Φωτιά στη Μεσόγειο βάζει το «μνημόνιο κατανόησης» για τις θαλάσσιες ζώνες που υπέγραψε η Τουρκία με την κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ της Λιβύης στις 27 Νοεμβρίου.
Η Άγκυρα επιχειρεί να νομιμοποιήσει τις διεκδικήσεις της για διέξοδο σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.
Η κίνηση της Αγκυρας σήμανε συναγερμό στην ελληνική διπλωματία αλλά και στο «Πεντάγωνο», χωρίς ωστόσο – όπως λένε διπλωματικές πηγές – να ξαφνιάζει την Αθήνα.
Οι τουρκικές προθέσεις σε αυτή την κατεύθυνση ήταν γνωστές ήδη από τον Ιούλιο, οπότε έγιναν και τα πρώτα βήματα αντιμετώπισης των εν λόγω σχεδιασμών.
Σύμφωνα με «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» αντίστοιχα στο «Πεντάγωνο» εδώ και δύο χρόνια έχει εκπονηθεί σειρά σχεδίων αντιμετώπισης της τουρκικής προκλητικότητας, με στόχο μια ασπίδα προστασίας κυρίως στην περιοχή του Καστελλορίζου, ενώ πλέον επικεντρώνεται και στη θωράκιση της Κρήτης.
Υπενθυμίζεται ότι ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου και οι σχεδιασμοί αντιμετώπισης μιας ενδεχόμενης αποστολής τουρκικού ερευνητικού σκάφους στο Αιγαίο συζητούνται έντονα από το καλοκαίρι και μετά, θέτοντας τις Ενοπλες Δυνάμεις σε ετοιμότητα.
Η ανακοίνωση της υπογραφής του επίμαχου μνημονίου έφερε την απόφαση για απέλαση του πρεσβευτή της Λιβύης στην Αθήνα, με τον Νίκο Δένδια να την ανακοινώνει την Παρασκευή, ως έκφραση δυσαρέσκειας της ελληνικής κυβέρνησης προς την κυβέρνηση της Τρίπολης.
Επισήμανε δε ότι το κείμενο της συμφωνίας φέρει την υπογραφή του υπουργού Εξωτερικών της Λιβύης, του ίδιου ανθρώπου, όπως είπε, που τον Σεπτέμβριο παρείχε στην ελληνική πλευρά διαβεβαιώσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ξεκαθάρισε ωστόσο ότι η απέλαση δεν αποτελεί διακοπή διπλωματικών σχέσεων με την κυβέρνηση Σαράζ.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΞ, πέραν των ουσιαστικών και τυπικών ελαττωμάτων της, η απόπειρα αυτής της συμφωνίας είναι παράνομη και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, με την Αθήνα να την εκλαμβάνει ως δηλωτική εσκεμμένης πρόκλησης έντασης σε διμερές και περιφερειακό επίπεδο και ως εκ τούτου καταδικάζεται απερίφραστα.
Τα «σύνορα»
Το «μνημόνιο κατανόησης» επιχειρεί – σύμφωνα με το κείμενο – να ορίσει τα υποτιθέμενα «σύνορα» στην υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης στην Ανατολική Μεσόγειο, με στόχο να αξιοποιηθεί και σε μελλοντικές έρευνες για υδρογονάνθρακες, όπως αναφέρει, αλλά και στον καθορισμό δικαιοδοσιών στην περιοχή.
Τα «σύνορα» εφευρίσκονται βάσει του ισχυρισμού της Αγκυρας, που υποστηρίζει ότι τα νησιά δεν δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες. Ετσι «σβήνει» την υφαλοκρηπίδα του Καστελλορίζου, της Ρόδου, της Καρπάθου, φτάνοντας μέχρι την Ανατολική Κρήτη.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποστηρίζει ότι τα όσα υπεγράφησαν ανάμεσα στην κυβέρνησή του και την κυβέρνηση της Τρίπολης, η εξουσία της οποίας μετά βίας ελέγχει την πρωτεύουσα της Λιβύης, είναι σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, καθώς και τις προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών.
Το ερώτημα ωστόσο είναι μέχρι πού θεωρεί η Αγκυρα ότι της επιτρέπει να φτάσει το εν λόγω μνημόνιο; Μπορεί να αποκτήσει την ισχύ συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ και πώς μπορεί να γίνει αυτό παρακάμπτοντας την Ελλάδα, την Αίγυπτο και την Κυπριακή Δημοκρατία, τα δικαιώματα των οποίων επηρεάζονται άμεσα από μια αυθαίρετη γραμμή στον χάρτη.
Πού σκοντάφτουν οι σχεδιασμοί της Άγκυρας
Αν και ο στόχος της Τουρκίας να είναι η μετατροπή του μνημονίου σε διεθνή συμφωνία, αυτό προσκρούει στο ότι το κείμενο δεν γίνεται αποδεκτό από όλα τα απαιτούμενα μέρη στη Λιβύη.
Σύμφωνα με τα ισχύοντα, για να καταστεί νόμιμο το κείμενο και στη Λιβύη θα πρέπει να εγκριθεί όχι μόνο από την κυβέρνηση Σαράζ, αλλά και από τη διεθνώς αναγνωρισμένη Εθνοσυνέλευση που εδρεύει στο Τομπρούκ και πρόσκειται στον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ.
