Σε συμφωνία κατέληξαν τα ξημερώματα της πέμπτης μέρας της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών για τον νέο επταετή προϋπολογισμό της Ένωσης και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Μετά από εξαντλητικές διαπραγματεύσεις, σε μία Σύνοδο που ξεπέρασε το ιστορικό ρεκόρ διάρκειας εκείνης του Δεκεμβρίου του 2000 για τη Συνθήκη της Νίκαιας, οι «27» συμφώνησαν ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα αποτελείται από επιχορηγήσεις ύψους 390 δισ. ευρώ και δάνεια 360 δισ. ευρώ. Η (σχεδόν) τελική συμβιβαστική πρόταση που παρουσίασε χθες στις 7 το απόγευμα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ οδήγησε σε μία ακόμα ολονυκτία διαπραγματεύσεων, με το τελικό κείμενο συμπερασμάτων να παρουσιάζεται στις 5 το πρωί και τη συμφωνία να ανακοινώνεται στις 5.31 με tweet του κ. Μισέλ.
Κυρ. Μητσοτάκης: Πάνω από 70 δισ. για την Ελλάδα
Σημαντικό τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη χαρακτήρισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης το αποτέλεσμα της Συνόδου Κορυφής.
Στις πρώτες του δηλώσεις μετά την επίτευξη συμφωνίας στις Βρυξέλλες, ο κ. Μητσοτάκης ανέφερε ότι η Ελλάδα θα λάβει χρηματοδοτικό πακέτο που ξεπερνά τα 70 δισ. ευρώ.
Ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι η Ευρώπη έδειξε πως μπορεί να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, ενώ τόνισε πως η Ελλάδα συμμετείχε ενεργά σε όλες τις διαπραγματεύσεις.
Επισήμανε δε ότι οι επιδοτήσεις αντιστοιχούν σε περίπου ένα επιπλέον ΕΣΠΑ, ενώ σημείωσε ότι τα χρήματα αυτά θα εκταμιεύονται με πιο ευέλικτους όρους.
Σε ό,τι αφορά το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, είπε πως παρά τη μείωσή του, η Ελλάδα θα πάρει αυξημένους πόρους από το Ταμείο Συνοχής, ενώ συμπλήρωσε ότι θα μείνουν σταθεροί οι πόροι για τη χώρα, στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Ο κ. Μητσοτάκης έκανε λόγο για έναν εύλογο και δίκαιο συμβιβασμό, καθώς και για ιστορική συμφωνία, μετά από ένα εξαντλητικό τετραήμερο διαπραγματεύσεων.
Δεσμεύθηκε επίσης ότι η κυβέρνηση θα διαχειριστεί το χρηματοδοτικό πακέτο με ευθύνη και σύνεση, με στόχο την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.
«Πετύχαμε τελικά σήμερα να έχουμε δρομολογήσει μια πολύ φιλόδοξη αντίδραση, μια αντίδραση που απαντά στο συμμετρικό σοκ που προκαλεί σε όλες τις οικονομίες η πανδημία. Νομίζω ότι είναι μια αντίδραση που δείχνει ότι η Ευρώπη ακούει τη βοή των επικείμενων γεγονότων» σημείωσε ο πρωθυπουργός και πρόσθεσε ότι «οι περιστάσεις μάς ορίζουν και οι επιλογές μας τελικά μάς καθορίζουν και σήμερα η Ευρώπη έδειξε ότι μπορεί να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων».
Σημείωσε δε ότι η Ευρώπη απαντά με ένα Ταμείο Ανάκαμψης 750 δισ. ευρώ και με έναν προϋπολογισμό για τα επόμενα επτά έτη ύψους 1,074 τρισ. Ευρώ.
«Για πρώτη φορά η πατρίδα μας αποκτά πρόσβαση σε τόσο φιλόδοξα χρηματοδοτικά εργαλεία. Επιστρέφουμε στην Αθήνα με ένα συνολικό πακέτο το οποίο ξεπερνάει τα 70 δισ. ευρώ, ένα μέγεθος πρωτοφανές για τη χώρα μας», είπε χαρακτηριστικά και υπογράμμισε: «Καταφέραμε τελικά μέσα από μια διαδικασία αμοιβαίων υποχωρήσεων, συμβιβασμών, πράγματα, τα οποία είναι συνηθισμένα σε ευρωπαϊκό επίπεδο: να προστατεύσουμε πάνω από όλα τα προγράμματα τα οποία έχουν σημαντικές εθνικές κατανομές».
Συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και τον προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Το Ταμείο θα είναι τριετές (δεσμεύσεις πόρων μεταξύ 2021-3), με πληρωμές έως και το 2026. Το βασικό εργαλείο, το Recovery and Resilience Facility, αποτελεί σχεδόν το 90% του Ταμείου, φτάνοντας τα 672,5 δισ. ευρώ (από 560 δισ. στην πρόταση της Κομισιόν και 625 στη συμβιβαστική πρόταση Μισέλ του Σαββάτου), με 360 δισ. επιχορηγήσεις και 312,5 δισ. δάνεια. Η Ελλάδα προβλέπεται να λάβει 32,1 δισ. (οριακά περισσότερα από ό,τι με την πρόταση της Επιτροπής), αλλά με μεγαλύτερη αναλογία δανείων προς επιχορηγήσεις σε σχέση με πριν (ως 12,5 δισ. δάνεια και λίγο πάνω από 19,5 δισ. επιχορηγήσεις).
