Τις θέσεις και τις προτάσεις της για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας παρουσίασε εκ νέου η ΓΣΕΕ κατά τη διαδικασία της τριμερούς επικύρωσης του Οδικού Χάρτη για την αδήλωτη εργασία, που εκπονήθηκε με την τεχνική βοήθεια της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO).
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, η ΓΣΕΕ κατέστησε σαφές ότι η επικύρωση του Οδικού Χάρτη από αυτήν γίνεται ως προς τα δύο βασικά του σημεία:
Πρώτον, την άμεση συγκρότηση του συντονιστικού οργάνου για την αδήλωτη εργασία με ισότιμη συμμετοχή των τριών μερών (Κράτους, εργαζομένων, εργοδοτών) και τη διασφάλιση της λειτουργίας του με συνέχεια και συνέπεια. Το όργανο αυτό θα έχει την ευθύνη, ύστερα από αξιολόγηση στοιχείων, για τη χάραξη και την παρακολούθηση της εφαρμογής της στρατηγικής για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας.
Δεύτερον, την ανάγκη διαλειτουργικότητας των δημόσιων βάσεων δεδομένων όλων των συναρμόδιων Υπουργείων, τα οποία περιέχουν στοιχεία έγκαιρης διάγνωσης της έκτασης του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας και μπορούν να συμβάλουν στην αποτελεσματική της καταπολέμηση.
Στο παραπάνω πλαίσιο, τονίσθηκε εκ νέου ότι :
1) η εθνική στρατηγική για την αντιμετώπιση της αδήλωτης και της μερικά/ψευδώς δηλωμένης εργασίας οφείλει να στηρίζεται στην αποδοχή και προώθηση ως κυρίαρχου του μοντέλου της πλήρους και σταθερής εργασίας στο πλαίσιο σαφούς και στοχευμένης πολιτικής βούλησης
2) κρίσιμη για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας, αλλά και γενικότερα της παραβατικότητας στην αγορά εργασίας, είναι η άμεση αποκατάσταση του πλαισίου των συλλογικών διαπραγματεύσεων, της Εθνικής Γενικής ΣΣΕ και της επέκτασης των κλαδικών/ομοιοεπαγγελματικών ΣΣΕ, όπως και η κατάργηση των μνημονιακών διατάξεων προώθησης της ευελιξίας και της επισφάλειας στις ατομικές συμβάσεις, αλλά και τις θέσεις εργασίας
3) η περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και η υποβάθμιση των κοινωνικών δικαιωμάτων, πόσο μάλλον στο περιθώριο ενός προγράμματος καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας, όχι μόνο δεν διασφαλίζουν την απαιτούμενη προληπτική λειτουργία μιας δέσμης χρήσιμων, αναμφίβολα, κινήτρων για την πάταξη του φαινομένου, αλλά αντιθέτως, λειτουργεί ενθαρρυντικά για την επινόηση και εφαρμογή κάθε λογής παραβατικών συμπεριφορών σε εργασιακό και φορολογικό επίπεδο
4) ταυτόχρονα, τα αντικίνητρα και ιδίως οι κυρώσεις σε βάρος των παραβατών, πολύ πριν συζητηθούν ως προς τις ποσοτικές πτυχές τους, επιβάλλεται να περιβληθούν εκείνον τον τύπο των άμεσα και πραγματικά εφαρμόσιμων και αποτρεπτικών μέτρων, ώστε να μην καθίστανται στην καθημερινή πρακτική κενό γράμμα, αλλά και –δυστυχώς – αντικείμενο “συναλλαγής”.
Όλα τα παραπάνω εκτέθηκαν αναλυτικά από τον Πρόεδρο και το Γενικό Γραμματέα της ΓΣΕΕ στην τριμερή διαδικασία για την αδήλωτη εργασία, η οποία πραγματοποιήθηκε σήμερα 26 Οκτωβρίου υπό την αιγίδα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας.
Ακολουθεί το βασικό πλαίσιο των θέσεων/προτάσεων της ΓΣΕΕ για την αντιμετώπιση της αδήλωτης και της μερικά/ψευδώς δηλωμένης εργασίας.
Βασικό πλαίσιο προτάσεων ΓΣΕΕ
1. Ενίσχυση και αναβάθμιση του ΣΕΠΕ πανελλαδικά σε επίπεδο ανθρωπίνων και υλικοτεχνικών πόρων, με σκοπό τη θωράκιση της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικής λειτουργίας του. Σύσταση ειδικής ομάδας Κοινωνικών και Τεχνικών Επιθεωρητών με δυνατότητα άμεσων ελέγχων. Αξιοποίηση της τεχνικής βοήθειας από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, υπό το φως των προβλέψεων και εγγυήσεων της ΔΣΕ 81 (1947) .
