Από το σχέδιο Μάρσαλ του 1948 στο… Ταμείο Ανάκαμψης του 2020: Τα ίδια Παντελάκη μου…
Παγκόσμιας ιδιαιτερότητας και πρόκλησης η έμπνευση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να αναθέσει σε μιαν Επιτροπή από επιβαρημένους από κυβερνητικές υποχρεώσεις τέσσερις στενούς κομματικούς φίλους και συνεργάτες, η οποία μάλιστα θα λειτουργεί στη… Γραμματεία της Κυβέρνησης, την εκτέλεση και τον συντονισμό της δράσης αξιοποίησης των πόρων από δάνεια και επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς τα παθήματα από την ανεπάρκεια της υψηλότερου κύρους παρόμοιας Επιτροπής του Σχεδίου Μάρσαλ να γίνουν μαθήματα…
Του Δημήτρη Στεργίου
Από την έκθεση Πολ Πόρτερ, αρχηγού της αμερικανικής βοήθειας (Σχέδιο Μάρσαλ)! “Οι πολιτικοί στην Ελλάδα νοιάζονται µόνο για το πώς θα διατηρήσουν τη θέση τους στην εξουσία και όχι για το πώς θα µπορούσαν να συµβάλουν ως πρωτοστάτες στην ανοικοδόµηση της χώρας.
Οι δηµόσιες θέσεις ήταν γεµάτες από δηµοσίους υπαλλήλους αµφιβόλου ικανότητας, οι οποίοι διορίζονταν από την εκάστοτε κυβέρνηση ως ανταµοιβή για την ψήφο τους.
∆εν υφίσταται εδώ κράτος σύµφωνα µε τα δυτικά πρότυπα. Αντ’ αυτού υπάρχει µία χαλαρή ιεραρχία ατοµιστών πολιτικών, µερικών χειρότερων από άλλους, που είναι τόσο απασχοληµένοι µε τον ατοµικό τους αγώνα για εξουσία που δεν έχουν το χρόνο, αν υποθέταµε ότι είχαν την ικανότητα, να αναπτύξουν µια οικονοµική πολιτική»
Με την απόφαση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να ορίσει ως μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής και μάλιστα στη… Γραμματεία της κυβέρνησης πέντε άτομα του στενού του φιλικού, κομματικού και πολιτικού περιβάλλοντος, η οποία τάχα θα πρέπει να καταθέσει τα προγράμματα και τα σχέδια στην Κομισιόν το ταχύτερο προκειμένου να μπορέσει η Ελλάδα να αξιοποιήσει τα 72 δισ. ευρώ από δάνεια και επιδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και να εκμεταλλευτεί αυτή τη μεγάλη ευκαιρία με για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχει προκαλέσει και προκαλεί η κρίση του κοροναϊού (και όχι μόνο!) επιβεβαιώνει την ‘αιώνια” διαπίστωση ότι το πρόβλημα της Ελλάδος δεν είναι οικονομικό, αλλά… κομματικό, πολιτικό. Και θυμήθηκα ότι την ίδια διαπίστωση είχε κάνει και ο τότε αρχηγός της αμερικανικής αποστολής βοήθειας στις αρχές του 1947 Πολ Πόρτερ, όταν εκδηλώνονταν παρόμοιες διαθέσεις για την αξιοποίηση του Σχεδίου Μάρσαλ από μια χώρα που ταλαιπωρούνταν, παρά το γεγονός μαινόταν ο εμφύλιος πόλεμος, τα κόμματα ερίζανε και διαφωνούσαν για τον τρόπο και τους τομείς διάθεσης της αμερικανικής βοήθειας.
Επίσης, επιβεβαιώνει τη διαπίστωση για την εγκληματική σπατάλη περίπου 2 τρισ. ευρώ που εισέρευσαν τη χώρα μετά το 1981 με τη μορφή φόρων, δανείων και κοινοτικών πόρων, χωρίς να υπάρχει ένας στοιχειώδης συντελεστής απόδοσης.
