Το μεγάλο σορτάρισμα και η αναδιανομή του παγκοσμίου πλούτου

Το 2008, έσκασε διεθνώς η μεγάλη φούσκα των ενυποθήκων δανείων στις ΗΠΑ, και σαν επακόλουθο εκτός του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης κατέρρευσαν και πολλά άλλα ευρωπαϊκά Χρηματιστήρια.

Ήταν το γνωστό «Κράχ» του 2008, αντίστοιχο περίπου του 1929 που στην Ελλάδα οδήγησε στην πτώχευσή μας του 1932.

Του Θανάση Παπαλεξανδρή*

To  Κραχ του 2008, ωφείλετο εις το γεγονός ότι οι καταναλωτές, και μεταξύ αυτών και οι παίκτες, αγόραζαν ακίνητα επί πιστώσει, με δανεισμό από τις τράπεζες, ελπίζοντας ότι η άνοδος των ακινήτων ή διαμερισμάτων που αγόραζαν θα αυξανόταν εσαεί.

Πίστευαν ότι θα έβγαιναν κερδισμένοι αν πουλούσαν, σε λίγα χρόνια, τα αγορασθέντα ακίνητα, με τα οποία ποσά θα κάλυπταν το δάνειο και τους τόκους του.

Τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν αισιόδοξα, διότι τα ακίνητα δεν ανέβαιναν συνεχώς και οι επενδυτές – σπεκουλαδόροι  αναγκάστηκαν κατά ένα μεγάλο ποσοστό να πουλήσουν τα ακίνητά τους για να εξοφλήσουν τα τοκοχρεολύσια που με το χρόνο συσσωρεύονταν.

Και για το λόγο αυτό, οι μαζικές πωλήσεις ακινήτων διέψευσαν τις φρούδες ελπίδες των επενδυτών ότι συνεχώς τα ακίνητα θα ανέβαιναν, πράγμα που συνέβαινε επί πολλά προηγηθέντα χρόνια. Η μεγάλη αυτή προσφορά ακινήτων επηρέασε την αγορά, και τα ακίνητα, με τη μορφή χιονοστιβάδας.

Παράλληλα, οι τράπεζες και οι επενδυτικοί οίκοι για να προσελκύσουν τους ολοένα αυξανόμενους επενδυτές και για να αποκτήσουν ρευστότητα που είχαν συνεχώς ανάγκη για να ανταποκριθούν στη μεγάλη ζήτηση, αναγκάζονταν να τραβήξουν συνεχώς καινούργια μετρητά για τις ανάγκες της αενάου χρηματοδοτήσεως.

Τα εν λόγω νεο – σχηματισθέντα funds που εδημιουργούντο, προσφερόταν σε μεσολαβούντες χρηματοδοτικούς οίκους οι οποίοι το διέθεταν στη συνέχεια, λιανικώς  σε μικροπελάτες-επενδυτές με καλύτερο επιτόκιο από αυτό της αγοράς.

Οι τράπεζες που δεν είχαν απεριόριστα μετρητά, για να ανανεώσουν το πορτοφόλι τους και για να συνεχίσουν τις τραπεζικές εργασίες το «πακέτο» σχηματισθέντος κεφαλαίου (π.χ. ενός διεκατομμυρίου δολλαρίων) το βάφτιζαν με ένα συμβολικό όνομα (π.χ. Αριστοτέλης, Πλάτων κ.λ.π.) και το πουλούσαν σε διάφορες κεφαλαιουχικές εταιρείες.

Οι χρηματοδοτικές αυτές εταιρείες, διέθεταν κατά τμήματα μέρος του κεφαλαίου αυτού σε μικρότερους επενδυτές. Για να δώσουμε μια εικόνα της συναλλαγής αυτής, ως παράδειγμα, το ένα δισεκατομμύριο (πακέτο) που συγκεντρωνόταν από χρέη χρηματοδοτουμένων αγοραστών ακινήτων ήταν κατανεμημένο σε ένα εκατομμύριο ή εκατό χιλιάδες μερίδια.

Τα μερίδια αυτά, δεν αντιστοιχούσαν σε κάποιον ονομαστικό δανειοδοτούμενο, και πωλούνταν στους εν λόγω μικροκαταθέτες ως πακέτο ανώνυμο.  Τα ενυπόθηκα δάνεια, τα οποία ξεκίνησαν γύρω στο 2005, επιβαρύνονταν συνήθως με σταθερό επιτόκιο (π.χ. 7%) για τα 2-3 πρώτα χρόνια το οποίο εκτινασσόταν στο 11% το 2007 και 2008.

Ο ενυπόθηκος δανειστής, ήλπιζε ότι μέσα στα 2-3 χρόνια θα μπορούσε να εξοφλήσει το δάνειο που πήρε χάρη στην αύξηση του ακινήτου που αγόρασε. Όπως προαναφέρθηκε, τα ακίνητα δεν ακολούθησαν την πορεία των αισιόδοξων προβλέψεων των δανεισθέντων οι οποίοι στα πρώτα χρόνια άρχισαν να πουλάνε τα ακίνητά τους για να ανταπεξέλθουν στις αυξανόμενες υποχρεώσεις τους πρός τις τράπεζες.

Το αρχικό μικρό ποσοστό των πωλήσεων αποτέλεσε ένα απαισιόδοξο γεγονός για τους δανεισθέντες, και ακολούθησε ένα παράλληλο κύμα αθετήσεων των υποχρεώσεων με παράλληλη σωρρευτική πώληση ακινήτων.

Από την άλλη μεριά, όπως προελέχθη, οι τράπεζες για να αντλήσουν καινούργια κεφάλαια πουλούσαν το πακέτο των μεριδίων με επιτόκια λίαν ελκυστικά, της τάξεως του 4-5%.

