Στουρνάρας: Έτσι θα βγει η Ελλάδα από την κρίση

Ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας με ρυθμό 2,7% το 2017 υπό την προϋπόθεση να ολοκληρωθεί γρήγορα η δεύτερη αξιολόγηση της οικονομίας από τους δανειστές, προβλέπει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

Ο κ. Στουρνάρας μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων ζήτησε για μία ακόμη φορά να προχωρήσει η ελάφρυνση του Δημοσίου Χρέους, προειδοποιώντας ότι, εάν το ελληνικό χρέος δεν κριθεί βιώσιμο, η προβλεπόμενη έξοδος στις αγορές το 2018 δεν είναι εφικτή. Ειδικότερα όσον αφορά τον τουριστικό κλάδο , παρατηρείται αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων με αποτέλεσμα στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2016 να αγγίζουν 54,3%. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο του αντίστοιχου δείκτη των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων του συνόλου της οικονομίας (45,1%), φαινόμενο που όπως επεσήμανε ο κ. Στουρνάρας πρέπει να ερευνηθεί και να αντιμετωπισθεί.
Ο διοικητής της ΤτΕ επεσήμανε ότι η σταδιακή βελτίωση της οικονομίας αρχίζει να απεικονίζεται και στην πορεία αρκετών μακροοικονομικών δεικτών, όπως στην βιομηχανική παραγωγή , στις λιανικές πωλήσεις (αυξήθηκαν κατά 9,7% τον Ιούλιο), στη δημιουργία 237.817 νέων θέσεων εργασίας στο οκτάμηνο και τέλος την υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας σε 23,1%, έναντι 24,9% το προηγούμενο τρίµηνο και 24,6% το αντίστοιχο τρίµηνο του 2015.

Η ΤτΕ προβλέπει ότι η ανάκαµψη της οικονοµικής δραστηριότητας που ξεκινά από το β’ εξάµηνο του 2016 θα συνεχιστεί και το 2017 και 2018. Συγκεκριμένα, το 2016 αναµένεται µικρή µείωση του ΑΕΠ, της τάξεως του 0,3%, και ανάπτυξη 2,5% και 3% για το 2017 και 2018 αντίστοιχα.
Ωστόσο όπως ανέφερε ο διοικητής της ΤτΕ, οι προβλέψεις βασίζονται στην υπόθεση ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι ιδιωτικοποιήσεις, που έχει συμφωνήσει η ελληνική κυβέρνηση με τους θεσμούς, θα υλοποιηθούν και θα ολοκληρωθεί εγκαίρως η εκταμίευση των σχετικών δόσεων, προκειμένου να ενισχυθεί η ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας, καθώς και στο ότι θα συνεχιστεί η διευκολυντική νοµισµατική πολιτική από
την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Ο ίδιος προειδοποίησε ότι ελοχεύουν κίνδυνοι τόσο από το εξωτερικό περιβάλλον όσο και από το εσωτερικό καθώς τυχόν καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης και ιδιαίτερα στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και ιδιωτικοποιήσεων θα περιορίσει την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα την αναζωπύρωση της αβεβαιότητας, την υπονόμευση του κλίματος εμπιστοσύνης και την εξασθένηση των προοπτικών οριστικής εξόδου από την κρίση.

Ο διοικητής της ΤτΕ αναφερόμενος στον τουρισμό υπογράμμισε την ανάγκη να προσαρμοστεί το πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να προσαρμοσθεί, στοχεύοντας στην περαιτέρω αναβάθμιση του προϊόντος και την εξειδίκευση, καθώς φέτος επιτάθηκε η μείωση των τουριστικών εισπράξεων, παρά την άνοδο των επισκεπτών. Στο πλαίσιο αυτό, όπως είπε , η ενίσχυση των υποδομών είναι προϋπόθεση για την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος. Για το λόγο αυτό πρότεινε την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και τη διευθέτηση των εκκρεμοτήτων, όσον αφορά τον χωροταξικό σχεδιασμό. Αυτό θα επιτρέψει την προσέλκυση νέων επενδύσεων, που θα αναβαθμίσουν το τουριστικό προϊόν.
Ο κ. Στουρνάρας είπε ότι τρία είναι τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν ώστε η οικονομία να εξέλθει από την κρίση:
1ον Επιτάχυνση της εφαρμογής του προγράμματος
2ον Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια
3ον Το χρέος

ΟΛΗ Η ΟΜΙΛΙΑ
«Η Ελληνική οικονομία και η συμβολή του τουρισμού στην ανάπτυξη»