2. Στελέχωση του ΣΕΠΕ με επιπλέον διοικητικό προσωπικό, ώστε να αποφορτιστούν οι Κοινωνικοί και Τεχνικοί Επιθεωρητές από τη γραφειοκρατική εργασία και να μπορούν να εκτελούν απερίσπαστοι το ελεγκτικό τους έργο. Ενίσχυση των μεικτών κλιμακίων ελέγχου.
3. Διασύνδεση Πληροφοριακών Συστημάτων όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών και Υπουργείων, που περιέχουν στοιχεία ικανά να επικουρήσουν τον έλεγχο της παραβατικότητας στην αγορά εργασίας (πχ Υπουργείο Εργασίας – ΣΕΠΕ / ΙΚΑ, Υπουργείο Οικονομικών – Εφορίες, Υπουργείο Ανάπτυξης – ΓΕΜΗ κλπ). Πρόσβαση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους σε δεδομένα των πληροφοριακών συστημάτων εργασίας και ασφάλισης.
4. Άμεση αποτύπωση των ελεγκτικών μηχανισμών και υπηρεσιών συναρμόδιων Υπουργείων, ώστε να μην παρατηρείται το φαινόμενο είτε ελλιπών είτε ανύπαρκτων ελέγχων (πχ Υπουργείο Εργασίας και Υπουργείο Παιδείας, Υπουργείο Εργασίας και Υπουργείο Υγείας, Υπουργείο Εργασίας και Υπουργείο Ανάπτυξης κλπ). Διασφάλιση μέσω της νομοθεσίας και των απαιτούμενων κανονιστικών πράξεων της αποτελεσματικής συνεργασίας των συναρμόδιων ελεγκτικών μηχανισμών και παρακολούθηση του έργου τους.
5. Θεσμοθέτηση εργατικής συμμετοχής και στους ελέγχους του ΙΚΑ. Ενίσχυση της εργατικής συμμετοχής κατά τη διάρκεια των ελέγχων του ΣΕΠΕ, με τη δυνατότητα παρουσίας εκπροσώπου και της αντίστοιχης δευτεροβάθμιας Ομοσπονδίας. Διερεύνηση της δυνατότητας δημιουργίας συλλογικών οργάνων επίλυσης εργατικών διαφορών τριμερούς εκπροσώπησης στο ΣΕΠΕ, κατά το πρότυπο των Τοπικών Διοικητικών Επιτροπών του ΙΚΑ.
6. Διάγνωση ήδη υφισταμένων προβλημάτων στο πλαίσιο της λειτουργίας των πληροφοριακών συστημάτων, όπως πχ του ΕΡΓΑΝΗ και τροποποίηση των σχετικών διατάξεων που αποδεδειγμένα οδηγούν σε παραβατικές συμπεριφορές, όπως πχ
– η δυνατότητα του εργοδότη να αναγγέλει ηλεκτρονικά την οικειοθελή αποχώρηση του εργαζόμενου, χωρίς την υποχρέωση συνυποβολής του υπογεγραμμένου από τον εργαζόμενο εγγράφου της παραίτησης
– ζητήματα από την τήρηση του Βιβλίου Ημερησίων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού σε Οικοδομοτεχνικά Έργα
7. Αξιολόγηση (επιμέρους και κοινή) των συστημάτων προστίμων και εν γένει ποινών για τις παραβιάσεις της εργατικής και κοινωνικοασφαλιστικής νομοθεσίας και λήψη μέτρων για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της προστασίας της εργασίας. Εξέταση παράλληλων ή εναλλακτικών μέσων και τρόπων συμμόρφωσης των εργοδοτών με τις νόμιμες, αλλά και πραγματικές ανάγκες απασχόλησης στις επιχειρήσεις τους, όπως πχ υποχρέωση απασχόλησης (και συνακόλουθα ασφάλισης) του αδήλωτου εργαζόμενου στην ειδικότητα που πρέπει και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, χωρίς τη δυνατότητα απόλυσης.
Επισημαίνεται σε κάθε περίπτωση ότι στοιχείο της αποτελεσματικότητας των ελέγχων είναι και η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων, ανάλογων της παράβασης και αποτρεπτικών. Η δυνατότητα επιβολής κυρώσεων επιχειρεί να καταστήσει εφικτή την πραγματοποίηση των ελέγχων σε εργοδότες, αποτρέποντας συμπεριφορές που μπορεί να τους ματαιώσουν.