Οι  πελάτες κεφαλαιούχοι (αγοραστές fund), διέθεταν τα μερίδια στους μικρο-επενδυτές έναντι 6-7% πράγμα λίαν ελκυστικό για κάθε μικρο-επενδυτή αλλά και για τα επενδυτικά funds.

Η εν λόγω πυραμίδα κατέρρευσε, όπως ήταν φυσικό, διότι κανείς δεν είχε προβλέψει τη μείωση της τιμής των ακινήτων, λόγω της ομαδικής πώλησής τους. Σημειωτέον ότι, η εγγύηση της επενδύσεως των αγοραστών βασιζόταν στην μαζική υποθήκη των ακινήτων των δανειοδοτηθέντων.

Τα εν λόγω δάνεια με επιτόκιο κράχτη, σε άτομα χαμηλού εισοδήματος που υποχρεούνταν να αναχρηματοδοτήσουν το δάνειο, δημιουργούσαν μια αύξηση του τζίρου τόσο των αρχικών τραπεζών όσο και των διαφόρων funds που αγόραζαν μαζικά τα προαναφερθέντα πακέτα. Οι εν λόγω συμβάσεις ακολουθούσαν τη μεταφορά κινδύνου αθέτησης υποχρέωσης, δηλαδή ασφαλιστήρια συμβόλαια καλούμενα διεθνώς CDS (Credit Default Swaps).

Τα ασφαλιστήρια συμβόλαια ενυποθήκων ομολόγων ήταν ογκώδη (περίπου 120 – 130 σελίδων), και οι μικρο-επενδυτές έβλεπαν στους άνω ορόφους των εν λόγω πακέτων – δανείων χαρακτηρισμούς μικρών επιτοκίων με ΑΑΑ, ενώ οι κάτω όροφοι είχαν λίαν υψηλά επιτόκια (junk bonds). Κατά συνέπεια, το κεφάλαιο αντιστάθμισης κινδύνου έδινε την εντύπωση αξιόπιστης εξασφαλίσεως ενώ αντιθέτως ήταν στεγαστικά μειωμένης εξασφάλισης.

Παράλληλα, οι μάνατζερς των τραπεζών οι οποίοι ήθελαν να αυξήσουν τον τζίρο των τραπεζικών ιδρυμάτων στα οποία ήταν επικεφαλής διάφορων τομέων (στεγαστικά, καταναλωτική πίστη, ενοικιάσεις αυτοκινήτων, κ.λ.π.), έπαιρναν bonus ανάλογα με το τζίρο που πετύχαιναν. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερο τζίρο έκαναν σε ουσιαστικά πτωχευμένες επενδύσεις τόσο το bonus που έπαιρναν πολλαπλασιαζόταν σε δυσθεώρητα ύψη.

Σύμφωνα με τον Τσάρλυ Λέντλεϋ, ο καλύτερος τρόπος να βγάλεις λεφτά είναι να ποντάρεις σε αυτό που η Wall Street πιστεύει ότι υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες να συμβεί. Σύμφωνα με τα ανωτέρω, ήταν ολέθριο για τους μικρο-επενδυτές και κατά συνέπεια και για τους καταθέτες των τραπεζών να ποντάρουν εν αγνοία τους σε στοχευμένες επενδύσεις.

Πρέπει να μνημονεύσουμε το γεγονός της μέχρι τούδε χρηματιστηριακής αγοράς στο οποίο ένας παίκτης μετεβίβασε στον αγοραστή το δικαίωμα να αγοράσει μια μετοχή σε ορισμένη τιμή και για ορισμένο χρονικό διάστημα. Η εν λόγω σύμβαση είναι γνωστή ως LEAP- Long Term Equity Anticipation Security. Κάτι ανάλογο είναι το γνωστό σε εμάς σαν option ή δικαίωμα προαίρεσης, δηλαδή η αγορά συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης πράγμα που ισχύει από χρόνια στη χρηματιστηριακή αγορά.

Είναι η πράξη option, δηλαδή το δικαίωμα να αγοράσεις ή να πουλήσεις σε ορισμένη τιμή και ορισμένο χρόνο ένα αξιόγραφο, πληρώνοντας ένα prime που κυμαίνεται εάν το αξιόγραφο είναι διακυμάνσιμο πολύ ή λίγο. Κατ’ επέκταση, η ανωτέρω πράξη εφαρμόζεται σχετικά πρόσφατα και στα μερίδια των πακέτων των real estate (funds).

Η μεσολαβούσα τράπεζα, που αναλαμβάνει και εγγυάται το αξιόχρεο της εν λόγω σύμβασης, εισπράττει και το ρευστό για εγγύηση της εν λόγω συναλλαγής, το οποίο είναι της τάξεως του 5% ή 3% της σύμβασης, παρακολουθεί στο μεσοδιάστημα την τιμή, και αν πλησιάσει το ποσοστό ασφαλείας (π.χ. το προαναφερθέν 3% ή 5%) ζητεί από τον πρός ον η εγγύηση ή να συμπληρώσει 10% ή αν δεν μπορέσει ο αγοραστής να καταβάλει το τίμημα, πωλεί το δεσμευθέν ποσό ώστε να μην ζημιώσει η εγγυήτρια τράπεζα.

Όλα τα ανωτέρω οδήγησαν στην κρίση του 2008. Όπως ελέχθη, η δυνατότητα μελλοντικής εκπλήρωσης υποχρεώσεων (Futures όπως είναι γνωστό διεθνώς), συνίσταται στην επιλεκτική ευχέρεια του παίκτου να αγοράσει ή να πουλήσει ένα commodity (τυποποιημένο προϊόν) ή fund σε ορισμένη τιμή και σε ορισμένο χρόνο, έναντι μιας αμοιβής. Αυτή η ευχέρεια καλείται όπως προελέχθη option.

