Η διαπραγμάτευση που έκανε η κυβέρνηση με τους δανειστές για τη λεγόμενη δεύτερη αξιολόγηση και το ελληνικό χρέος τέλειωσε. Πιθανόν και εμείς, ως κοινωνία, να τελειώσαμε μαζί της.
Για άλλη μία φορά αποδεικνύεται πόσο δίκιο έχει ο νόμος του Μέρφι: «Αν κάτι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει» ή «όταν τα πράγματα δεν μπορούν να γίνουν χειρότερα, θα γίνουν».
Η κυβέρνηση επεδίωξε, λέει, να εξασφαλίσει έναν καθαρό οδικό χάρτη εξόδου από την κρίση και τα μνημόνια. Το μόνο που πέτυχε είναι να δεσμεύσει τη χώρα με νέα δυσβάστακτα βάρη για μία επιπλέον πενταετία και με ατέλειωτα βάρη έως το… 2060 και να εμφανίσει κάτι κόλπα των δανειστών περί υποβοηθούμενης εξόδου (κάτι σαν υποβοηθούμενη ευθανασία μοιάζει αυτό) στις αγορές ως μεγάλη επιτυχία!
Με τη συμφωνία που έκαναν δανειστές και κυβέρνηση στο τελευταίο Εurogroup, έκλεισε μία ιστορία που μας ζάλισε και μας παλάβωσε επί μήνες, αναφέρει το protothema.
Τουλάχιστον θα κάνουμε μπάνια με την ησυχία μας. Εκεί μας φτάσανε, να παρακαλάμε για ανέμελες βουτιές.
Προκύπτουν όμως πολλά ερωτήματα, που θέλουν απάντηση. Ιδού μερικά, συνοδευόμενα από τις απαντήσεις σαν τροφή για σκέψη.
1. Άξιζε η οκτάμηνη διαπραγμάτευση;
Όσο η εμπειρία ενός μπάντζι τζάμπινγκ που δεν ξέρεις αν το σχοινί έχει το κατάλληλο μήκος ή το αφήσανε οι σκιτζήδες μακρύτερο απ’ όσο πρέπει. Πιθανόν να άξιζε για τους ψυχολόγους, που κάνανε «χρυσές» δουλειές στο μεταξύ, με πελάτες εκείνους, των οποίων η δουλειά εξαρτάται σοβαρά από το γενικό κλίμα, που καθορίζεται ουσιαστικά από το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Άξιζε και για τους δημοσιογράφους, που είχανε να γράψουνε πλούσιο υλικό. Άξιζε και για την κυβέρνηση, που προτιμά να ασχολείται με τους δανειστές και τις δήθεν διαπραγματεύσεις, παρά με τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών – σιγά μην καθίσει να σκάσει για το Μενίδι, τα Εξάρχεια, τους σεισμούς. Για τη χώρα αμφισβητείται όμως αν άξιζε. Αντί άλλων απαντήσεων, υπενθυμίζεται ότι ο ίδιος ο Τσακαλώτος έλεγε τον Οκτώβριο ότι αλίμονο αν φτάσει η διαπραγμάτευση τον… Φεβρουάριο, Μάρτιο, ενώ ο Χουλιαράκης έλεγε τον Δεκέμβριο ότι είναι καλύτερα μία συμφωνία τώρα, παρά μία αργότερα, την άνοιξη.
2. Μετά από τέτοια σκληρή διαπραγμάτευση, θα «κουρευτεί» επιτέλους το χρέος;
Το μόνο που θα κουρευτεί είναι το κοπάδι με πρόβατα του μπάρμπα Μήτσου στο χωριό. Ως γνωστό τον Ιούνιο παίρνουν φωτιά το… κουροψάλιδα των τσοπάνων, γιατί τα πρόβατα δεν αντέχουν σε τέτοιες ζέστες. Έχουμε και κουρέματα κάποιων σκύλων, που επίσης δεν αντέχουν τη ζέστη – προσοχή, αυτό δεν αφορά τα κόλεϊ, τα οποία παθαίνουν ψυχολογικό τραλαρά, άμα τα κουρέψεις! Σε κούρεμα χρέους πάντως, δεν υπάρχει τίποτα ούτε φέτος, ούτε στο διηνεκές. Η κυβέρνηση φρόντισε και το 2015 με το τρίτο μνημόνιο και το 2016 με την απόφαση του Εurogroup τον Μάιο τότε, να δεσμευτεί ότι δεν θα ζητάει κούρεμα, όπως αφρόνως έκανε στα χρόνια της αντιπολίτευσης ο Αλέξης.
