Aν και $26 τρισ. κυβερνητικής βοήθειας, μαζί με το κόστος των εμβολίων, έχουν ενισχύσει την οικονομική ανάκαμψης τώρα που πλησιάζουμε στο τέλος της πανδημίας, οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της περιορισμένης εκπαίδευσης, των χαμένων θέσεων εργασίας, του χρέους, της ανισότητας μεταξύ των φύλων, κοινωνικών τάξεων, διαφορετικών χρωμάτων και διαφορετικών χωρών, θα αφήσουν τεράστια σημάδια, ιδιαίτερα στα φτωχότερα μήκη και πλάτη του κόσμου.
«Είναι εύκολο, μετά από ένα και πλέον χρόνο να νομίζουμε πως τα πράγματα επιστρέφουν στην κανονικότητα», ανέφερε η Βελόρ Αρθι του University of California, Irvine η οποία έχει μελετήσει τις επιπτώσεις των υγειονομικών κρίσεων του παρελθόντος. «Παρόλα αυτά, πολλές από τις επιπτώσεις που βλέπουμε ιστορικά, συνήθως διαρκούν για δεκαετίες και δεν αντιμετωπίζονται τόσο εύκολα».
Οι επιπτώσεις
Στο τέλος, η μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ πέρυσι ήταν η μεγαλύτερη μετά από το κράχ του 1929. Οι ερευνητές του Pew Research Centre υπολογίζουν πως η μεσαία τάξη συρρικνώθηκε για πρώτη φορά από τη δεκαετία του ‘90.
«Η επιστροφή στα προ-πανδημίας επίπεδα θα πάρει αρκετό χρόνο», ανέφερε η Κάρμεν Ράινχαρτ, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας. «Οι συνέπειες της Covid δε θα αντιμετωπιστούν για πολλές χώρες, για πολύ καιρό».
Οι επιπτώσεις θα είναι άνισες για πολλές χώρες. Το ΔΝΤ υπολογίζει πως οι προηγμένες οικονομίες δε θα έχουν τόσες επιπτώσεις από τον ιό το 2021 και ύστερα, αλλά οι αναδυόμενες αγορές θα υποφέρουν πολύ περισσότερο, κάτι διαμετρικά αντίθετο με την κρίση του 2009. Στις ΗΠΑ, το ΑΕΠ του 2022 υπολογίζεται πως θα είναι υψηλότερο αυτού προ-Covid, λόγω των τρισεκατομμυρίων δολαρίων οικονομικής βοήθειας, ενώ το ΔΝΤ δε βλέπει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.
Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποίησε τον περασμένο Ιανουάριο για «μία δεκαετία παγκόσμιας αναπτυξιακής απογοήτευσης» εάν δεν υπάρχουν διορθωτικές κινήσεις. Υπολόγισε πως η παγκόσμια παραγωγή θα είχα χαμηλότερη κατά 5% το 2025 σε σχέση με τα προ-πανδημίας επίπεδα, ενώ η πληθωριστική ανάπτυξη αναμένεται να μειωθεί υπό του 2% την επόμενη δεκαετία, έχοντας μειωθεί στο 2,5% την πρώτη δεκαετία της χιλιετίας σε σχέση με το 3,3% τη δεκαετία του ‘90.
Οι ειδικοί, όπως η Αρθι, αναφέρουν πως δε χρειάζεται να υπάρξει μια “χαμένη δεκαετία” εάν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, όπως η επανεκπαίδευση των ικανών εργαζομένων και η υποστήριξη αυτών που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση.
Μια σωστή εφαρμογή των κινήτρων θα οδηγήσουν την ανάκαμψη σε ολική επιδιόρθωση των ζημιών της πανδημίας, σύμφωνα με την Κάθριν Μαν, επικεφαλής οικονομολόγο της Citigroup.
Μετά την ανάκαμψη “V”
Xώρες οι οποίες αντιμετώπισαν γρήγορα την πανδημία προειδοποιούν για τον δύσκολο δρόμο που έπεται. Μετά από την αρχική ανάκαμψη με σχήμα V, η νεοζηλανδέζικη οικονομία συρρικνώθηκε τους τρεις τελευταίους μήνες του 2020, λόγω της απουσίας του τουρισμού. Τώρα, η χώρα η οποία αντιμετώπισε τόσο καλά τον κορωνοϊό, έρχεται αντιμέτωπη με μια νέα κρίση. Στην Κίνα, όπου η πανδημία έχει αντιμετωπιστεί εδώ και περίπου ένα χρόνο, η κατανάλωση λιανικής έχει παραμείνει μειωμένη.