Παλιές μορφές future εξελίχθηκαν πρόσφατα, και μεταξύ των οποίων η σύγχρονη συνήθης συναλλαγή στις ανεπτυγμένες οικονομίες, και κυρίως στις ΗΠΑ, είναι η προεξόφληση της συγκομιδής ενός προϊόντος γεωργικού (καλαμπόκι, σιτάρι, κριθάρι, κ.λ.π.) από ένα χρηματοδοτικό οίκο, συνήθως τράπεζα, η οποία καταβάλει την αξία του λίγους μήνες προ της συγκομιδής του γεωργικού προϊόντος, βάσει αγροτικού αλγορίθμου, το προβλεπόμενο ποσόν που αντιστοιχεί στην κατά προσέγγιση αξία της μελλοντικής συγκομιδής.

Έτσι, ο αγρότης ο οποίος επείγεται να εξοφλήσει χρέη ή δαπάνες καλλιέργειας, έχει στο χέρι ένα ποσόν σίγουρο αλλά με μικρή, ή εύλογη, προμήθεια.

Η τράπεζα χρηματοδοτεί, με μικρό ρίσκο, ένα μελλοντικό προϊόν-κεφάλαιο το οποίο θα εισπράξει σε καθορισμένο χρόνο με επιτόκιο διαπραγματεύσιμο. Βεβαίως, οι συναλλαγές δεν γίνονται με ατομική σύμβαση, αλλά σε ευρύτερες περιοχές όπου οι επι-μέρους μικρο-ιδιοκαλλιεργητές υπογράφουν και δεσμέυονται συλλογικά ενώ οι τράπεζες ή χρηματοοικονομικοί κύκλοι δεν παραλαμβάνουν τη συγκομιδή, αλλά υπάρχουν, όπως οι χρηματιστές στο χρηματιστήριο, κάποιοι πράκτορες που πωλούν ή προεξοφλούν το εν λόγω προϊόν.

Για να ανατρέξουμε στο απώτερο παρελθόν, επιβεβαιώνοντας αυτό που οι Έλληνες υποστηρίζουμε δηλ ότι πολλά  προήλθαν από την αρχαία Ελλάδα, θα αναφερθούμε στη συναλλαγή που είχε πραγματοποιήσει ο Θαλής ο Μιλήσιος (624-546 π.Χ.)*. Ο Θαλής ο Μιλήσιος, είχε την ιδέα να κερδοσκοπήσει στην προβλεπόμενη συγκομιδή λαδιού, στην ευρύτερη περιοχή του. Η τιμή της ελιάς στην τρέχουσα αγορά, ας πούμε ότι κόστιζε τότε 100 δραχμές, το τότε χιλιόγραμμο (kg).

Ο Θαλής πιστεύει όμως, ότι μετά από την επερχόμενη συγκομιδή η τιμή θα πέσει στις 70 δραχμές. Ύστερα από εκτίμηση των διαφόρων δεικτών που εμπιστευόταν (π.χ πόλεμοι, συμμαχίες, σύν οι καιρικές συνθήκες) απευθύνεται σε κάποιον τοπικό λαδέμπορο και του προτείνει το δικαίωμα να του πουλήσει 1000 κιλά στις 85 δραχμές το κιλό, μετά τη συγκομιδή.

Ο έμπορος, συγκρίνοντας την τρέχουσα τιμή της αγοράς, πιστεύει ότι η προσφερόμενη τιμή των 85 δραχμών είναι ευνοϊκή για αυτόν. Ο Θαλής πληρώνει στον έμπορο 10 δραχμές για αυτό το δικαίωμα και ο παραγωγός, παράλληλα, αναλαμβάνει την ίδια δέσμευση (δηλαδή σημερινή option).

Αν ο έμπορος έχει δίκιο, και η τιμή παραμείνει πάνω από 85 δραχμές, ο έμπορος θα έχει επιπλέον κέρδος 10 δραχμές από την πώληση του δικαιώματος, διότι ο Θαλής δεν θα εξασκήσει το δικαίωμά του να πουλήσει εμπόρευμα που δεν κατέχει, εφόσον η τιμή παραμείνει πάνω από 85 δραχμές.

Αν όμως ο Θαλής έχει δίκιο στις προβλέψεις του, τότε θα πουλήσει στον έμπορο τις ελιές. Υπό την προϋπόθεση ότι θα πέσει κάτω από τις 75, ο Θαλής θα έχει καλύψει το κόστος του δικαιώματος (85-75= 10, δηλαδή το κόστος του συμβολαίου). Κάθε όμως δραχμή κάτω από τις 75 αποτελεί κέρδος για το Θαλή.

Ο διορατικός Θαλής είχε προβλέψει όμως ότι η τιμή της ελιάς θα έπεφτε αρκετά κάτω από τις 75, κερδίζοντας τη διαφορά η οποία ήταν αέρας. Χάρην ιστορίας, αναφερόμαστε και σε ενδιάμεσες χρονικές περιόδους που είχε αναπτυχθεί η προαγορά της τουλίπας (1736 – 1737) όπως αναφέρει ο καθηγητής Π. Ρουμελιώτης σε πρόσφατο σύγγραμμα του.

Επίσης, αναφέρουμε λόγω ιστορίας ότι στους Ναπολεοντείους Πολέμους – πρό του Βατερλό – έγιναν προπωλήσεις Γαλλικών εταιρειών με τις οποίες ανεδείχθη η οικογένεια Ροκφέλερ από τις πλουσιότερες του κόσμου. Αυτό όμως αποτελεί ανεξάρτητο κεφάλαιο, το οποίο θα χρειαστεί ένα βιβλίο για την εξιστόρησή του.