Είναι αξιοσημείωτο ότι η μείωση των επιχορηγήσεων κατά 110 δισ. ευρώ σε σχέση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής (και τη γαλλογερμανική πρόταση του Μαΐου) επιτεύχθηκε με περικοπές σε σειρά προγραμμάτων που εκπροσωπούν τις εκσυγχρονιστικές προτεραιότητες της Ένωσης. Οι πιο θερμοί θιασώτες του εκσυγχρονισμού του κοινοτικού προϋπολογισμού υποτίθεται ότι είναι οι «φειδωλοί 4» (Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία, Δανία), που πρωτοστάτησαν στην προσπάθεια μείωσης των επιχορηγήσεων. Έτσι, το συμπλήρωμα του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης συρρικνώνεται δραστικά, από 32,5 σε 10 δισ. ευρώ, ενώ περικόπτονται επίσης οι επιπλέον πόροι για το Horizon Europe από 13,5 σε 5 δισ. ευρώ και οι πόροι του Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, για τον εκσυγχρονισμό και την περιβαλλοντική αναβάθμιση του αγροτικού τομέα, από 15 σε 7,5 δισ. ευρώ. Καταργείται επίσης, μεταξύ άλλων, το EU4Health – ένα νέο πρόγραμμα που αποσκοπούσε στην αναβάθμιση της συλλογικής υγειονομικής ικανότητας της Ε.Ε.
Στο θέμα της διακυβέρνησης, προτείνεται (όπως και πριν) η Κομισιόν να εξετάζει για περίοδο δύο μηνών τα εθνικά προγράμματα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που θα καταθέτει κάθε κράτος-μέλος. Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα ψηφίζει επί της εισήγησης της Επιτροπής, με την απόφαση να λαμβάνεται με ειδική πλειοψηφία. Στη φάση της υλοποίησης, η Κομισιόν θα κρίνει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την εκταμίευση, κατόπιν γνωμοδότησης της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής της Ενωσης (όργανο που αποτελείται από ανώτερους υπαλλήλους των εθνικών διοικήσεων και των κεντρικών τραπεζών, της ΕΚΤ και της Επιτροπής). Στην «έκτακτη» περίπτωση που ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη διαφωνούν ότι το εθνικό πρόγραμμα πληροί τις προϋποθέσεις και τα ορόσημα, το ζήτημα θα παραπέμπεται στο Συμβούλιο και οι πόροι δεν θα εκταμιεύονται έως ότου το Συμβούλιο «θα έχει συζητήσει εξαντλητικά το θέμα» – αλλά εντός περιόδου τριών μηνών από τη στιγμή που η Επιτροπή θα ζητήσει τη γνωμοδότηση της ΟΔΕ.
Ο δανεισμός της Επιτροπής για τη χρηματοδότηση του Next Generation EU πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος του 2026 και η αποπληρωμή ως το τέλος του 2058.
Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-7 παραμένει στα 1,074 τρισ. ευρώ (η προ Συνόδου πρόταση Μισέλ), με 5 δισ. εκτός οροφής για το Αποθεματικό Ταμείο του Brexit. Αυξάνονται θεαματικά, ακόμα περισσότερο και από τη συμβιβαστική πρόταση του Σαββάτου, οι «επιστροφές» (rebates) για τους «φειδωλούς»: από 197 εκατ. στην πρόταση Μισέλ προ της Συνόδου σε 377 εκατ. ετησίως για τη Δανία (τα 322 εκατ. στην προτελευταία συμβιβαστική πρόταση φαίνεται ότι ήταν τυπογραφικό λάθος), από 1,576 δισ. σε 1,921 δισ. για την Ολλανδία, από 237 σε 565 εκατ. για την Αυστρία και από 798 εκατ. σε 1,069 δισ. για τη Σουηδία. Το ποσό για τη Γερμανία μένει το ίδιο – η οποία κατά τρόπον επιχειρεί να εξαγοράσει έτσι τη συναίνεση των μέχρι πρότινος δορυφόρων της στο Βορρά.
Διατηρείται επίσης ο στόχος να κατευθυνθεί το 30% των συνολικών δαπανών (ΠΔΠ συν Ταμείο Ανάκαμψης) σε προγράμματα και επενδύσεις που συνδέονται με την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Σχετικά με τους Ίδιους Πόρους, συμφωνήθηκε να ισχύσει το τέλος στο πλαστικό από 1.1.2021 και στις αρχές του νέου έτους η Κομισιόν να καταθέσει προτάσεις για ψηφιακό φόρο και τη διασυνοριακή προσαρμογή άνθρακα.
Τέλος, σχετικά με το κράτος Δικαίου, η τελική διατύπωση είναι πιο ασαφής από αυτήν που περιλάμβανε η πρόταση του Σαρλ Μισέλ τον Φεβρουάριο αλλά και προ της Συνόδου. Όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα, «θα εισαχθεί ένα καθεστώς αιρεσιμότητας που θα προστατεύει τον προϋπολογισμό και το Next Generation EU [σ.σ.: το Ταμείο Ανάκαμψης]», με την Κομισιόν να προτείνει «μέτρα σε περίπτωση παραβιάσεων» τα οποία θα υιοθετούνται με ειδική πλειοψηφία του Συμβουλίου. Ήταν ένας μικρός θρίαμβος για τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Oρμπαν, που, με τη στήριξη κυρίως της Πολωνίας και της Σλοβενία, κατάφερε να αντικρούσει ακόμα και τις σχετικά ανώδυνες διατάξεις στις προηγούμενες προτάσεις του Σαρλ Μισέλ.