Αναφερόμενος, στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Ταμείο Ανάκαμψης τόνιζε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Όπως ξέρετε είναι ήδη έτοιμο ένα προσχέδιο έκθεσης της Επιτροπής για την Ανασυγκρότηση της Ελληνικής Οικονομίας. Πανεπιστημιακοί, οικονομολόγοι, εντός και εκτός των συνόρων, υπό την προεδρία του νομπελίστα κ. Πισσαρίδη, έχουν υποβάλει ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Ανάκαμψης.
Το προσχέδιό του θα αναρτηθεί στο διαδίκτυο και θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση τη Δευτέρα. Είναι ένα προσχέδιο το οποίο από τη μία εντοπίζει στρεβλώσεις αλλά αναδεικνύει και τα πλεονεκτήματα της χώρας, τις αιχμές της δυναμικής της.
Και υποδεικνύει 15 άξονες για τη μελλοντική ευημερία της πατρίδας μας και όλων των Ελλήνων. Έχει μεγάλη σημασία να προχωρήσουμε στη συγκρότηση ενός ευέλικτου σχήματος το οποίο θα επεξεργάζεται τις προτάσεις της Επιτροπής, εξειδικεύοντάς τες παράλληλα ανά τομέα κυβερνητικής ευθύνης.
Και να εναρμονίζει αυτές τις προτάσεις με τις πολιτικές προτεραιότητες και τον προγραμματισμό μας, απλώνοντάς τες σε οριζόντιο επίπεδο, σε επίπεδο όλων των υπουργείων. Συντονίζοντας ταυτόχρονα όλες αυτές τις δράσεις, αλλά εποπτεύοντας και την πρόοδό τους βάσει συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων.
Ύστερα από αυτά τα ηχηρά, περίμενα από τον πρωθυπουργό της χώρας ότι θα ανακοίνωνε τη συγκρότηση ενός ολιγομελούς Ανωτάτου Συμβουλίου Ανασυγκρότησης, το οποίο θα στελεχωνόταν από έμπειρους ειδικούς επιστήμονες από την Τράπεζα της Ελλάδος, από οργανισμούς κύρους και θεσμούς, που θα ασχολούνταν αποκλειστικά με το μείζον αυτό θέμα της καλύτερης αξιοποίησης των 72 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης.
Αμ δε! Ως συνεπής συνεχιστής μιας “παράδοσης” που έχει ταλαιπωρήσει τη χώρα οικονομικά και κοινωνικά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης με μιαν απόφασή του διέπραξε σωρευτικά πέντε λάθη:
Πρώτον, ανακοίνωσε τη συγκρότηση ενός σχήματος που κάθε άλλο παρά ευέλικτο θα είναι, αφού θα λειτουργεί με τη μορφή μιας, κακόφημης για το “στρίβειν”, επιτροπής, από την οποία είναι γεμάτος όλος ο δημόσιος τομέας και την οποία εξαγγέλλει κάθε σχεδόν υπουργός για προβλήματα που δεν θέλει να αντιμετωπίσει, όπως οι δεκάδες επιτροπές για το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα που άρχισαν να συγκροτούνται ήδη από το 1995 και συνεχίζονται αυξανόμενες και πληθυνόμενες, ή για την παιδεία και άλλα. Μόνο στη Βουλή υπάρχουν πάνω από 50 τέτοιες πολυώνυμες επιτροπές!
Δεύτερον, ο πρωθυπουργός συνόδευσε την επιτροπή αυτή και το με το κοσμητικό επίθετο “Εκτελεστική”. Υπενθυμίζω ότι με το όνομα αυτή υπάρχει Επιτροπή και στην … Ευρωζώνη, αλλά και σε όλους τους Δήμους της χώρας, με διαφορετικό σκοπό και ρόλο βεβαίως, βεβαίως.