Το πως θα διαμορφωθεί η καταναλωτική κίνηση λόγων των τρεχόντων ανησυχιών για τα υγειονομικά και την αγορά εργασίας θα αποτελέσει ένα από τα μεγάλα στοιχήματα της μετά-Covid εποχής, όπως έγινε και μετά το κράχ του 1929.
«Υπάρχει πραγματική αβεβαιότητα για το πόσο θα αλλάξουν οι συνήθειες των καταναλωτών», ανέφερε ο Ανταμ Πόζεν του Peterson Institute for International Economics. «Εάν οι άνθρωποι επιστρέψουν στα εστιατόρια, στον τουρισμό, στα γυμναστήρια, τότε όλα αυτά θα επιστρέψουν στην κανονικότητα. Αλλά υπάρχει και η πραγματική πιθανότητα πως όλες αυτές οι συνήθειες θα αλλάξουν μόνιμα, κάτι που θα οδηγήσει σε περισσότερη ανεργία και κάτι το οποίο καμία κυβέρνηση δε θα μπορέσει να αλλάξει».
Μόνιμη αλλαγή
Η κρίση έχει οδηγήσει στην αύξηση της χρήσης της ρομποτικής στη βιομηχανική παραγωγή και τη βιομηχανία των υπηρεσιών, λόγω της ανάγκης προστασίας των εργαζομένων και των καταναλωτών. Αν και αυτό αποτελεί καλά νέα για την αύξηση της παραγωγής, είναι ακριβώς το αντίθετο για τις εκατομμύρια θέσεις εργασίας που χάθηκαν, με το ερώτημα να παραμένει εάν θα δημιουργηθούν νέες, στη θέση τους.
Περίπου 100 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις οχτώ μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου μπορεί να χρειαστούν να αλλάξουν καριέρες μέχρι το 2030, σύμφωνα με την McKinsey & Co. Αυτοί που θα υποφέρουν περισσότερο αναμένεται να είναι οι νεότεροι, οι μειονότητες, οι γυναίκες και οι λιγότερο εκπαιδευμένοι.
Οσο περισσότερο ένας άνθρωπος παραμένει άνεργος τόσο περισσότερο ατροφούν οι ικανότητές του, σύμφωνα με ένα φαινόμενο το οποίο λέγεται “υστέρηση”.
«Πολλές από αυτές τις θέσεις εργασίας έχουν εξαφανιστεί για πάντα» ανέφερε ο Ερικ Ρόμπερτσον της Standard Chartered Plc. «Οι χαμηλόμισθες θέσεις σε περιθωριακές επιχειρήσεις περιθωριοποιημένων βιομηχανιών έχουν εξαφανιστεί τη στιγμή που οι επιχειρήσεις αυτές έχουν χρεοκοπήσει και οι τομείς έχουν πληγεί. Οι πιο ευπροσάρμοστες επιχειρήσεις θα έχουν γεμίσει το κενό που δημιουργήθηκε, αλλά με λιγότερους εργαζόμενους».
Ακόμη και στους τομείς όπου δεν χάθηκαν οι θέσεις εργασίας, τα εργασιακά δεδομένα έχουν αλλάξει, και παραμένει άγνωστο κατά πόσο θα επηρεαστούν τα μισθολόγια.
Η μακροπρόθεσμη έλλειψη εργατικού δυναμικού θα γίνει επίσης πιο αισθητή, αφού οι νέοι και τα παιδιά έχουν “χάσει” εν ολίγοις ένα ολόκληρο έτος των σπουδών τους ή των μαθημάτων τους.
Ο ΟΟΣΑ υπολόγισε τον Σεπτέμβριο πως το κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων για περίπου 3 μήνες θα μειώσει το ΑΕΠ μιας χώρας τον επόμενο αιώνα.
Η χρηματοδότηση μιας ολικής ανάκαμψης θα αποτελέσει και πρόβλημα, αφού τα $24 τρισ της βοήθειας του 2020 θα αυξήσουν το παγκόσμιο χρέος στα $280 τρισ, σύμφωνα με το Institute of International Finance.
Ακόμη και χωρίς μια κρίση χρέους, όταν τα επιτόκια αρχίσουν να αυξάνονται, τόσο οι κυβερνήσεις, όσο και οι επιχειρήσεις θα βρεθούν υπό πίεση, σύμφωνα με τον Μαρκ Ζάντι της Moody’s Analytics.
