Ο Πάνος Μαυρίδης με αφορμή τις εκλογές στην τοπική αυτοδιοίκηση αναδεικνύει ένα θέμα που οι περισσότεροι υποψήφιοι αποφεύγουν να προτάξουν στην προεκλογική τους ατζέντα. Είναι αυτό της ανεξέλεγκτης απόθεσης. Κάπως έτσι τα μπάζα τα συναντούμε παντού. Το παλιό αντιμάχεται το νέο και κάποιοι ενεργοί πολίτες αναφωνούν όχι πια μπάζα!
Δεν εκπλήσσει κανέναν που στη χώρα μας, το έτος 2019, το πρόβλημα των μπάζων παραμένει δυσεπίλυτο. Όπως και δεν εκπλήσσει κανέναν που οι περισσότεροι υποψήφιοι τοπικοί άρχοντες αποφεύγουν να το προτάξουν στην προεκλογική τους ατζέντα. Η σύγκρουση του παλιού με το νέο καλά κρατεί… Ακόμα και πάνω από τους μπαζότοπους που βρίσκονται διάσπαρτοι σε όλη τη χώρα.
Του Πάνου Μαυρίδη*
80% των μπάζων δεν ανακυκλώνεται
Το παλιό καθεστώς δεν ενοχλείται από το καθεστώς της ανεξέλεγκτης απόθεσης. Δεν ενοχλείται που ένα ποσοστό της τάξης του 80% από τα περίπου οκτώ εκ. τόνους μπάζων που παράγει πετιέται σε δάση, ρεματιές, ποτάμια, ή εξαφανίζεται… Σίγουρα, το παλιό καθεστώς αδιαφορεί αν τα μπάζα δεν ανακυκλώνονται, ενώ πλέον είναι δυνατή η ανακύκλωση περίπου στο σύνολο τους.
Από την άλλη, το νέο καθεστώς κυνηγά έναν απατηλό στόχο. Το 2019 να ανακυκλώνεται το 70% των μπάζων. Μέχρι σήμερα όμως έχει καταφέρει να ανακυκλώνει μόλις το 20%. Όσα δε, έχουν παραχθεί τα προηγούμενα χρόνια, είτε θάφτηκαν παρανόμως, είτε παραμένουν τουριστικό αξιοθέατο σε περιοχές φυσικού κάλλους…
Με αυτό το ρυθμό και με αυτή την κατάσταση τα πρόστιμα από την ΕΕ δεν θα αργήσουν, προειδοποιεί ο δημοφιλής περί τα περιβαλλοντικά, Γιώργος Κρεμλής. Στέλεχος επί χρόνια στην Κομισιόν ο κ. Κρεμλής έχει κάνει σημαία την προσαρμογή της χώρας με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις. (Πλέον διεκδικεί να συνεχίσει να το κάνει από τη θέση του Ευρωβουλευτή και κατέρχεται στις εκλογές ως υποψήφιος με τη ΝΔ).
Ο ίδιος όμως, όπως και πολλοί άλλοι, γνωρίζουν ότι η εξήγηση για την απαράδεκτη αυτή κατάσταση βρίσκεται εντός των τειχών. Όπως και σε άλλους τομείς, έτσι θέμα με τα μπάζα, ένα πλέγμα τοπικών συμφερόντων εκμεταλλεύεται τις γνωστές αρρυθμίες της Δημόσιας Διοίκησης.
Ασάφεια και επικάλυψη αρμοδιοτήτων, γραφειοκρατία, νομοθεσία με αρκετά παραθυράκια. Εν τέλει ο νόμος δεν εφαρμόζεται. Από την άλλη, ελλιπής ενημέρωση της κοινής γνώμης. Εν τέλει ο κόσμος παραπλανάται.
Το νέο καθεστώς των ΣΣΕΔ
Κοινώς, το παλιό αντιστέκεται στο νέο. Η ανομία βασιλεύει και βολεύει… Και από την άλλη, το περιβάλλον υποβαθμίζεται. Το τουριστικό προϊόν υποτιμάται. Η ασφάλεια πολιτών και τουριστών (πυρκαγιές τους θερινούς μήνες, πλημμύρες κατολισθήσεις τους χειμερινούς) τίθεται σε κίνδυνο.
Υποτίθεται πως όλα αυτά τα λύνει το νέο θεσμικό πλαίσιο. Το νέο καθεστώς επιβάλλει την Εναλλακτική Διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) από Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ). Αυτά λειτουργούν υπό τον έλεγχο και εποπτεία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) και τις πολιτικές κατευθύνσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος.
Τα ΣΣΕΔ-ΑΕΚΚ είναι οι υπεύθυνοι φορείς για τη διαχείριση των ΑΕΚΚ στην περιοχή εμβέλειας τους. Οργανώνονται σε εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Δηλαδή απαγορεύεται να διανέμουν κέρδη στους μετόχους τους. Τα ΣΣΕΔ συντονίζουν και εποπτεύουν όλη τη διαδικασία διαχείρισης των ΑΕΚΚ με στόχο την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και την εναλλακτική διαχείρισή τους. Δηλαδή συντονίζουν και εποπτεύουν τις εργασίες συλλογής, μεταφοράς, επαναχρησιμοποίησης, επεξεργασίας και αξιοποίησης των ΑΕΚΚ, ώστε τα ανακυκλωμένα υλικά να επιστρέφουν στην αγορά.