Η Εκτελεστική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης προετοιμάζει τις συνεδριάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου, θέτει σε εφαρμογή τη νομισματική πολιτική της ζώνης του ευρώ σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές και τις αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου και προς τούτο παρέχει τις απαραίτητες οδηγίες προς τις εθνικές κεντρικής τράπεζες της ζώνης του ευρώ, διαχειρίζεται τις καθημερινές εργασίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας (ΕΚΤ)με την υποστήριξη του γενικού διευθυντή Υπηρεσιών, ασκεί ορισμένες αρμοδιότητες που της εκχωρούνται από το Διοικητικό Συμβούλιο, συμπεριλαμβανομένων και αρμοδιοτήτων κανονιστικής φύσεως.
Επίσης, η Εκτελεστική Επιτροπή στους Δήμους είναι συλλογικό, συντονιστικό και εκτελεστικό όργανο και παρακολουθεί την εφαρµογή της δηµοτικής πολιτικής σε όλους τους τοµείς καθώς και την εφαρµογή του επιχειρησιακού σχεδίου, του µεσοχρόνιου, ετήσιου και πενταετούς προγράµµατος δράσης.
Τρίτον, o όρος “εκτελεστικός” σημαίνει “αυτός που εκτελεί εντολές, αποφάσεις, ενώ αυτό που μάς; ενδιαφέρει, ύστερα από την εφιαλτική εμπειρία άλλων πακέτων (Μάρσαλ, Ντελόρ, Μεσογειακά Προγράμματα κλπ) είναι η σωστή, συνετή και αποδοτική διαχείριση, που είναι προσπάθεια καλύτερης οργάνωσης των διαθέσιμων πόρων (οικονομικών πόρων, ανθρώπινου δυναμικού, τεχνολογικών εργαλείων) για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Τέταρτον και, ίσως μεγαλύτερο, λάθος είναι η απόφαση να λειτουργεί η “Εκτελεστική Επιτροπή” στη Γραμματεία της Κυβέρνησης, σαν τα 72 δισ. ευρώ να δόθηκαν στην κυβέρνηση και όχι στην Ελληνική Δημοκρατία!
Πέμπτον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αν διάβαζε προσεκτικότερα την έκθεση της υπό τον νομπελίτα Πισσαρίδη Επιτροπής Ανασυγκρότησης (να κι άλλη επιτροπή!) της ελληνικής οικονομίας δεν θα έσπευδε να ανακοινώσει αυτό το “ευέλικτο σχήμα” των στενών κομματικών φίλων και συνεργατών, που φαντάζει … τίποτε μπροστά στις προσπάθειες που πρέπει να καταβληθούν και να προωθηθούν για να αντιμετωπιστούν με τολμηρές μεταρρυθμίσεις οι στρεβλώσεις και μακροοϊκονομικές αγκυλώσεις δεκαετιών που δεν εξασφαλίζουν έναν ικανοποιητικό συντελεστή απόδοσης ή ανάπτυξης των πόρων που εξασφαλίζονται και διατίθενται.
Σπεύδω να διευκρινίσω ότι εκτιμώ όλα τα μέλη της “ισχυρής ομάδας” , της Εκτελεστικής Επιτροπής, αλλά διερωτώμαι, με εξαίρεση τον πρόεδρο του ΣυμβουλίουΟικονομικών Εμπειρογνωμόνων (που είναι ένας κυβερνητικός σημαντικός θεσμός στο υπουργείο Οικονομικών από το 1987 σχεδόν αναξιοποίητος!), Μιχάλη Αργυρού, πώς μπορούν τα άτομα αυτά να εκτελούν εντολές και αποφάσεις, να επεξεργάζονται τις προτάσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη, να τις εξειδικεύουν παράλληλα ανά τομέα κυβερνητικής ευθύνης, να εναρμονίζουν αυτές τις προτάσεις με τις πολιτικές προτεραιότητες και τον προγραμματισμό, να τις απλώνουν σε οριζόντιο επίπεδο, σε επίπεδο όλων των υπουργείων, να συντονίζουν ταυτόχρονα όλες αυτές τις δράσεις, να εποπτεύουν και την πρόοδό τους βάσει συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων.