3. Εντάξει με κούρεμα, το καταλάβαμε. Μήπως πετύχαμε ελάφρυνση όμως; Ώστε το χρέος να θεωρηθεί βιώσιμο. Αυτό δεν κυνηγούσε ο Τσίπρας;
Καλό τέλος έχουν μόνο τα παραμύθια πάσης φύσεως και οι ταινίες με τον Κωνσταντάρα εδώ και τον Τσακ Νόρις έξω. Ελάφρυνση θα γίνει εφόσον το συμφωνήσουν οι δανειστές το καλοκαίρι του 2018. Τότε θα τα βάλουν κάτω, όπως είχαν πει από το 2015 και το 2016 επίσης. Με τους Γερμανούς να πηγαίνουν σε εκλογές, η Μέρκελ και ο Σόιμπλε θα μπορούσαν να συζητήσουν τα πάντα, ακόμα και πού βρίσκει ο Μπαλάφας τέτοιες σαχλαμάρες που λέει συχνά πυκνά, όχι όμως για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Πήραμε ξανά γενικόλογες υποσχέσεις και το δρόμο του γυρισμού άπραγοι! Το χρέος δεν θεωρείται ακόμα βιώσιμο, ούτε θα θεωρηθεί σύντομα! Πολύ φοβάμαι ότι όπως το πάνε, για να θεωρηθεί αυτό βιώσιμο θα «αποβιώσουμε» εμείς – αν όχι βιολογικά, τουλάχιστον οικονομικά!
4. Στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ θα μπούμε για να βρουν φθηνό χρήμα οι τράπεζες να χρηματοδοτήσουν την οικονομία.
Όσες ελπίδες έχει ένας κάγκουρας με ανοιχτό πουκάμισο, ώστε να φαίνεται το δασύτριχο στήθος και ο χρυσός σταυρός και χωρίς να συνοδεύεται από γυναίκα να μπει στο «Rock n Roll» στο Κολωνάκι, άλλες τόσες έχουμε και εμείς να μπούμε στο Qe – ωραίο όνομα για μπαρ παρεμπιπτόντως. Δυόμισι χρόνια υπάρχει αυτό το Qe στην Ευρώπη, αλλά εμείς περνάμε απ’ έξω και δεν μπορούμε να μπούμε μέσα με τίποτα – σαν τα ακριβά μαγαζιά της Ερμού και της Βουκουρεστίου ένα πράγμα. Βολευόμαστε με τους Αφρικανούς, που απλώνουν απ’ έξω τα τις μαϊμούδες.
5. Ναι, αλλά δεν πήραμε τη δόση; 8,5 δισ. ευρώ είναι αυτά.
Το πρωί θα μας τα δώσουν και πριν αρχίσει να καίει ο ήλιος, θα μας πάρουν τα 7 δισ. γιατί είναι να πληρωθούν κάτι παλιόμολογα της ΕΚΤ. Γι’ αυτό και μας τα δώσανε, γι’ αυτό και τρέχαμε τελευταία ώρα και μεις να συμφωνήσουμε, μην πάθουμε καμιά νίλα με χρεοκοπίες και τέτοια – από μη πληρωμή ομολόγων ξεκίνησε και το κακό με εκείνο το τρίτο μνημόνιο τον Ιούλιο του 2015! Θα μας μείνουν κάτι ψιλά – κι αυτά θα τα πάρουμε με δόσεις – για να αγοράσουμε πασατέμπο. Θα πάνε δηλαδή στα λεγόμενα χρωστούμενα που έχει το κράτος προς ιδιώτες. Όταν όμως τα χρωστούμενα είναι πάνω από 5 και 6 δισ., το 1,5 που θα μας περισσέψει από τη δόση δεν είναι ούτε για ζήτω.