Το ζήτημα της παροχής κινήτρων στους εργοδότες (πχ φορολογικά κίνητρα, η Λευκή Λίστα κλπ) είναι ανεξάρτητο από τη συνεπή και συνεκτική λειτουργία του ελεγκτικού μηχανισμού και του συστήματος κυρώσεων των παραβατικών συμπεριφορών.
8. Επανεξέταση της αποτελεσματικότητας του θεσμού της κάρτας εργασίας, στη βάση τόσο των τεχνολογικών εξελίξεων και δυνατοτήτων, αλλά και της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των εργαζομένων. Καμία κύρωση σε βάρος των εργαζομένων κατά τη διαπίστωση παραβατικών πρακτικών των εργοδοτών.
9. Παραμετρικές αλλαγές σε ρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας (ατομικού ή συλλογικού εργατικού δικαίου), που συμβάλλουν στην αύξηση του φαινομένου της αδήλωτης ή μερικά δηλωμένης εργασίας, όπως πχ
– αποκατάσταση και διασφάλιση της συλλογικής αυτονομίας, των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας
– επαναφορά σε σταθερές βάσεις των πυλώνων του συλλογικού εργατικού δικαίου για την αρχή της εύνοιας, την επεκτασιμότητα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και τη μετενέργεια του συνόλου των όρων τους για την αποτελεσματική αποτροπή της μάστιγας των ατομικών συμβάσεων εργασίας και των επιχειρησιακών ΣΣΕ με όρους δυσμενέστερους από τις κλαδικές ΣΣΕ
– κατάργηση των διατάξεων που διαφοροποιούν την αμοιβή στη βάση της ηλικίας – Ισότιμη μισθολογική και κοινωνικοασφαλιστική κάλυψη για τους νέους σε ηλικία εργαζόμενους
– επαναφορά των προσαυξήσεων λόγω προϋπηρεσίας και ίση μεταχείριση όλων των εργαζομένων – Κατάργηση των διατάξεων που διαφοροποιούν τα κατώτατα όρια αμοιβής των μακροχρόνια ανέργων που προσλαμβάνονται ως υπάλληλοι
– κατάργηση της διάταξης, με την οποία καταργήθηκε η προσαύξηση της αμοιβής των μερικώς απασχολούμενων σε περίπτωση που τους ζητηθεί εργασία πέραν του μειωμένου ωραρίου τους
– τροποποίηση των διατάξεων για τις συμβάσεις έργου ή ανεξαρτήτων υπηρεσιών που υποκρύπτουν εξαρτημένη εργασία – ενίσχυση του τεκμηρίου υπέρ της εξαρτημένης εργασίας
– επαναφορά της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας στα καταστήματα και κατάργηση της δυνατότητας διακεκομμένου ωραρίου σε καταστήματα με συνεχές ωράριο
– ενεργοποίηση της διάταξης για την υποχρέωση κατάθεσης των αποδοχών των εργαζομένων στην Τράπεζα
– αυστηροποίηση των διατάξεων για τη μαθητεία και την πρακτική άσκηση εργαζομένων – θέσπιση ανώτατου επιτρεπομένου ορίου απασχόλησης μαθητών ή πρακτικά ασκούμενων σε σχέση με το τακτικό προσωπικό και ειδικότητες, που οφείλει να έχει μια επιχείρηση.
10. Ενίσχυση πλαισίου επαγγελματικών ειδικοτήτων στη βάση του είδους της επιχείρησης και του κλάδου δραστηριότητας, αλλά και των ειδικοτήτων ασφάλισης στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και των υφισταμένων επαγγελματικών περιγραμμάτων, τα οποία μάλιστα είναι προϊόν συμφωνίας εργατικής και εργοδοτικής πλευράς. Επίσης, συζητήθηκε η ανάγκη ουσιαστικής συμμετοχής του Υπουργείου Εργασίας στις αδειοδοτήσεις τεχνικών επαγγελμάτων.
11. Θεσμοθέτηση ελάχιστης σύνθεσης προσωπικού και ανάλογων αντικειμενικών κριτηρίων ελέγχου, ανάλογα με τον κλάδο δραστηριότητας, κατά το πρότυπο των οικοδομικών εργασιών και σχετικού τεκμηρίου ελέγχου των εργοδοτών.