Διερωτώμαι. συγκεκριμένα, πώς μπορεί να γίνουν όλα αυτά από το μέλος του “ευέλικτου σχήματος” που ανακοίνωσε, τον υφυπουργό Δημοσιονομικής Πολιτικής Θεόδωρο Σκυλακάκη, τον υφυπουργό Συντονισμού του Κυβερνητικού Έργου Άκη Σκέρτσο, τον γενικό γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρη Σκάλκο, τον προϊστάμενο του Οικονομικού του Γραφείου Αλέξη Πατέλη, που από το πρωί έως το βράδυ κατατρίβονται κυρίως με κυβερνητικά και κομματικά θέματα, όπως έχει επισημάνει πριν από 15 δεκαετίες το Εμμανουήλ Ροίδης:
«Κατά τον πολύ Μοντέσκιον (εννοεί τον Μοντεσκιέ) έκαστος υπουργός λαμβάνων την εξουσίαν φροντίζει κατά μεν το πρώτον έτος περί εαυτού, κατά δε το δεύτερον περί της επαρχίας του, και έπειτα, τέλος πάντων, περί του έθνους εν γένει. Ουδόλως λοιπόν πρέπει να δυσανασχετώμεν κατά των ημετέρων πολιτικών, αν δεν προφθάνωσι να πράξωσι το παραμικρόν υπέρ του τόπου, αφού ουδέ τας ιδίας των υποθέσεις αφίνομεν αυτοίς καιρόν να τελειώσωσιν».
Άλλωστε, όλες αυτές οι ευθύνες ενός μέλους ιδιαίτερα αυτής της Εκτελεστικής Επιτροπής απαιτούν τεράστιο χρόνο, τεράστιες γνώσεις, εμπειρία, κατά τόπους επισκέψεις, κατάρτιση προγραμμάτων, σχεδίων, οικονομικών δεικτών, οπότε δεν μπορεί να είναι απλώς διακοσμητικά πρόσωπα!
Σπεύδω πάλι να διευκρινίσω ότι όλα αυτά δεν περιέχουν καμιά αιχμή για την κακή διαχείριση του υψηλού αυτού πακέτου βοήθειας. Η αγωνία μου επικεντρώνεται ξανά στην επαναλαμβανόμενη διαπίστωση της μηδαμινής ή χαμηλής απόδοσης του πακτωλού αυτών πόρων, διότι το θέμα γίνεται πολιτικό – κομματικό, ενώ είναι μόνο οικονομικό, δηλαδή πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο με τις παραδοχές και τις απαιτήσεις των οικονομικών νόμων….
Τα ίδια και με το σχέδιο Μάρσαλ
Επισημαίνω όλα αυτά, διότι τα ίδια περίπου συνέβαιναν και στην αρχή της εφαρμογής του Σχεδίου Μάρσαλ ή του Ευρωπαϊκού Προγράµµατος Ανόρθωσης, όπως αλλιώς ονοµαζόταν, το οποίο απέβλεπε στην αντιµετώπιση των οικονοµικών προβληµάτων των χωρών της Ευρώπης στο σύνολό της και την εγκαθίδρυση της ειρήνης και της σταθερότητας προκειµένου οι ευρωπαϊκές οικονοµίες να είναι σε θέση να λειτουργούν αποτελεσµατικά και παραγωγικά .
Στην Ελλάδα, τότε η κλιµάκωση του εµφυλίου πολέµου και ο συνεχιζόµενος πληθωρισµός καθιστούσαν την προσπάθεια του Σχεδίου Μάρσαλ εξαιρετικά δύσκολη λόγω των σοβαρότατων θεσµικών και δοµικών προβλημάτων που παραμένουν και σήμερα!
Από την αρχή διαπιστώθηκε ότι δεν επαρκούσε µόνο η παροχή της οικονοµικής βοήθειας, αλλά θα έπρεπε να υπάρχει επαυξηµένος έλεγχος όσον αφορά τις πολιτικές που θα έπρεπε να εφαρµόσει η κυβέρνηση για να αξιοποιηθούν αποτελεσµατικά οι πόροι του προγράµµατος, λόγω της γνωστής αναξιοπιστίας των ελληνικών πολιτικών δυνάµεων.