Συνεργάζονται με εργολάβους ιδιωτικών και δημοσίων έργων, κατασκευαστές και ιδιώτες, με Μονάδες Επεξεργασίας και με Εταιρείες Συλλογής – Μεταφοράς ΑΕΚΚ, καθώς και με Δημόσιους φορείς και οργανισμούς – ιδιαίτερα με τις Περιφέρειες και τους Δήμους. Παρακολουθούν και καταγράφουν τα στοιχεία για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΕΚΚ και συντάσσουν απολογισμούς προς τον ΕΟΑΝ. Κάθε ιδιώτης, επιχείρηση, ή δημόσιος φορέας που εκτελεί εργασίες εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΕΚΚ είναι υποχρεωμένος να συμβληθεί με εγκεκριμένο ΣΣΕΔ.
Πως το παλιό αντιμάχεται το νέο;
Το παλιό καθεστώς αποτελείται από όλο εκείνο το δίκτυο που βολεύεται από την ανομία – κομψότερα, από τη μη τήρηση ή κατ’ επίφαση εφαρμογή του νόμου. Επιτήδειοι Δήμαρχοι ή και Περιφερειάρχες σε συνεργασία με τοπικά μικροσυμφέροντα ή με την ανοχή τους σε αυτά, εμπορεύονται τα μπάζα. Κερδοσκοπούν σε βάρος του περιβάλλοντος και της εθνικής οικονομίας.
Τι συμβαίνει ακριβώς; Ο κάθε παραγωγός ΑΕΚΚ, είτε είναι ιδιώτης, ιδιωτική ή δημόσια επιχείρηση πρέπει να πληρώσει για την εναλλακτική διαχείριση των μπάζων. Το αντίτιμο διαμορφώνεται ανάλογα με την δραστηριότητα από την οποία προέρχονται τα ΑΕΚΚ (π.χ. ανάπλαση πλατείας, οδοποιία, κατεδάφιση κτιρίου, ανακαίνιση κλπ.) και τη σύνθεση τους. Το επιχειρησιακό σχέδιο του ΣΣΕΔ λαμβάνει υπόψη πέντε ρεύματα αποβλήτων.
Ορίζει δε, χαμηλότερη εισφορά στα καθαρά ρεύματα, πριμοδοτώντας μ’ αυτόν τον τρόπο τη διαλογή στην πηγή. Οι εισφορές χρησιμοποιούνται για την αποζημίωση των εργασιών των μονάδων ανακύκλωσης. Για την θεσμοθετημένη εισφορά στον ΕΟΑΝ. Για δράσεις έρευνας, ενημέρωσης, εποπτείας και καταγραφής.
Η ανακύκλωση κοστίζει
Αυτό το μικρό αντίτιμο κάποιοι δεν θέλουν να το πληρώσουν. Και προσφεύγουν σε αθέμιτα μέσα για να το επιτύχουν. Μεγάλες επιχειρήσεις (ιδιωτικές και δημόσιες) σε συνεργασία (ή με την ανοχή) με τοπικούς άρχοντες προσπαθούν να αποφύγουν τη νόμιμη διαδικασία. Σπεύδουν να ξεγελάσουν τα ΣΣΕΔ, ώστε τα ΑΕΚΚ να μην καταλήξουν τελικά στις μονάδες ανακύκλωσης.
Εκεί άλλωστε διαμορφώνεται και το τελικό κόστος. Οι μονάδες εκδίδουν δελτία παραλαβής του όγκου των ΑΕΚΚ και πληρώνονται από τα ΣΣΕΔ τα οποία διακρατούν ένα νόμιμο ποσοστό για τις υπηρεσίες τους.
Τελικά, τα μπάζα που δεν πάνε στις εγκεκριμένες μονάδες ανακύκλωσης καταλήγουν σε ανεξέλεγκτους μπαζότοπους, δάση, ρεματιές και ποτάμια. Ή θάβονται επί τόπου στο σημείο του έργου. Το δε αντίτιμο που υπό κανονικές συνθήκες θα πληρώνονταν στα ΣΣΕΔ, μοιράζεται αναλογικά με τη μορφή μαύρου χρήματος (που δικαιολογείται με δελτία παραλαβής μαϊμού), στους ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων, τους τοπικούς άρχοντες και τα μέλη του κυκλώματος.
Μερίδα του λέοντος διεκδικούν και όσοι παραχωρούσαν ιδιόκτητες εκτάσεις για να διατηρούν μπαζότοπους. Η απόθεση γινόταν νόμιμα, αφού είχαν καταφέρει να εξασφαλίσουν άδεια λειτουργίας και το αντίτιμο δεν ήταν ευκαταφρόνητο. Αυτοί οι ιδιοκτήτες γης πλήττονται από το νέο καθεστώς. Οι άδειες τους έληξαν και δεν ανανεώθηκαν. Θα λήξουν σε ένα ή δυο χρόνια και δεν θα ανανεωθούν.
Για να συνεχίσουν να αξιοποιούν κατά αυτόν τον τρόπο τις εκτάσεις τους πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Είναι να αναγκασμένοι να προχωρήσουν σε επενδύσεις προκειμένου να τις μετατρέψουν σε εγκεκριμένες μονάδες ανακύκλωσης και να ενταχθούν στο δίκτυο του τοπικού ΣΣΕΔ. Διαφορετικά, δεν νομιμοποιούνται να δέχονται μπάζα.
Όχι πια μπάζα
Όλοι αυτοί συνασπίζονται σε μια μάχη ενάντια στο καινούργιο, αλλά …αρχαίο σε όλες τις υπόλοιπες προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Εκεί, η ανακύκλωση θεωρείται μια αυτονόητη διαδικασία… Εκεί, οι πολίτες είναι ενημερωμένοι. Δεν χρειάζεται, όπως εδώ, να φτάσουν να γίνουν αγανακτισμένοι και να αναφωνήσουν: Όχι πια μπάζα…
* Ο Πάνος Μαυρίδης είναι δημοσιογράφος, εκδότης του www.new-deal.gr