6. Ναι, αλλά λένε ότι θα βγούμε στις αγορές! Δεν μας έδωσαν υποσχέσεις και συγκεκριμένες δεσμεύσεις;
Τίποτα δεν είναι σίγουρο. Και πάντως δεν είναι σίγουρο, όπως τα δύο πράγματα που λένε οι Αμερικάνοι (death and taxis). Ακόμα κι αν βγούμε στις αγορές το 2018, θα βγούμε όπως οι υποβασταζόμενοι ασθενείς από το νοσοκομείο, με τα σωληνάκια στις μύτες, τους ορούς στα χέρια και το καροτσάκι με το οξυγόνο πίσω. Όπως και αυτοί έτσι και μεις, ίσως να βγούμε για να συνεχίσουμε τη νοσηλεία σπίτι, υπό τη στενή παρακολούθηση γιατρών και νοσοκόμων και φυσικά με μηχανική υποστήριξη. Επειδή μας έχουν βαρεθεί και νέα δάνεια δεν μπορούν να εγκρίνουν τα κοινοβούλιά τους, βρήκαν την εξής λύση λέει: Αντί να μας δώσουν τις υπόλοιπες δόσεις από το δάνειο των 86 δισ. που συνάψαμε με το τρίτο μνημόνιο του 2015, θα κρατάνε τα λεφτά σαν… «απόθεμα». Έτσι κι αλλιώς μέχρι το καλοκαίρι του 2018 δεν έχουμε μεγάλες υποχρεώσεις να πληρώσουμε σε δανειστές, ενώ τις εσωτερικές ανάγκες τις καλύπτουν τα κορόιδα με την υπερφορολόγηση, που έχει επιβληθεί και τα θεόρατα πρωτογενή πλεονάσματα που καταφέρνει η κυβέρνηση βουτώντας με τις κατασχέσεις σε κάθε εύκαιρο τραπεζικό λογαριασμό πολίτη. Αυτό το “απόθεμα” θα το παρουσιάσουν το καλοκαίρι του 2108 στις αγορές ως εγγύηση και θα καλέσουν τους επενδυτές να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα, με τη σιγουριά ότι δεν θα χάσουν τα λεφτά τους! Κάπως έτσι μπορούμε ίσως να βγούμε στις αγορές, αλλά η χρησιμοποίηση του «αποθεματικού» ως εγγύηση, δεν θα γίνει χαριστικά, παρά μόνο με νέα συμφωνία, που θα περιλαμβάνει μέτρα και δεσμεύσεις!
7. Αυτό δεν σημαίνει ότι βγαίνουμε από τα μνημόνια, όπως λέει η κυβέρνηση;
Πριτς…. Αυτό σημαίνει μόνο – αν συμβεί όντως – ότι θα δανειζόμαστε πλέον από τις αγορές και με υψηλότερο επιτόκιο απ’ όσο δανειζόμαστε από τον ESM (τα κράτη δηλαδή) και την ίδια ώρα θα υλοποιούμε και όσα μας λέει ο Εurogroup, (και το ΔΝΤ) – δηλαδή θα εφαρμόζουμε κανονικές και βαρβάτες μνημονιακές πολιτικές – αφού με λεφτά και τις εγγυήσεις του ESM θα σουλατσάρουμε στις αγορές. Διότι χωρίς αυτές τις εγγυήσεις με τις μόνες αγορές που θα έχουμε νταραβέρι θα είναι οι λαϊκές στις γειτονιές της Αθήνας. Κι αυτό που μας λέει και μας επιβάλλει το eurogroup (και το ΔΝΤ) είναι υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, μειώσεις σε συντάξεις και μισθούς, μείωση του αφορλόγητου και άλλα τέτοια ωραία και θαυμαστά! Ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, ισοπέδωσε εργασίας, απελευθερώσεις επαγγελμάτων και άλλα τέτοια. Ό,τι δεν είχαν κάνει οι προηγούμενοι τα κάνουν οι αριστεροί! Όχι δεν απαλλασσόμαστε από τα μνημόνια δηλαδή, αλλά τα φορτωνόμαστε περισσότερο. Απλώς θα μας λέμε «δεν είναι αυτό που νομίζεις αγάπη μου»…
8. Ο ρόλος του ΔΝΤ ποιος θα είναι;
Το ΔΝΤ παραμένει στο πρόγραμμα όπως ακριβώς και με το ρόλο που το ήθελε ο Σόιμπλε. Να κάνει δηλαδή τον Βεληγκέκα και να επιπβάλλει αυτές τις ωραίες οικονομικές συνταγές που περιφέρει σε κάθε υπανάπτυκτη και τριτοκοσμική χώρα του κόσμου, αλλά χωρίς να βάλει άλλα λεφτά – παρά μόνο κάτι ψιλά κι αυτά αν χρειαστούν, του χρόνου! Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο, δεν ζαλίζει και τον έρωτα του Σόιμπλε, πιέζοντάς τον να ελαφρύνει το ελληνικό χρέος. Όλοι κάνανε τη δουλειά τους, στην πλάτη μας, με άλλα λόγια!