Δηλαδή έπρεπε να εφαρμοστεί ένα µοντέλο µε κυριότερα συστατικά του την έλλειψη κρατικού παρεµβατισµού, τη φιλελεύθερη οικονοµία, τις µεγάλες επιχειρήσεις και ένα αξιόπιστο κράτος.
Η συµφωνία ανάµεσα στην ελληνική και αµερικανική κυβέρνηση που θα επικύρωνε τη συµµετοχή της Ελλάδας σε αυτό το πανευρωπαϊκό πρόγραµµα ανόρθωσης πραγµατοποιήθηκε στις 2 Ιουλίου 1948.
Η ελληνική κυβέρνηση ήταν πολύ θετική στις προοπτικές που ανοίγονταν µε την εφαρµογή του Σχεδίου Μάρσαλ και ήταν απόλυτα σύµφωνη και εναρµονισµένη µε τη φιλοσοφία της εγκαθίδρυσης ισχυρών οικονοµικών συνθηκών ούτως ώστε να επιτευχθεί η ανοικοδόµηση των χωρών της Ευρώπης.
Η ισχύς του Σχεδίου Μάρσαλ προβλεπόταν για τέσσερα χρόνια και προέβλεπε για την Ελλάδα την αποστολή µιας αµερικανικής αποστολής στα πρότυπα της AMAG την οποία ουσιαστικά θα αντικαθιστούσε.
Η φιλοσοφία του Σχεδίου Μάρσαλ έκανε σαφές το ότι ο ρόλος της νέας αποστολής θα ήταν καθαρά οικονοµικός µε αποκλειστικό σκοπό την εφαρµογή των κατάλληλων οικονοµικών πολιτικών που θα επανέφεραν τη χώρα στο δρόµο της ανάπτυξης, σε διάφορα τμήματα, όπως της βιοµηχανίας, των οικονοµικών, του εµπορίου, της εργασίας, της δηµόσιας υγείας, της κυβερνητικής πολιτικής, της κοινωνικής πρόνοιας, της ανοικοδόµησης κτλ.
Αναφέρθηκα στην Επιτροπή που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός, διότι μία παρόμοια σχηματίστηκε τότε υπό τον έμπειρο τεχνοκράτη, πολιτικο, τραπεζίτη, Αλέξανδρο Διομήδη, της οποίας η αρµοδιότητα ήταν να συντονίσει (όπως τώρα και της “ισχυρής ομάδας” Μητσοτάκη!) την εφαρµογή του Σχεδίου Μάρσαλ στην Ελλάδα.
Ωστόσο (και πάλι προειδοποιώ καθώς η ιστορία συνεχώς επαναλαμβάνεται στην Ελλάδα ως τραγωδία ή ιλαροτραγωδία!), λόγω της ανεπάρκειάς της να συντονίσει τις πολυσύνθετες πτυχές του Σχεδίου Μάρσαλ, αντικαταστάθηκε με τη συγκρότηση του Ανώτατου Συµβουλίου Ανασυγκροτήσεως και πάλι υπό την ηγεσία του ∆ιοµήδη και με γενικό γραμματέα τον υψηλού επιστημονικού κύρους καθηγητή Σωτήριο Αγαπητίδη, ούτως ώστε να υπάρχει καλύτερος συντονισµός και αποτελεσµατικότητα στην εφαρµογή του Σχεδίου Μάρσαλ!
Σημειώνεται ότι το τετραετές της πρόγραµµα καθώς και το ετήσιό της πρόγραµµα για το έτος 1948-1949 που προβλεπόταν για την Ελλάδα ήταν συγκροτηµένο και ευέλικτο και έδινε ιδιαίτερη σηµασία στην ανάπτυξη του τοµέα της βιοµηχανίας καθώς και του τοµέα της ενέργειας.
Όλα αυτά προτείνονταν στην ελληνική κυβέρνηση με εκθέσεις και πίνακες! Παρόλα αυτά, υπήρξαν και πολλές αναθεωρήσεις του προγράµµατος, ενώ το
πρόγραµµα ανασυγκρότησης δαπάνησε µόλις το 10% των συνολικών πόρων από αυτούς που προέβλεπε το τετραετές πρόγραµµα, ενώ το βιομηχανικό του ’48-’49 είχε σχεδόν µηδαµινή επιτυχία!