Το στίγμα της εφαρμογής του προγράμματος
Βρισκόμαστε σήμερα στο ένα τρίτο περίπου της διάρκειας του προγράμματος, που συμφωνήθηκε τον Ιούλιο του 2015 και τελειώνει τον Ιούνιο του 2018.
Η συμφωνία αυτή αναπροσανατόλισε την οικονομική πολιτική σε ρεαλιστικές κατευθύνσεις και ήταν η μόνη λύση απέναντι στους μεγάλους κινδύνους, που το καλοκαίρι του 2015 ήταν προ των πυλών.
Σε αυτό το ενδιάμεσο σημείο εκτιμούμε ότι η εφαρμογή του προγράμματος έχει προχωρήσει, με βραδείς μεν ρυθμούς, αλλά με αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα:
Η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και η πρόσφατη υλοποίηση του δεύτερου τμήματος των προαπαιτούμενων δράσεων είχε θετική επίδραση στο κλίμα εμπιστοσύνης και ενίσχυσε τις προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας. Η εξέλιξη είχε πολλαπλά οφέλη, τα οποία έχουν θετικό αντίκτυπο στη ρευστότητα, και εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν την οικονομική δραστηριότητα το β’ εξάμηνο του 2016.
Ειδικότερα, η επανένταξη των ελληνικών κρατικών τίτλων στις αποδεκτές από το Ευρωσύστηµα εξασφαλίσεις (“waiver”), καθιστά πλέον δυνατή την πιο φθηνή χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και σε συνδυασμό με τις αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του κόστους δανεισμού των επιχειρήσεων. Επίσης, η υποχώρηση της αβεβαιότητας, η σταθεροποίηση των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα και η πρόοδος που έχει επιτευχθεί ως προς την αναδιάρθρωση των ελληνικών τραπεζών, συνέβαλαν στη μείωση του ανώτατου ορίου παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) προς τις ελληνικές τράπεζες από τις αρχές Ιουνίου 2016 έως σήμερα κατά 16,3 δισεκ. ευρώ συνολικά, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί σε 51,8 δισεκ. ευρώ.
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την άρση των περιορισμών ανάληψης μετρητών, όταν προέρχονται από νέες καταθέσεις σε μετρητά (νέο χρήμα), αναμένεται σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα να ενθαρρύνουν την επιστροφή των καταθέσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, η οποία θα επιτρέψει την περαιτέρω χαλάρωση και τελικά άρση των κεφαλαιακών περιορισμών.
Η σταδιακή βελτίωση της οικονομίας αρχίζει να απεικονίζεται και στην πορεία αρκετών μακροοικονομικών δεικτών. Ειδικότερα:
• Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 2,0% σε ετήσια βάση το οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου 2016, εξαιτίας κυρίως της σημαντικής ανόδου της μεταποίησης (αύξηση κατά 4,8% σε ετήσια βάση).
• Ο δείκτης όγκου λιανικών πωλήσεων αυξήθηκε κατά 9,7% τον Ιούλιο του 2016 σε ετήσια βάση, ενώ ο εποχικά διορθωμένος δείκτης όγκου λιανικών πωλήσεων αυξήθηκε κατά 4,9% τον Ιούλιο του 2016, σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα.
• Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πληροφοριακού Συστήματος ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το ισοζύγιο των ροών μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα το οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου 2016 ήταν θετικό, με τη δημιουργία 237.817 νέων θέσεων εργασίας, υπερβαίνοντας κατά 51.793 θέσεις εργασίας την αντίστοιχη περίοδο του 2015.
• Στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ κατά το β’ τρίμηνο του 2016, υποδηλώνουν υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας σε 23,1%, έναντι 24,9% το προηγούμενο τρίµηνο και 24,6% το αντίστοιχο τρίµηνο του 2015.
Οι προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν ανάκαµψη της οικονοµικής δραστηριότητας που ξεκινά από το β’ εξάµηνο του 2016 και συνεχίζεται τα έτη 2017 και 2018. Συγκεκριμένα, το 2016 αναµένεται µικρή µείωση του ΑΕΠ, της τάξεως του 0,3%, και ανάπτυξη 2,5% και 3% για το 2017 και 2018 αντίστοιχα. Οι προβλέψεις βασίζονται στην υπόθεση ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι ιδιωτικοποιήσεις, που έχει συμφωνήσει η ελληνική κυβέρνηση με τους θεσμούς, θα υλοποιηθούν και θα ολοκληρωθεί εγκαίρως η εκταμίευση των σχετικών δόσεων, προκειμένου να ενισχυθεί η ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας, καθώς και στο ότι θα συνεχιστεί η διευκολυντική νοµισµατική πολιτική από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Όσον αφορά την εξέλιξη του πληθωρισμού, προβλέπεται ότι η καθοδική πορεία των τιµών θα ανακοπεί το 2016 και θα υπάρξει σταδιακή αύξηση το 2017 και το 2018. Η αποκλιµάκωση του ποσοστού ανεργίας αναµένεται να συνεχιστεί με αργούς ρυθμούς το 2016, ενώ προβλέπεται να επιταχυνθεί την περίοδο 2017-2018.