12. Θέσπιση ειδικών αντικειμενικών τεκμηρίων για την αντιμετώπιση της μη δήλωσης προσωπικού σε ειδικότητες, όπως οι ταχυμεταφορείς, με υψηλά ποσοστά αδήλωτης εργασίας σε πολλούς κλάδους δραστηριότητας (από εμπορικά και επισιτιστικά καταστήματα και ταχυδρομικές υπηρεσίες, έως ταχυμεταφορά βιολογικού υλικού προς εργαστήρια κλπ).
13. Ρητή απαγόρευση των εργολαβικών αναθέσεων για την παροχή εργασίας απαραίτητης για τη λειτουργία μιας επιχείρησης. Μέχρι να συμβεί αυτό, ενίσχυση του ρυθμιστικού πλαισίου για τις εργολαβικές αναθέσεις στο πλαίσιο της από 26-1-2009 απόφασης της Ολομέλειας της Διοίκησης της Γ.Σ.Ε.Ε. και της σχετικής μελέτης ΙΝΕ/Γ.Σ.Ε.Ε. για τις εργασιακές σχέσεις στον κλάδο του καθαρισμού (2009), λαμβάνοντας υπόψη την εκτεταμένη χρήση εργολαβιών σε πληθώρα κλάδων επιχειρηματικής δραστηριότητας τόσο παροχής υπηρεσιών, όσο και παραγωγής πχ:
– θέσπιση ευθύνης αλληλεγγύως και εις ολόκληρον και για τον αναθέτοντα φορέα ή αρχή (όχι μόνο για τον εργολάβο/υπεργολάβο)
– επέκταση του πεδίου εφαρμογής των διατάξεων για τις εργολαβικές αναθέσεις φύλαξης και καθαρισμού σε όλα τα είδη εργολαβιών
– έναρξη λειτουργίας του “Μητρώου Παραβατών Εταιρειών Παροχής Υπηρεσιών Καθαρισμού ή/και Φύλαξης” και δημοσιοποίηση στοιχείων του στις Εκθέσεις του Σ.ΕΠ.Ε. και επέκτασή του σε όλα τα είδη εργολαβικών αναθέσεων
– μέχρι τη ρητή απαγόρευση των εργολαβικών αναθέσεων για την παροχή εργασίας απαραίτητης για τη λειτουργία μιας επιχείρησης, θέσπιση αυστηρών διαδικασιών πιστοποίησης εργολαβικών εταιριών ως προς τις παρεχόμενες από αυτές υπηρεσίες
– κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας 94 (1949) “για τις ρήτρες εργασίας στις συμβάσεις με το Δημόσιο” και της ΔΣύστασης 84, ως σημαντικής ρυθμιστικής παραμέτρου στην ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου κατά των καταχρήσεων στις εργολαβικές αναθέσεις. Ουσιαστική συμβολή βέβαια στην ενίσχυση του εθνικού ρυθμιστικού πλαισίου θα είχε και η κύρωση της Διεθνούς Σύστασης Εργασίας 204 (2015) για τη “Μετάβαση από την άτυπη στην τυπική οικονομία”.
14. Ειδικό κεφάλαιο αποτελούν τα ζητήματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας, για τα οποία, πλέον της πρότασης της ΓΣΕΕ για την εθνική στρατηγική για την υγεία και την ασφάλεια (2010-2015), οι εκπρόσωποι της ΓΣΕΕ τόσο στο ΣΚΕΕΕ όσο και στο ΑΣΕ (Συμβούλιο Υγείας και Ασφάλειας) έχουν επανειλημμένα θέσει.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
– η στελέχωση, ενδυνάμωση και εξοπλισμός με τα κατάλληλα εργαλεία ελέγχου των τεχνικών επιθεωρήσεων σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση πρωτοκόλλων ελέγχου
– η ολοκληρωμένη τήρηση και παρακολούθηση στατιστικών στοιχείων,
– η συνέργεια με εξειδικευμένους φορείς στο ζήτημα της υγείας και της ασφάλειας, όπως το ΕΛΙΝΥΑΕ
– η ενίσχυση της εκπαίδευσης όχι μόνο των Επιθεωρητών, αλλά και των εργοδοτών σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία
– η δυνατότητα διασταύρωσης εργατικών ατυχημάτων και ασθενειών με επαγγελματικές ειδικότητες
– η στοχευμένη ενασχόληση με τα ζητήματα επαγγελματικού κινδύνου και επαγγελματικών ασθενειών
– η ενεργοποίηση των μητρώων ιατρών εργασίας και τεχνικών ασφαλείας
– η αυστηροποίηση των ελέγχων στις ΕΞΥΠΠ