Αντιδράσεις, σπατάλες και απεργίες
Περιττό να αναφερθεί ότι και η έναρξη εφαρμογής του Σχεδίου Μάρσαλ συνοδεύτηκε από κομματικές και πολιτικές αντιδράσεις, πολυήμερες απεργίες των δημόσιων υπαλλήλων που ζητούσαν αύξηση των μισθών κατά 40% (τελικά κατάφεραν να επιτύχουν µία αύξηση της τάξης του 30% περίπου!). Επίσης, και τότε, όπως και συνεχώς τα τελευταία σαράντα χρόνια, παρά τις προειδοποιήσεις της αποστολής προς την ελληνική κυβέρνηση για περιορισµό των κρατικών δαπανών για να εξοικονοµηθούν πόροι για την ανασυγκρότηση, αυτό δεν επιτεύχθηκε ποτέ και συνεπως το έλλειμμα διογκωνόταν συνεχώς! Έτσι, για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων χρησιμοποιούνταν η εύκολη και προσφιλής τακτική αύξησης όλων των φόρων και η επιβολή έκτακτης φορολογίας.
Συµπερασµατικά, µπορούµε να πούµε ότι κατά το πρώτο έτος της εφαρµογής του Σχεδίου Μάρσαλ η κατάσταση που υπήρχε στην Ελλάδα δε µεταβλήθηκε σχεδόν καθόλου.
Η οικονοµική βοήθεια ήταν σαφώς σηµαντική (238,4 εκατοµµύρια δολάρια) αλλά ήταν εµφανές ότι έπρεπε να γίνουν ακόµα πολλές τοµές σε κοινωνικό, πολιτικό, διοικητικό και οργανωτικό επίπεδο για να επιτευχθεί η ανασυγκρότηση, ενώ γενικώς, μολονότι η χώρα μας ήταν μεταξύ των τριών χωρών που ενισχύθηκαν προκλητικά (Ηνωμένο Βασίλειο κλπ), η ανάπτυξη ήταν η μικρότερη! Στην ίδια περίπου τραγική κατάσταση από την άποψη διαρθρωτικών προβλημάτων είναι σήμερα η χώρα μας!
Επίσης, υπενθυμίζω και μία ακόμα κομματική παρέμβαση στην οικονομία η οποία και συνεχίστηκε και όλα τα επόμενα χρόνια έως και σήμερα: Όλα τα έργα αυτά χρηµατοδοτήθηκαν από πόρους του Σχεδίου Μάρσαλ, σταδιακά πέρασαν στα χέρια της ελληνικής διοίκησης και έτσι δημιουργήθηκε το μέγα των δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών κράτος!
Κόλαφος η έκθεση Πολ Πόρτερ, όπως θα ήταν και … σήμερα!
Υπενθυμίζω ότι πριν από όλα αυτά, μετά τη συµφωνία ανάµεσα στην ελληνική και αµερικανική κυβέρνηση στα πλαίσια του ∆όγµατος Τρούµαν για άµεση παροχή οικονοµικής και στρατιωτικής βοήθειας, τον Ιανουάριο του 1947 κατέφθασε στην Αθήνα η αποστολή του Paul Porter.
Η ενδεκαµελής αυτή αποστολή αφίχθη στην Ελλάδα µε σκοπό να µελετήσει και να εξετάσει τα οικονοµικά προβλήµατα που αντιµετώπιζε η χώρα, τις προοπτικές που υπήρχαν ούτως ώστε να οδηγηθεί ξανά σε αναπτυξιακή τροχιά καθώς και να καθορίσει το µέγεθος της οικονοµικής βοήθειας που θα λαµβανόταν από τις ΗΠΑ.
