αέριο των Ρώσων, αποτελεί διαρκή απειλή για το ΝΑΤΟ. Από την άλλη, οι ΗΠΑ δεν έχουν κάποια στενή οικονομική δέσμευση από την Τουρκία, αλλά τη θεωρούν ως έναν εταίρο με στρατιωική σημασία εντός του ΝΑΤΟ.
Οι Ευρωπαίοι από την πλευρά τους, γνωρίζουν ότι έχουν κυρίως οικονομική δέσμευση και δευτερευόντως γεωπολιτική και στρατιωτική από την Τουρκία. Αλλά, ας περιμένουμε να δούμε τι θα σημάνει και η ανάληψη της Προεδρίας από τον Τζο Μπάιντεν σε έναν μήνα…
Οι Αμερικανοί γνωρίζοντας το προηγούμενο της Lehman Brothers και λαμβάνοντας υπόψιν την έκρηξη του παγκόσμιου χρέους σε τετραπλάσιο επίπεδο από το παγκόσμιο ΑΕΠ και λόγω των συνεπειών του κορωνοϊού, πρέπει να σκεφτούν πολλές φορές και σε συνεργασία με τους ευρωπαίους, τα επόμενα βήματα.
Το ίδιο ισχύει βεβαίως και για την Ελλάδα, η οποία από… σπόντα, θα μπορούσε να αποτελέσει τον σάκο του μποξ, στην περίπτωση που κάτι… στράβωνε στην Τουρκία. Σε μια τέτοια περίπτωση, θια μιλούσαμε για συνέπειες που θα μπορούσαν να επιφέρουν πολλαπλάσιο κόστος απ΄ ότι τα μνημόνια και ο κορωνοϊός μαζί!
Από την άλλη, είναι θέμα τιμής για την Ελλάδα και την Ευρώπη, ο πειθαναγκασμός του… ενοχλητικού γείτονα, που πιστεύει ότι τα… μεγάλα “ψάρια” θα τον αφήσουν να αλωνίζει και να κάνει… όνειρα για ένα μουσουλμανικό τόξο αυξημένης επιρροής υπό τον Ερντογάν, το οποίο θα εκτείνεται από τον Ινδικό Ωκεανό έως τον Ατλαντικό, όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει πρόσφατα ο… δικτατοροδημοκράτης!
Σίγουρα η Τουρκία αποτελεί μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη του ΝΑΤΟ, καθώς βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο και διαθέτει τον δεύτερο πιο πολυάριθμο στρατό εντός της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Αν στον χώρο των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, εκφράζεται γκρίνια για τους ευρωπαίους και ειδικότερα για το μπλοκ των χωρών που… τρενάρουν το σκληρό πακέτο των κυρώσεων, οι όροι του παιχνιδιού είναι εντελώς διαφορετικοί. Κυρίως σε τέτοιες περιπτώσεις, όλες οι πλευρές πρέπει να γνωρίζουν ότι η επιβολή ενός σκληρού πακέτου κυρώσεων, πρέπει να βάζει στην άσκηση και τις συνέπειες.
Και γνωρίζουμε με βάση το παρελθόν, ότι τέτοιες ασκήσεις κρύβουν πολλές εκπλήξεις και στο τέλος μένουν άλυτες, γιατί πολύ απλά είναι δυσεπίλυτες.
Αν το 2010 η κατάσταση ήταν δύσκολα διαχειρίσιμη, μια νέα περιπέτεια με εστία οικονομικής ανάφλεξης την Τουρκία, μπορεί να οδηγήσει σε ανυπολόγιστες συνέπειες σε οικονομικό επίπεδο. Ενδεχομένως, να οδηγήσει και σε αχαρτογράφητα ύδατα τη γεωπολιτική σκακιέρα στην ευρύτερη περιοχή μας…
Το μόνο σίγουρο είναι ότι το μεγάλο διακύβευμα της κυριαρχίας της Ευρώπης, άρα και της Ελλάδας, επί των χωρικών τους υδάτων, περνάει μέσα από ένα σύνθετο παζλ.
Από τη μία πλευρά πρέπει να μπουν στη ζυγαριά οι αρχές, οι αξίες και το όραμα της Ευρώπης, τα στρατηγικά και γεωπολιτικά συμφέροντα της. Από την άλλη πλευρά, μπαίνουν το… μολύβι και το… χαρτί για να υπολογιστούν κατ΄ αρχάς οι συνέπειες ενός σοκ που θα προκληθεί εάν “σκάσει” μια “βόμβα” μεγατόνων σε οικονομικό επίπεδο, με βάση το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της τουρκικής οικονομίας.
Απλά, να σημειώσουμε ότι η “βόμβα” της Lehman Brohters αρχικώς είχε εκτιμηθεί ως μια μικρή… στρακαστρούκα που θα απλά θα έσπαγε μερικές… τζαμαρίες! Ειδικά για την περίπτωση της Τουρκίας, οι αποφάσεις είναι ασύλληπτα πιο πολύπλοκες.
Για να το πούμε πιο εκλαϊκευμένα, είναι σαν να θέλεις να βάλεις εκρηκτικά στον ενοχλητικό γείτονα σου, ενώ το σπίτι σου είναι μεσοτοιχία! Αν πιστεύεις ότι το σπίτι του θα ισοπεδωθεί και το δικό σου θα μείνει αλώβητο, τότε έχεις διαπράξει το πλέον μοιραίο λάθος, παρακάμπτοντας τους στοιχειώδεις κανόνες της Φυσικής…