9. Τι σημαίνει όμως αναπτυξιακή ρήτρα, που λέει η γαλλική πρόταση και υιοθετήθηκε από το Εurogrop;
Ο Σόιμπλε δεν ήθελε να πάρει από τα μούτρα τους Γάλλους του Μακρόν, που μόλις πιάσανε δουλειά και έτσι είπε να κάνει αποδεκτή κατ΄ αρχήν την πρόταση για τη λεγόμενη ρήτρα ανάπτυξης, που θα εφαρμοστεί στο ρυθμό αποπληρωμής των ελληνικών χρεών. Στο βαθμό που μπορούμε να πάρουμε στα σοβαρά τους Γάλλους – έχει και το χιούμορ τα όριά του μ’ αυτούς τους γελοίους – το σχέδιό τους λέει πάνω κάτω τα εξής: όσο πιάνουμε υψηλό ρυθμό ανάπτυξης θα πληρώνουμε γερά ποσά, αλλά όταν τα κάνουμε μαντάρα και γυρνάμε στην ύφεση, οι δόσεις θα μετατίθενται γι΄ αργότερα – απλή μετάθεση. Αυτό φαίνεται ωραίο, αλλά είναι μπανανόφλουδα. Το χρέος δεν διαγράφεται, απλά μετατίθεται. Δεν το γλιτώνεις, αλλά το πληρώνεις περισσότερο αργότερα. Αν μάλιστα πετύχεις τα πρώτα χρόνια υψηλή ανάπτυξη, θα σε βάλουν να πληρώσεις περισσότερα απ’ όσο πρέπει κανονικά, ώστε να καλύψεις τυχόν καθυστερήσεις όταν θα έλθουν οι δύσκολες μέρες της ύφεσης! Θα αποστερήσεις δηλαδή από την οικονομία το κάτι παραπάνω που θα πήγαινε σε δημόσιες επενδύσεις για παράδειγμα. Δεν κοιτάνε οι Γάλλοι να φτιάξουν τη δική του οικονομία καλύτερα από το να θέλουν να συμβουλεύσουν άλλους; Αλλά τι να πεις για μία χώρα που έπεσε στους Γερμανούς σε λιγότερο χρόνο απ’ όσο θέλει ο Σπαλιάρας να σφάξει μία καρύδα!
10. Η κυβέρνηση λέει όμως ότι έτσι θα γίνουν οι εταίροι και δανειστές συμμέτοχοι και συνεργάτες μας για να πετύχουμε την ανάπτυξη.
Δύο σκασίλες έχουν οι δανειστές και εταίροι – το έχουν δείξει άλλωστε μέχρι τώρα! Η μία είναι να μας βοηθήσουν στην ανάπτυξη. Δεν είδατε πώς έχουν βοηθήσει για να εκσυγχρονιστεί η δημόσια διοίκηση, να παταχθεί η γραφειοκρατία και η διαφθορά, που αποτελούν και τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη; Όχι, ότι και εμείς ήμασταν θετικοί σε μία τέτοια βοήθεια! Πάντως από τη στιγμή που τα λεφτά τους θα τα παίρνουν αργά ή γρήγορα, δεν θα πολυσκάνε πώς θα τα βγάζουμε εμείς πέρα. Ας είναι καλά οι φόροι! Και μάλιστα όταν θα έχουμε δεσμευτεί ότι βρέξει, χιονίσει, με ανάπτυξη ή με ύφεση, τα πρωτογενή πλεονάσματα θα τα πετυχαίνουμε και άρα μέρος αυτών των πλεονασμάτων θα πηγαίνει έτσι κι αλλιώς στο χρέος. Και είναι κάτι πλεονάσματα, σαν αγγούρια τύπου… Acylia (απ’ τα μακριά).