Η έκθεση -κόλαφος, που δόθηκε στη δηµοσιότητα στις 30 Απριλίου 1947, ήταν ένα κείµενο πολύ σηµαντικό καθώς κατέγραφε λεπτοµερώς τις διαπιστώσεις της αποστολής Porter κατά τη διάρκεια της διαµονής της στην Ελλάδα (Ιανουάριος 1947-Μάρτιος 1947), τις εντυπώσεις της. Η έκθεση περιελάμβανε επίσης και υποδείξεις όσον αφορά τις οικονοµικές πολιτικές που θα έπρεπε να εφαρµόσει η ελληνική κυβέρνηση καθώς και µέτρα που προέβλεπε η αµερικανική βοήθεια σε κρίσιµους τοµείς, όπως ο προϋπολογισµός, οι πιστώσεις, το εµπόριο, οι µισθοί και οι τιµές καθώς και το θέµα της πώλησης χρυσών λιρών. Ένα ακόµα σηµαντικό σηµείο της έκθεσης ήταν το ερωτηµατολόγιο που περιλάµβανε και αποτελούνταν από 30 ερωτήσεις.
Η κεντρική φιλοσοφία της έκθεσης Porter ήταν ότι η οικονοµική βοήθεια που θα προερχόταν από τις ΗΠΑ θα ήταν τόση ώστε να συµβάλει στη σταθεροποίηση της ελληνικής οικονοµίας και να την καταστήσει αυτοσυντηρούµενη σε δυτικά πρότυπα.
Όμως, για να καταστεί αυτοσυντηρούµενη και να µην εξαρτάται µόνο από το πακέτο βοήθειας (όπως συμβαίνει συνεχώς!) θα πρέπει να διαθέτει αξιόπιστο και αποτελεσµατικό πολιτικό σύστηµα, αποτελεσµατικό και σύγχρονο διοικητικό µηχανισµό, ενώ θα πρέπει να υπάρχει κοινωνική ειρήνη.
Όμως, πολύ γρήγορα ο Πόρτερ διαπίστωσε ότι στην Ελλάδα κάτι τέτοιο ήταν ανέφικτο καθώς η χώρα δε διέθετε κανένα από τα παραπάνω στοιχεία. Ήταν κάτι παραπάνω από προφανές ότι η Ελλάδα αποτελούσε µια ειδική περίπτωση όσον αφορά την παροχή βοήθειας λόγω των ριζωµένων συνηθειών και πρακτικών καθώς και λόγω αυτής της έντονης παθογένειας που κυριαρχούσαν στο κοινωνικό, οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα.
Έτσι, άσκησε έντονη κριτική στο πολιτικό σύστηµα, στο διοικητικό και στους εκπροσώπους της ελίτ των κοινωνικών τάξεων.
Όσον αφορά την κριτική του στο πολιτικό σύστηµα, το χαρακτήρισε διεφθαρµένο και αυταρχικό. Θεώρησε ότι η κύρια πηγή των προβληµάτων προέκυπτε από την κυβερνητική αστάθεια που επικρατούσε, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα την εναλλαγή επτά διαφορετικών κυβερνήσεων από τη λήξη του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου.
Σύµφωνα µε τον Porter “οι πολιτικοί στην Ελλάδα νοιάζονταν µόνο για το πώς θα διατηρήσουν τη θέση τους στην εξουσία και όχι για το πώς θα µπορούσαν να συµβάλουν ως πρωτοστάτες στην ανοικοδόµηση της χώρας.
Οι δηµόσιες θέσεις ήταν γεµάτες από δηµοσίους υπαλλήλους αµφιβόλου ικανότητας οι οποίοι διορίζονταν από την εκάστοτε κυβέρνηση ως ανταµοιβή
για την ψήφο τους.
∆εν υφίσταται εδώ κράτος σύµφωνα µε τα δυτικά πρότυπα. Αντ’αυτού υπάρχει µια χαλαρή ιεραρχία ατοµιστών πολιτικών, µερικών χειρότερων από άλλους, που είναι τόσο απασχοληµένοι µε τον ατοµικό τους αγώνα για εξουσία που δεν έχουν το χρόνο, αν υποθέταµε ότι είχαν την ικανότητα, να αναπτύξουν µια οικονοµική πολιτική».