Το κοινοβούλιο όμως έχει ήδη εκφράσει την αντίθεσή του στη συμφωνία και ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης της Λιβύης Αγκίλα Σαλέχ προχώρησε σε σχετική καταγγελία του κειμένου με επιστολή στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, τονίζοντας ότι αποτελεί «κατάφωρη παραβίαση» της ασφάλειας και της κυριαρχίας της Λιβύης, καθώς και «απειλή για την ειρήνη και ασφάλεια στη Μεσόγειο».
Μια νέα πραγματικότητα
Οι εξελίξεις αυτές φέρνουν την ελληνική κυβέρνηση αντιμέτωπη με μια νέα πραγματικότητα σηματοδοτώντας το τέλος της περιόδου «διερεύνησης» των τουρκικών προθέσεων…
Το ΥΠΕΞ έχει ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες σε διπλωματικό επίπεδο, εξασφαλίζοντας τη στήριξη της ΕΕ αλλά και δηλώσεις στήριξης από το Ισραήλ, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τη Ρωσία, την Αίγυπτο και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ο Δένδιας αναμένεται να θέσει το ζήτημα του μνημονίου και στη Σύνοδο Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τη Δευτέρα, με διπλωματικές πηγές να σημειώνουν ότι η Αθήνα εξετάζει όλο το φάσμα των επιλογών που έχει προκειμένου να εντείνει την πίεσή της απέναντι στη Λιβύη, εξετάζοντας ακόμα και αίτημα παγώματος κονδυλίων βοήθειας, με το κάθε σενάριο αντίδρασης να μελετάται ξεχωριστά.
Η ένταση της τουρκικής πρόκλησης είχε ως αποτέλεσμα και την ανάληψη σειράς πρωτοβουλιών από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος έθεσε το ζήτημα στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ αλλά και στον ίδιο τον Ερντογάν, υπογραμμίζοντας ότι οι εν λόγω ενέργειες αντίκεινται πλήρως στη διεθνή νομιμότητα και θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα στην περιοχή.
Μιλώντας χθες στη Βουλή ο Μητσοτάκης επισήμανε για μία ακόμα φορά την ακυρότητα του εγγράφου, «το οποίο η Αγκυρα βάφτισε συμφωνία», διαμηνύοντας ότι δεν παράγει νομικό αποτέλεσμα και δεν πρόκειται να κυρωθεί πουθενά.
Χαρακτήρισε δε τα όσα αναφέρονται στη συμφωνία ως αγεωγράφητα και ανιστόρητα καθώς καταργούν ελληνικά νησιά και εκτίμησε ότι τέτοιες κινήσεις οδηγούν την Τουρκία σε διπλωματική απομόνωση.
Το βλέμμα στον Χαφτάρ
Εκτιμήσεις κυβερνητικών πηγών που επικαλούνται τα «ΝΕΑ» αναφέρουν ότι αυτή η απομόνωση της Αγκυρας θα έχει ως αποτέλεσμα να αυξήσει την πίεσή της προς τη Λιβύη, την οποία βάζει σαφώς στο στόχαστρο και η ελληνική διπλωματία.
Στο πλαίσιο αυτό, πέραν των ανακοινώσεων της Αθήνας και της έγερσης σχετικού θέματος στην ΕΕ και σε διεθνή φόρα, η Ελλάδα στρέφει το βλέμμα της προς τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ στη Λιβύη, έχοντας ήδη απευθύνει πρόσκληση στον πρόεδρο της Βουλής Αγκίλα Σαλέχ, που θα επισκεφθεί το ελληνικό Κοινοβούλιο την Πέμπτη, ενώ αναμένεται να προσκληθεί και ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της χώρας που επίσης πρόσκειται στην πλευρά Χαφτάρ.
Με δεδομένο ότι στην εξωτερική πολιτική δεν υπάρχουν φιλίες, παρά μόνο διαρκή συμφέροντα, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η αναφορά της Τουρκίας στο διεθνές δίκαιο, γενικά, έχει σαφή στόχευση τη δημιουργία ενός πλαισίου ασάφειας, το οποίο την ευνοεί.
Το γεγονός ότι η νομολογία του διεθνούς δικαίου αλλά και του δικαίου της θάλασσας είναι εξαιρετικά δαιδαλώδεις και επιδέχονται ερμηνείες δημιουργεί στην Αγκυρα την προσδοκία ότι θα επικρατήσει ως ισχυρότερη έναντι των συμφερόντων της Ελλάδας.
Παγίως οι «δημιουργικές ασάφειες» που χαρακτηρίζουν κείμενα όπως το διεθνές δίκαιο αξιοποιούνται από όποιον διαθέτει την απαραίτητη ισχύ.
Άλλωστε, όπως αναφέρει ο τούρκος πρεσβευτής Μπουράκ Οζούγκεργκιν σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ», ως συμβουλή, «το διεθνές δίκαιο της θάλασσας είναι ένα πολύ περίπλοκο πεδίο μελέτης.
Και πραγματικά δεν είναι καλή ιδέα να είσαι πρόθυμος για σχόλια όποτε προσφέρεται ένα μικρόφωνο, ανεξάρτητα από το πόσο έντονα αισθάνεσαι για το θέμα»…