11. Αλήθεια, τι γίνεται με τα πλεονάσματα; Η κυβέρνηση λέει ότι τα περιόρισε στο 2%!
Η κυβέρνηση είναι σαν να χτυπήθηκε από σύνδρομο επιλεκτικής μνήμης. Θυμάται και λέει ό,τι τη συμφέρει. Η αλήθεια είναι ότι αυτό ήταν και το σημαντικότερο πεδίο της πολύμηνης διαπραγμάτευσης με τους δανειστές. Η συμφωνία για τα πλεονάσματα. Θα μπορούσε να πει κανείς, για να αποδώσει καλύτερα το αποτέλεσμα, ότι «μας ρίξανε οι άλλοι, αλλά φάγαμε και εμείς»! Η κυβέρνηση πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένη – σαν τον Τέλι Σαβάλας ένα πράγμα!
Από το 2015 είχε δεσμευτεί ότι το 2018 θα πρέπει να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% επί του ΑΕΠ, δηλαδή σχεδόν 7 δισ. ευρώ. Με την τωρινή διαπραγμάτευση… κατάφερε να πάει αυτό το 3,5% έως και το 2022!
Μετά από τέτοια επιτυχία, που ήλθε να συμπληρώσει τόσες άλλες στις διαπραγματεύσεις από το 2015 και εντεύθεν, η κυβέρνηση μπορεί να γράψει βιβλίο του τύπου “100 τρόποι για να πετύχεις αυτογκολ”. Είναι σαν να πήγε μία κοπέλα γυμναστήριο τον Απρίλιο για να βγει το καλοκαίρι στην παραλία λεπτή και λυγερόκορμη και τελικά, αντί να χάσει, πήρε και δέκα κιλά! Για τέτοια επιτυχία μιλάμε.
Δεν πρέπει να υπάρχει άλλη χώρα στην ιστορία που να έχει καταφέρει τέτοια πρωτογενή πλεονάσματα για τόσα χρόνια στη σειρά!
Αυτό που λέει η κυβέρνηση και δεν ντρέπεται, ότι… πέτυχε, είναι πως δεσμεύτηκε να έχει και 2% τουλάχιστον πλεόνασμα (περίπου 4 δισ. ευρώ κάθε χρόνο) για τα επόμενα 38 χρόνια, από το 2022 έως το 2060! Δέχθηκε δηλαδή να δεσμεύσει τη χώρα για τέσσερις δεκαετίες σε σκληρή λιτότητα. Αλλά όπως λέει και ο Μπαλαούρας, ποιος ζει, ποιος πεθαίνει μέχρι τότε! Σάμπως θα ‘ναι εκεί οι συριζαίοι να τους ζητήσουν το λογαριασμό;
12. Έστω κι έτσι, θα έχουμε τελικά επενδυτικό μπουμ;
Μπουμ θα έχουμε, αλλά επειδή θα σκάσουμε από το κακό μας, που την πατήσαμε έτσι και αφήσαμε τη ζωή μας να την κανονίζει ο Φλαμπουράρης, ο Μπαλάφας και η Αυλωνίτου. Αυτό με το επενδυτικό μπουμ, το ακούμε πιο πολλά χρόνια κι από την Άννα Βίσση να μας λέει ότι χώρισε από τον Καρβέλα. «Επενδυτές» αργά ή γρήγορα θα έρθουν έτσι όπως έγινε χώρα της καρπαζιάς και της ευκαιρίας η Ελλάδα. Φθηνοί μισθοί, χαμηλές αξίες ακινήτων, κόλπα για φοροδιαφυγή πολλά και μία κυβέρνηση που εμφανίζει τον κάθε τυχάρπαστο, ακόμα και λαθρέμπορους για επενδυτές «διαμάντια», συνθέτουν ένα πεδίο, που έχει ενδιαφέρον για εύκολο κέρδος. Επίσης όταν πουλάς μισοτιμής, λιμάνια, τρένα, νερά, ρεύματα και την ίδια τη μάνα σουως προσφορά, γιατί να μην έλθει ο άλλος να κονομήσει εύκολα; Σοβαρές επενδύσεις, με πραγματικά οφέλη για την ελληνική οικονομία και κοινωνία, δύσκολα θα μας έρθουν.