Τέλος, είναι χρήσιμο να δώσουμε και ορισμένες διευκρινίσεις σχετικά με το θέμα μας. Αυτό που επίσης συμβαίνει είναι ότι, όσο πιο πολλά χάνουν οι πολλοί αγοραστές, τόσο πριμοδοτείται ο αντίστοιχος επιφορτισμένος διευθυντής της μεσολαβούσης τράπεζας.

Δηλαδή, όσο περισσότερο χάνουν οι επενδυτές, τόσο περισσότερο κερδίζει ο manager ο οποίος πληρώνεται σαν prime με το ποσοστό του εκάστοτε εισρέοντος κεφαλαίου και το οποίο διαθέτει στους αυξανόμενους πελάτες του (υποψήφιους προς πτώχευση). Το γεγονός αυτό, προϊόν των συναλλαγών του 20ου αιώνα, δημιουργεί εύλογες απορίες και αντιρρήσεις.

Για να δώσουμε ένα μεμονωμένο παράδειγμα, ο Διευθυντής Τράπεζας εισπράττει εκατομμύρια ή μισθό – προμήθειες από την Τράπεζά του χωρίς αυτός να συμμετέχει στο ρίσκο της εκάστοτε συναλλαγής. Υπάρχει περίπτωση, όπου ο manager συγκεκριμένου fund εισέπραξε μισθό 5.000 φορές την ετήσια αμοιβή στελέχους της ίδιας τράπεζας. Και για να επεκτείνουμε το συλλογισμό μας, αυτή τη στιγμή το 50% του παγκόσμιου πλούτου το κατέχει μόλις το 1% του  πληθυσμού.

Μεταξύ αυτών, είναι ο παίκτης G. SOROS «φίλος» της Ελλάδος και της νεο – βορειο – Μακεδονίας, ο ιδρυτής της Amazon Bezos, ο Bill Gates ιδρυτής της Microsoft, και λίγοι γνωστοί στους πάντες. Το υπόλοιπο 19% του πληθυσμού κατέχει το 46% του πλούτου, ενώ το  υπόλοιπο  80% του πληθυσμού μοιράζεται μόνο το 4% του πλούτου. Τα κονδύλια αυτά πηγάζουν από εκτιμήσεις Διεθνών Οργανισμών και Ινστιτούτων, όσο και αν μας εκπλήσσουν.

Και επειδή στο σημείο αυτό αναφερθήκαμε στην κατανομή του πλούτου – παγκοσμίως, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε και την εν Ελλάδι κατανομή πλούτου που έγινε από τη φιλολαϊκή σοσιαλιστική Κυβέρνηση της εποχής ( περίοδος 1996-2004) με εισαγωγές-express εταιρειών των μεγαλο – διαπλεκόμενων εκδοτών και εργολάβων, με μαγειρεμένα στοιχεία, αθετήσεις επενδυτικών υποχρεώσεων, υπέρογκες αυξήσεις κεφαλαίου χωρίς επιχειρηματικά πλάνα, εξωπραγματικές αυξήσεις μετοχών χάρη στην έντεχνη διασπορά φημών, «εκτόξευση» τιμών για εταιρείες με εργοστάσια που ούτε τζάμια στα παράθυρα δεν είχαν. Διοικητές τραπεζών, πολιτικά πρόσωπα, μεγαλοεπιχειρηματίες όπως ο Παύλος Ψωμιάδης της ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ,  σύμβουλος του τότε πρωθυπουργού, είχαν συμμετοχή.

Χιλιάδες μικροεπενδυτές εξαπατήθηκαν και είδαν να εξανεμίζονται μέσα σε λίγους μήνες οι οικονομίες ετών, ενώ τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων του κράτους λεηλατήθηκαν, προκειμένου μεταξύ άλλων να ενισχυθεί ο χρηματιστηριακός τζόγος της προεκλογικής περιόδου και να κερδίσει τις εκλογές το ΠΑΣΟΚ και ο Σημίτης.

Χαρακτηριστική η περίπτωση της μετοχής της εταιρείας «ΕΘΝΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΣ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ», η οποία ήταν θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας με διοικητή τότε, τον πρωθυπουργικό φίλο, Θεόδωρο Καρατζά. Μέσα σε δέκα μόνο μήνες το 1999, η μετοχή των «Γενικών Αποθηκών» κατέγραψε μια εξωφρενική και πλασματική άνοδο κατά 5.000% και κεφαλαιοποίηση από 13,5 δισ. σε 679 δισ.

Η μέθοδος απλή και δοκιμασμένη. Διασπορά στα «παπαγαλάκια» και σε κάποια από τα δεκάδες «οικονομικά» έντυπα, της ψευδούς πληροφορίας ότι η συγκεκριμένη εταιρία θα γινόταν δήθεν «ο βραχίονας της Εθνικής Τράπεζας στον τομέα των ακινήτων».

Η παραγγελία από τον Άρειο Πάγο ήταν σαφέστατη για τις ευθύνες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς: Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ουδόλως ήλεγξε τις ύποπτες συναλλαγές, κατά τις οποίες συγγενείς και φίλοι δοικητών και ανώτατων στελεχών Οργανισμών και κυβερνητικοί παράγοντες αγόρασαν μετοχές σε χαμηλές τιμές και τις πούλησαν σε αφελείς μικροεπενδυτές μετά την εξωπραγματική άνοδο της τιμής αυτών. Την περίοδο εκείνη σε συνέντευξη – αρθρογραφία στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», ο Σταύρος Θωμαδάκης δήλωνε: «Τελευταία αναπτύσσεται η τάση να κατηγορούν οι εισαγγελείς τις εποπτικές αρχές, την ίδια στιγμή που αυτές εργάζονται σκληρά για τον έλεγχο των χρηματιστηριακών παρεμβάσεων… η διακίνηση των μετοχών είναι άψογη».