Και τονίζει: «Απ’ ό, τι μπόρεσα να διαπιστώσω, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καμιάν άλλη πολιτική πρακτική από το να εκλιπαρεί για ξένη βοήθεια ώστε να διατηρηθεί στην εξουσία απαριθμώντας θορυβωδώς τις θυσίες της Ελλάδος. […] στόχος της είναι να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση των προνομίων μίας μικρής κλίκας εμπόρων και τραπεζιτών, οι οποίοι αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα.
Από την κριτική δεν ξέφυγε ούτε η αναχρονιστική διοικητική µηχανή που έθετε και αυτή µε τη σειρά της σοβαρά εµπόδια στην οικονοµική ανοικοδόµηση της χώρας.
Σύµφωνα µε τον Porter ήταν τελείως αναποτελεσµατική και εξαρτηµένη σε πολύ µεγάλο βαθµό από τα πολιτικά κόµµατα. Οι ανεξέλεγκτες προσλήψεις ενός µεγάλου αριθµού υπαλλήλων µε χαµηλής ποιότητας εργασιακά προσόντα σε αντάλλαγµα για την ψήφο τους, η απουσία αξιοκρατικών διαδικασιών και το έντονα γραφειοκρατικό σύστηµα ήταν τα κυριότερα στοιχεία που διαπίστωσε η αποστολή Porter και αφορούσαν τη λειτουργία της δηµόσιας διοίκησης.
Είναι αξιοσηµείωτο πάντως το γεγονός ότι οι αναποτελεσµατικές διοικητικές υπηρεσίες είχαν αντίκτυπο και στην ποιότητα και αξιοπιστία των απαντήσεων του ερωτηµατολογίου καθώς εκτιµήθηκε ότι ήταν ελλιπείς και ανακριβείς.
Έντονη κριτική ασκήθηκε και στην κοινωνική ελίτ και ιδιαίτερα στους επιχειρηµατίες που δραστηριοποιούνταν στο εµπόριο, στη ναυτιλία, στις τράπεζες και στις βιοµηχανίες.
Ο Porter θεώρησε το ιδιωτικό κεφάλαιο παντελώς αδιάφορο όσον αφορά τη συµβολή του στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας και ότι οι σκοποί του και οι πρακτικές του δεν αντιστοιχούσαν σε καµία περίπτωση µε το σχέδιο ανασύνταξης και ανάπτυξης της οικονοµίας.
Ακόμα, ο Porter πίστευε στη δηµιουργία µιας κυβέρνησης που θα µπορούσε να καταπολεµήσει το υπάρχον status quo και θα µπορούσε να αποτάξει συνήθειες και πρακτικές όπως πελατειακές σχέσεις υπουργών µε τους ψηφοφόρους τους.
Παράλληλα, ήταν διατεθειµένος να προχωρήσει και σε µείωση του αριθµού των υπουργείων καθώς έκρινε ότι ο αριθµός τους ήταν υπερβολικός (σήμερα είναι … υπερβολικότερος!
Επίσης ήταν σαφές ότι για να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράµµατος οικονοµικής βοήθειας θα έπρεπε η διοικητική µηχανή του κράτους να απαγκιστρωθεί από τις αναχρονιστικές, πολύπλοκες και αναξιοκρατικές πρακτικές της.
Το σύστηµα έπρεπε να γίνει περισσότερο αξιοκρατικό όσον αφορά την εισαγωγή στο δηµόσιο τοµέα υπαλλήλων που θα είχαν τα κατάλληλα προσόντα για να εργαστούν παραγωγικά σε µία εποχή που η οικονοµία χρειαζόταν παραγωγικούς υπαλλήλους.
Επίσης, τα προσόντα αυτά θα µπορούσαν να ενισχυθούν ακόµα περισσότερο µέσω παρακολούθησης ειδικών προγραµµάτων επιµόρφωσης για καλύτερη αξιοποίηση του υπάρχοντος ανθρωπίνου κεφαλαίου.
Παράλληλα, οι ανεπαρκείς εργαζόµενοι έπρεπε να απολυθούν και οι πιο παραγωγικοί που θα διατηρούσαν τη θέση τους θα λάµβαναν υψηλότερους µισθούς.