13. Η οικονομία θα σταθεροποιηθεί;
Η οικονομία θα ηρεμήσει για ένα διάστημα από τα ταχυδακτυλουργικά και τα πειράματα που κάνουν οι κυβερνώντες. Μία σταθερότητα θα την έχουμε λόγω και της αυξημένης τουριστικής κίνησης. Όσο να ‘ναι, θα κυκλοφορήσει το παραδάκι. Και επιπλέον αλλάζει και η ψυχολογία, με τον ήλιο, τα μπάνια και τις διακοπές και οι άνθρωποι ευχαριστιούνται – εδικά όταν πάνε χωρίς συζύγους – και καταναλώνουν το κατιτίς παραπάνω. Θα είναι όμως σαν την νηνεμία πριν τη μπόρα. Από τον Σεπτέμβριο, με τα ραβασάκια από λογαριασμούς κάθε είδους και την εφορία θα αρχίσει το πατιρντί και κει θα φανούν οι πραγματικές αντοχές και δυνατότητες της οικονομίας και της κοινωνίας φυσικά. Διότι με εξαντλημένη τη μεσαία τάξη, δεν μπορείς να περιμένεις από τους κινέζους ή τους καταριανούς επενδυτές να σε σώσουν.
14. Εκλογές πότε θα έχουμε;
Εκλογές δεν υπήρχε θέμα να γίνουν τώρα. Το ξέρανε όλοι, εκτός από τον Άδωνι Γεωργιάδη. Αυτουνού του το κρύβανε και του το είπανε με προσοχή κάποια στιγμή και πάντως όχι σε ώρα κοινής ησυχίας, μην τρέχουνε τα περιπολικά στη γειτονιά.
Οι συριζαίοι ούτε θέλουν να φύγουν από την εξουσία, ούτε έχουν πρόβλημα να υλοποιήσουν ό,τι τους ζητήσουν οι έξω, ούτε είχαν και επιχείρημα να πάνε σε εκλογές. Τι θα λέγανε; ‘Οτι «τα κάναμε μαντάρα και επειδή δεν μας δίνουν τίποτα οι δανειστές απαλλάξτε μας»; Αν λέγανε και κάνανε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να μεταναστεύσουν και δεν θα προλαβαίνανε ούτε μαντήλι να βρούνε για να κουνήσουν. Αντιθέτως. Επειδή είναι πρόθυμοι και χρήσιμοι, τους θέλουν και οι άλλοι για λίγο ακόμα. Σου λέει, ούτε ο Παπανδρέου με τον Σαμαρά δεν μας έδωσαν τόσα. Δεν τον αφήνεις τον πελάτη έτσι, άμα σου κάνει τις χάρες όλες. Δώσανε λοιπόν μία συμφωνία στην κυβέρνηση, ώστε να μπορεί να την εμφανίσει ως… επιτυχία – ξέρει αυτή, μπορεί να πουλήσει ακόμα και νέφτι για νερό!
Εκλογές θα έχουμε λογικά το φθινόπωρο του 2018. Η κυβέρνηση θα λέει τότε ότι έβγαλε τη χώρα στις αγορές και μας απάλλαξε από τα μνημόνια και θέλει λαϊκή εντολή να μας πάει στο… σοσιαλισμό. Άντε να απαντήσεις στον Τσίπρα ότι μας φλομώνει στο παραμύθι. Θα θέλει τότε εκλογές για να μην αρχίσουν από τον Ιανουάριο του 2109 οι μειώσεις στις συντάξεις και τους πάρουνε χαμπάρι οι γέροι με τις μαγκούρες – κι αυτές πονάνε πολύ οι άτιμες, άμα πέσουνε στις σφριγηλές πλάτες των καλοθρεμμένων κυβερνώντων. Όλα αυτά εκτός κι αν την άνοιξη του 2018 τα πράγματα στην οικονομία πάνε άσχημα και τους πουν οι από έξω ότι πρέπει να υπογραφεί κανονικό νέο μνημόνιο και ότι δεν υπάρχει έξοδος στις αγορές. Τότε οι κάλπες θα στηθούν νωρίτερα. Λιγότερο πιθανό, αλλά όλα τα ενδεχόμενα πρέπει να συζητούνται.