Αυτό όμως καθόλου δεν συνέβαινε και οι παίκτες/ insiders εθησαύρισαν. Ενδεικτικά, αναφερόμαστε σε δύο (2) παίκτες που απασχόλησαν τον τύπο, τον οδοντίατρο βουλευτή Στ. Μανίκα που απεβίωσε το 2016 σε ηλικία 63 ετών και η κηδεία του έγινε με δημόσια δαπάνη, και τον Μ. Νεονάκη όταν πρόεδρος της επιτροπής Κεφαλαιαγοράς ήταν ο Στ. Θωμαδάκης.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι, στις 17/7/1999 ο Γενικός Δείκτης έφτασε στο ύψος των 6.484 μονάδων και διαφημίζετο ότι θα έφτανε στις 7.000, ενώ σήμερα (13/5/2019) είναι 724,65. Όπως βλέπουμε, έγινε η διανομή του πλούτου με παροχές των φτωχών πρός τους πλούσιους.

  • *Πηγή 1: άρθρο του Michael Stern, «Χρηματιστηριακή», Τεύχος 7, 1992.
  • **Πηγή 2: Ναυτεμπορική, 15/7/2003
  • Πηγή 3: Michael Lewis (Νοέμβριος 2015), Το μεγάλο σορτάρισμα, Εκδόσεις Κυριάκος Παπαδόπουλος Α.Ε.
  • Πηγή 4: Michael Lewis (Μάρτιος 2018), Η μεγάλη ανατροπή, Εκδόσεις Κυριάκος Παπαδόπουλος Α.
  • (*)Οικονομολογος
Δημοσιεύθηκε την
Κατηγοριοποιημένα ως Opinion

Από τον panos12

Gacor Slot Daftar Slot Rtp Slot Gacor Hari Ini Link Gacor Thailand Slot Maxwin Hari Ini ID Slot Login Maxwin Info Slot Gacor Hari Ini Rtp Slot Gacor Situs Slot Situs Slot Gacor Slot Online Slot Gacor Maxwin Slot Gacor Hari Ini Situs Slot Gacor Terpercaya Situs Slot Gacor Hari Ini MILAN 69 Slot Daftar Slot Online Daftar Situs Judi Slot Online Terpercaya Situs Slot Online Situs Slot Terbaik 10 Situs Slot Terbaik Selot Gacor Slot Gacor Terpercaya Slot Terpercaya Situs Slot Terpercaya Slot Online Gacor Judi Slot Situs Judi Slot Gacor Situs Selot Situs Judi Slot Terbaik Dan Terpercaya NO 1 Daftar Situs Slot Gacor Daftar Situs Slot Daftar Situs Slot Daftar Judi Online Situs Slot Gacor Maxwin 2023 Situs Slot Gacor Maxwin 2024 Situs Gacor Terpercaya Situs Slot Online Terpercaya Gambar Slot Gacor Daftar Slot Langsung Dapat Saldo Gratis 2023 Slot Online Gacor Terpercaya Situs Judi Terpercaya Agen Toto Play Gambling Slot Situs Judi Slot Online Daftar Situs Slot Gacor Terpercaya Bandar Slot Terpercaya Daftar Slot Langsung Dapat Saldo Gratis Tanpa Deposit Slot Terbaik Dan Terpercaya Dewa Judi Slot Slot Gacor Terbaik Cari Situs Slot Gacor Slot Server Thailand NO 1 Agent Slot Online Agent Slot Online Situs Resmi Slot Gacor Situs Selot Gacor Slot Terpercaya DI Indonesia Judi Slot Gacor Link Slot Resmi Slot Online Terbaik Slot Terpercaya 2023 Situs Online Gacor Game Slot Terbaik Akun Resmi Slot Selot Gacorku Situs Slot Online Gacor Situs Slot Tergacor Daftar Slot Gacor Situs Slot Resmi Terpercaya Nama Situs Slot Gacor Nama Situs Slot Situs Judi Slot Online Terpercaya Cari Situs Slot Yang Gacor Nama2 Situs Slot Situs Slot Tergacor Saat Ini Situs Game Slot Terpercaya Judi Online Terpercaya Agen Slot Online Situs Togel Dan Slot Gacor Togel Dan Slot Judi Slot Online Terpercaya Daftar Judi Slot Online Permainan Slot Online Slot Yang Gaco Trik Main Slot Daftar Game Slot Agen Slot Gacor Terpercaya Nama Situs Slot Terpercaya Situs Judi Slot Terpercaya Judi Slot Terpercaya Situs Judi Terbesar Dan Terpercaya Gacor Daftar Situs Judi Slot Online Terpercaya Game Slot Terpercaya SitusSlotGacor Situs Togel Slot Bo Slot Terpercaya Gambar Slot Online Situs Online Slot Slot Resmi Gacor GameS Slot Daftar Situs Judi Online Casino Slot Situs Slot Online Gacor Terpercaya Casino Slot Online Situs Slot Terpercaya Dan Gacor Dewa Maxwin Slot MYAMAR Minimal Deposit 1000 Mesin Slot Login Daftar Situs Slot Terbaik Link Slot Terpercaya 2023 Kumpulan Situs Slot Gacor Slot Nomor 1 DI Indonesia Demo Slot Microgaming Situs Slot Gacor Terbaik Situs Slot Tergacor Dan Terpercaya Daftar Agen Slot Terpercaya Situs Slot Paling Gacor Maxwin Agen Slot Online Terpercaya Jadwal Slot Gacor Hari Ini Slot Gacor Online Daftar Slot Gacor Terpercaya Result Thailand POOLS Hari Ini Mesin KOIN Slot Demo Slot NO LIMIT Daftar Game Slot Online Slot Judi Gacor Situs Game Slot Situs Slot Terbaik Dan Terpercaya Trik Menang Slot Nama Situs Slot Paling Gacor Daftar Slot Online Terpercaya Maxwin Togel Situs Judi Online Situs Game Slot Online Slot Terpercaya Dan Terbaik Slot Terpercaya NO 1 Agen Betting Situs Slot Gacor Resmi Slot Situs Terbaik Situs Judi Slot Gacor Terbaik Dan Terpercaya NO 1 Situs Slot Indonesia Terpercaya Permainan Slot Gacor Situs Slot Resmi Indonesia Slot88JP Link Alternatif Nama Link Slot Gacor Trik Bermain Slot Nama Situs Slot Online Situs Slot Resmi 2023 Akun Slot Terpercaya Slot OFFICIAL Slot Togel Terpercaya LAPAK Judi Live CHAT Rekomendasi Situs Slot Terpercaya Akun Slot Singapore Sering Maxwin Situs Game Slot Gacor Slot Rating Tertinggi Slot Terpercaya Dan Tergacor Situs Slot Casino Slot Gacor Maxwin Situs Bagus Slot Daftar Situs Online Slot Situs Gacor Dewa Judi Slot Online Situs Slot Online Indonesia Situs Paling Gacor Terpercaya Slot Terbaik Terpercaya Situs Judi Resmi DI Indonesia Casino Togel Daftar Link Slot Terpercaya Situs Judi Online Gacor Slot Terbaik 10 Situs Poker Online Terpercaya Gambar Situs Slot Situs Togel Tergacor Slot Online Gacor Hari Ini Slot Pasti Gacor Slot Online Casino Situs Slot Daftar Dapat Saldo Nama Slot Gacor Situs Slot Yang Bagus Nama Nama Situs Slot Gacor Situs Judi Slot Terbaik Dan Terpercaya NO 1 DI Dunia Slot Online Terpercaya Daftar Situs Slot Online Terpercaya Daftar Situs Judi Slot Online Slot Online Tergacor Slot Minimal Deposit 1000 Daftar Slot Dapat Bonus Saldo Slot Pakai Dana Situs Slot NO 1 DI Dunia Situs Slot Terpercaya DI Indonesia Gambar Maxwin Togel Mobile Link Slot Terpercaya Dan Gacor Daftar Gacor Slot Slot Gacor Daftar Pasar Slot Slot Tanpa Deposit Bisa Withdraw 2023 Situs Terpercaya Gacor Daftar Nama Slot Gacor Slot Ampuh Gacor Situs YG Gacor Situs Terbaik Gacor Slot Gacor Malam Jumat Cara Jadi Bandar Slot Situs Game Online Slot Situs Slot Bagus MesinSlot Login Slot Game Gacor Website Slot Terpercaya Kakek JP Slot Link Alternatif Website Slot Terbaik Situs Slot Gacor Dan Terpercaya Situs Tergacor Dan Terpercaya Judi Slot Online 303 Trik Slot Nama Slot Online Slot Paling Bagus Slot Gacor Maxwin Pragmatic Play Slot Agen Situs Slot Resmi Dan Terpercaya Cara Main Slot itus Resmi Slot Situs Judi onlen Terpercaya Situs Yang Gacor Akun Slot Resmi Daftar Slot Tergacor Daftar Judi Slot Gacor Situs YG Paling Gacor Slot Dan Togel Terpercaya Situs Slot Terbaik Dan Terpercaya NO 1 Pragmatic Dewa Maxwin Slot Link Pragmatic Slot Thailand 777 Slot Kemenangan Tertinggi Mencari Situs Slot Daftar Game Online Slot Gambar Scatter Mahjong Kumpulan Situs Slot Terpercaya Slot Gacor Maxwin Member Baru Gacor Slot Online Info Slot Gacor Malam Ini Bandar Slot Online Terbaik Gambar JP Slot Slot Gacor Dan Togel Daftar Game Slot Online Terpercaya Pragmatic Play Login Daftar Situs Judi Slot Online Terpercaya 2020 Judi Slot Online Resmi Situs Slot Resmi Gacor Slot Gacor Situs Daftar Slot Online Gacor Situs Slot Gacor Terbaik Dan Terpercaya AkunJP Slot Daftar Situs Terpercaya Situs Slot Paling Gacor Terpercaya Rekomendasi Situs Slot Situs Gacor Online KLIK Slot Link Alternatif Cara Bermain Slot Agar Menang Slot Gacor TENGAH Malam Slot 2023 Terbaik GameS Slot Gacor Agen Casino Indonesia Daftar Nama Situs Slot Situs Slot Terbesar Situs Judi Slot Resmi Dan Terpercaya Situs Slot Gacor Sore Ini Slot RATE Tertinggi Situs Slot Gacor Maxwin Slot Paling Terpercaya Slot Cepat Maxwin Situs Slot Nomor 1 DI Indonesia Link Judi Terpercaya Slot Terpercaya Gacor Kumpulan Situs Gacor SlotTerpercaya Nama Nama Link Slot Tips Menang Slot Jenis Slot Online Situs Online Terbaik Slot Tergacor Gampang Maxwin Slot Gratis Saldo Tanpa Deposit 2023 Cara Buat Akun Slot Gacor Slot Bagus Malam Ini Cara HACK Saldo Slot Online Slot Situs Terpercaya Slot Paling Gacor DI Indonesia Situs Slot Terbaik DI Dunia Semua Situs Slot Online Situs Slot YG Paling Gacor Web Gacor Terpercaya Situs Paling Gacor Sedunia Slot Indonesia Terbaik Nama Judi Slot Nama Slot Gacor Hari Ini Pragmatic 888 Daftar Situs Slot Gacor Hari Ini Situs Judi Online Terpercaya Daftar Situs Judi Slot Situs Slot AMERIKA Terpercaya Casino Online Terpercaya Situs Judi Slot Resmi Situs Slot Ternama Situs Terpercaya Slot Selot Gacor Hari Ini Gambar Slot ZEUS Maxwin Situs Agen Slot Terpercaya Slot Gacor Lapak Pusat Cara Daftar Slot Link Judi Slot Terbaik Slot Hongkong Resmi Agen Casino Online Slot Online Indonesia Terpercaya Agen Resmi Slot Agen Gacor Slot Login Slot Gacor Resmi Terpercaya Situs Tergacor Saat Ini Daftar Situs Online Judi Terbaik Game Slot Populer Situs Togel Slot Gacor Game Slot Populer Agen Situs Slot Online Daftar Situs Slot Online Terbaik Situs Judi Slot Online Gacor Slot Resmi Terpercaya Judi Slot Gacor Terpercaya Situs Slot Deposit 1000 Slot Online Terpercaya DI Indonesia Link Alternatif Toto Slot Slot Cuan Daftar Permainan Slot Slot Judi Terbaik Slot Terbaik Hari Ini Bandar Judi indo Slot Situs Slot Populer Link Slot Yang Gacor Game Slot Tanpa Deposit Dapat Uang Asli Cara Daftar Situs Slot Situs Main Slot Situs Slot Asli Gacor Judi Slot Online Gacor Situs Slot Resmi Dan Gacor Judi Slot Terbaik Game Slot Online Slot Tergacor DI Indonesia Situs Slot Paling BANYAK Peminat Situs Slot AMAN Terpercaya Link Slot Terbaik Dan Terpercaya Situs Slot Paling Gacor Sedunia Slot Dana Situs Slot Judi Daftar Situs Slot Resmi Gambar Pragmatic Play Trik Slot Pragmatic Slot Online Terlengk Slot Gacor Deposit Pulsa Daftar Akun Judi Slot Online Slot Resmi Dan Terpercaya Situs Judi Slot Online Terbaik Kumpulan Situs Slot Bonus Slot Tanpa Deposit Situs Slot dengan Rtp Tertinggi Master Judi Slot Agen Situs Slot Terpercaya Game Slot Tanpa Deposit BISA Withdraw Bandar Casino Terpercaya Slot Gacor Saat Ini Live Rtp Slot Pragmatic Slot TerBaru Terpercaya Semua Slot Gacor Link Slot Yang Bagus Situs Slot Gacor Jam SEKARANG Slot TerBaru Gacor 2023 Agen Slot TerBaru Slot Gacor Malam Hari Ini Bandar Slot Terbaik Website Slot Online Slot Populer Situs Slot Hoki Akun JP Thailand Situs Deposit Pulsa Game Slot Online Terpercaya Poker Slot88 Trik Slot Gacor Hari Ini Akun Slot Resmi Gacor Slot Game Online Terpercaya Thailand Toto 4D Slot Gacor Microgaming Link Slot Gacor Malam Ini Agen Slot Online Terbaik Mesin Slot Login Link Alternatif Slot Gacor Slot Online Situs Judi Terpercaya DI Indonesia Daftar Judi Slot TerBaru Situs Game Slot Terbaik Jam Gacor Slot Pragmatic Hari Ini Game Slot Online Resmi Agen Slot Mania Daftar Slot Terbaik Slot Terpercaya Indonesia Link Terpercaya Slot Agen Poker Online Dewa Judi Trik Slot Olympus Terbaru Olympus Pragmatic Play Gacor.Com Situs Judi Togel Terbaik Cara Betting Bola Daftar Online Togel Login Game Slot Game Judi Slot Online Uang Asli Situs Slot Legal Togel Resmi Indonesia Main Judi Slot Online Link Togel TerBaru Cara jitu Menang Slot Slot Yang Sering Maxwin Judi Slot Uang Asli Poker Indo Pragmatic Slot Demo Rupiah Link Poker Terpercaya Slot88 Link Slot88 Daftar Situs Slot88 Slot88 Situs Gacor Cara Daftar Slot88 Slot88 Link Jam Gacor Main Slot Olympus Toto Macau Daftar Situs Slot Starlight Princes Akun Slot Demo Pragmatic Play Demo Slot Pragmatic Indonesia Agen Togel Online Terpercaya Maxwin Slot Receh Kumpulan Game Slot Game Baru Pragmatic Download Apk Judi Slot Online Judi Slot Akun Demo Cara Main Slot Gacor Olympus Bo Togel Terbesar DI Indonesia Akun Demo Pragmatic Slot Login Togel Terpercaya Daftar Akun Pragmatic Play Game Demo Slot Olympus Cara Maxwin Slot Olympus Mahjong Slot Gratis Cara Daftar Akun Togel Resmi Daftar Agen Togel Trik Pola Olympus Gacor Pragmatic Play Slot Online Hari Ini Akun Jackpot Slot Pragmatic Play Demo Maxwin Apk Togel Lengkap SlotGacor Login Slot Online Demo Pragmatic Game Slot Yang Mudah Menang Main Slot Olympus Gratis Pola Slot Gacor Hari Ini Princes Permainan Slot Gacor Hari Ini Trik Main Sweet Bonanza Judi Online Casino Idn Judi Slot IdDaftar Bo Togel Terpercaya IdSitus Judi Online Poker IdBandar Judi Casino IdBandar Toto Macau IdSlot Princess Starlight IdSlot TerBaru Gacor Hari Ini IdLink Resmi Togel IdSlot TerBaru Hari Ini IdCara Menang Taruhan Bola Link Situs Gacor Hari Ini Slot Gacor 303 Rtp Tergacor Hari Ini Bandar Togel Dan Agen Casino Online Pasang Togel Hari Ini Cara Daftar Akun Demo Slot Link Slot Olympus Betting Online Indonesia Situs Taruhan Bola Terpercaya Bo Togel Terbaru Game Slot Online Pakai Dana Slot PragmaticPlay Toto Online Login Game Slot Online Gacor Hari Ini Situs Togel Toto Macau Agen Poker Online Slot Terpercaya Situs Slot Viral Situs Baru Slot Gacor Situs Taruhan Bola Resmi Daftar Nama Situs Togel Terpercaya Slot Maxwin 5000 Slot Server Thailand Gacor Pragmatic Play Bandar Togel Terbaik Situs Bo Terpercaya Slot Deposit Tanpa Minimal Game Pragmatic Paling Gacor Daftar Situs Poker Terpercaya Link Slot TerBaru Gacor Link Slot TerBaru Gacor Rtp Tertinggi Slot Hari Ini Situs Slot TerBaru Hari Ini Login Judi Slot Game Slot Mudah Jackpot Game Slot Pragmatic Play Daftar Akun Slot Online Slot88 Alternatif Slot Rtp Tertinggi Malam Ini Link Situs Slot Gacor Hari Ini Judi Slot Terbesar DI Dunia Link Maxwin Olympus Slot Gacor Deposit 5 Ribu Daftar Slot Maxwin Akun Bo Terpercaya Situs Slot Gacor 2023 Terpercaya Situs Slot Gacor Deposit 5000 Situs Slot Thailand Paling Gacor Situs Slot Online Rtp Live Situs Slot Gacor Deposit Pulsa Pulsa Potongan itus Slot Paling Gacor Dan Terpercaya Situs Slot Gacor Member Baru Pasti Wd Slot88 Resmi Link Alternatif Slot88 Link Alternatif Play Slot88 Link Alternatif Link Alternatif Slot88 Slot88 Login Link Alternatif Slot Gacor Deposit Pulsa Pulsa Potongan Link Slot Gacor Hari Ini TerBaru Slot88 Resmi Login Slot88 Resmi Login Link Alternatif Download Apk Judi Slot Online Terpercaya Situs Judi Togel Link Judi Togel Togel Terbesar Situs Togel Online Togel Resmi Terpercaya Bandar Togel Online Situs Bandar Togel Toto Terpercaya Bandar Toto Togel Permainan Togel Togel Online Resmi Pasaran Togel Terlengkap Online Toto Idn Poker Online Poker Online Idn Situs Poker Online Idn Daftar Situs Poker Idn Online Terbaik Idn Poker Online Terpercaya Poker Online Idn Terpercaya Situs Idn Poker Online Agen Judi Idn Poker Online Link Poker Online Idn Idn Poker Online Indonesia Poker Online Idn Play itus Judi Online Idn Poker Daftar Poker Idn Online Idn Poker Sbobet Online Situs Poker Idn Online Deposit Pulsa Tanpa Potongan Poker Online Terpercaya Idn Play Login Idn Poker Online Idn Poker Slot Online Situs Idn Poker Online Terbaik Bandar Poker Online Idn Agen Poker Idn Poker Online Idn Club Poker Online Idn Poker Online Pulsa Idn Online Poker Poker Idn Online Idn Poker SERI Online Situs Idn Poker Online TerBaru Link Alternatif Judi Slot Online Situs Judi Idn Cara Curang Main Slot Deposit Pulsa Tri Tanpa Potongan Download Idn Poker Sbobet Sbobet Login Link Alternatif Sbobet Link Sbobet Sbobet Wap Wap Sbobet Sbobet Wap Login Sbobet Mobile TOTOMANIAC Login Sbobet Daftar Sbobet Sbobet Alternatif Sbobet Link Alternatif Sbobet Slot Agen Sbobet Sbobet Live Link Sbobet Terbaru Sbobet Indonesia Sbobet Play Sbobet Online Sbobet Wap Link Sbobet ASIA Sbobet Daftar Sbobet Sport Sbobet Parlay Sbobet WEB Sbobet APP Sbobet Link WAB Sbobet Situs Sbobet Alternatif Sbobet Sbobet Login Alternatif Cara Daftar Sbobet Sbobet Bola Mobile Sbobet Sbobet PlaySport Sbobet ASIA Login Sbobet Login Indonesia Agen Sbobet Terpercaya Link Wap Sbobet Sbobet ASIAN Handicap Sbobet Casino ASIAN Sbobet Sbobet Website Agen Bola Sbobet Play Sbobet Login PSlot Sbobet PSbobet Live Casino PSbobet EURO PAgen Resmi Sbobet PSbobet Link Alternatif 2024 PDaftar Agen Sbobet PLive Casino Sbobet PLive Sbobet PLink Login Sbobet PSbobet Mix Parlay PSbobet Casino Live PTaruhan Bola Sbobet PJudi Bola Online Sbobet PSitus Alternatif Sbobet PDeposit Sbobet PBandar Bola Sbobet Link Alternatif Sbobet Wap Situs Agen Sbobet Agen Sbobet Online Daftar Sbobet Terpercaya Sbobet Sports Sbobet Mobile Indonesia Sbobet Login Mobile Masuk Link Alternatif Sbobet Mobile Bandar Sbobet Login Sbobet Wap Sbobet Mobile Alternatif Agen Judi Sbobet Bandar Judi Sbobet Taruhan Sbobet Link Alternatif Sbobet 2024 Daftar Judi Bola Online Sbobet Game Sbobet Slot Server Thailand Server Thailand Slot Link Slot Thailand Slot Thailand Asli Slot Thailand 4D Slot Demo Thailand Slot Thailand Login Slot Thailand Terpercaya Sot Resmi Thailand Slot Online Thailand Link Slot Server Thailand Situs Slot Thailand Deposit 5000 Slot Tergacor Thailand Slot Terbaru Slot Gacor Malam Ini Link Slot Gacor hari Ini Slot Gacor Malam Ini Situs Gacor Malam Ini Link Gacor hari Ini Slot Gacor Gampang Menang Slot Gacor Minimal Deposit 5rb Slot Gacor Hari Ini