Ωστόσο, οι κίνδυνοι για την πορεία της ελληνικής οικονομίας παραμένουν. Τυχόν καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης και ιδιαίτερα στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και ιδιωτικοποιήσεων θα περιορίσει την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα την αναζωπύρωση της αβεβαιότητας, την υπονόμευση του κλίματος εμπιστοσύνης και την εξασθένηση των προοπτικών οριστικής εξόδου από την κρίση.
Παράλληλα, εξακολουθούν να υφίστανται κίνδυνοι και αβεβαιότητα για την πορεία της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας οικονομίας, που οφείλονται, μεταξύ άλλων, στη σχεδιαζόμενη έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), καθώς και σε ενδεχόμενη επιδείνωση της προσφυγικής κρίσης. Επίσης, κίνδυνοι ελλοχεύουν από ενδεχόμενη έξαρση του προστατευτισμού, καθώς και πιο απλουστευτικές προσεγγίσεις σε περίπλοκα προβλήματα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, που εδράζονται στον απομονωτισμό και όχι στη συνεργασία και το συντονισμό. Οι κίνδυνοι αυτοί θα μπορούσαν να επιβραδύνουν την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, αφενός μέσω αρνητικών επιπτώσεων στον τουρισμό και το εμπόριο, αφετέρου μέσω της βραδύτερης του αναμενομένου αποκλιμάκωσης των αποδόσεων των ελληνικών κρατικών ομολόγων, εξαιτίας της αποστροφής ανάληψης κινδύνου από τους διεθνείς επενδυτές.
Συνεπώς, για την αντιμετώπιση των παραπάνω κινδύνων και την επιβεβαίωση των θετικών προοπτικών υπάρχουν μπροστά μας μια σειρά από μεγάλα ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά και που θα κρίνουν τελικά την έκβαση του προγράμματος στο σύνολό του και την έξοδο στις αγορές αμέσως μετά.
1ον Επιτάχυνση της εφαρμογής του προγράμματος
Το πρώτο και σημαντικότερο είναι η προσήλωση στους στόχους του προγράμματος και κυρίως η επιτάχυνση του ρυθμού εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων, που έχουν αποφασισθεί. Στις αμέσως επόμενες μέρες, αρχίζει η δεύτερη αξιολόγηση, που περιλαμβάνει μια σειρά ουσιώδεις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, με προσδοκώμενα οφέλη για την οικονομική δραστηριότητα. Η αξιολόγηση θα πρέπει να ολοκληρωθεί χωρίς καθυστερήσεις. Αν συμβεί αυτό, οι θετικές επιπτώσεις θα γίνουν γρήγορα αισθητές και θα ισχυροποιηθεί η πρόβλεψη ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας με επιταχυνόμενους ρυθμούς από το 2017 και μετά.
2ον Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια
Το δεύτερο, εξίσου σοβαρό, ζήτημα που αφορά τις τράπεζες, την Κυβέρνηση αλλά και την Τράπεζα της Ελλάδος, είναι η ανασύνταξη του τραπεζικού συστήματος, για να αποκατασταθούν οι κανονικές συνθήκες χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα. Η ισχυροποίηση του τραπεζικού συστήματος και η απελευθέρωση πόρων για τη χρηματοδότηση της οικονομίας προϋποθέτουν την αντιμετώπιση του μεγαλύτερου όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων, όσο το δυνατόν συντομότερα.
Η αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι βασική προϋπόθεση για την ανάκαμψη της πιστωτικής επέκτασης αλλά και για την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων και τομέων της οικονομίας.
Γι αυτό η Τράπεζα της Ελλάδος έχει εντείνει τις προσπάθειες, προωθώντας, σε συνεργασία με την κυβέρνηση, σημαντικές πρωτοβουλίες που πρέπει να επιταχυνθούν και να ολοκληρωθούν τους επόμενους μήνες. Αναφέρω ενδεικτικά:
• τη διαμόρφωση δευτερογενούς αγοράς δανείων (εξυπηρετούμενων ή μη),
• την αναμόρφωση του πλαισίου εξωδικαστικού διακανονισμού χρέους,
• τη βελτίωση των υποδομών και της εξειδικευμένης τεχνογνωσίας του δικαστικού πλαισίου,
• την αναμόρφωση της νομοθεσίας με στόχο τη διασφάλιση της συμμετοχής των παλαιών μετόχων στην εξυγίανση των επιχειρήσεων ή, στην περίπτωση αδυναμίας τους, την άμεση αποχώρησή τους.
Παράλληλα, όμως, απαιτείται πιο ενεργητική πολιτική διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, από την πλευρά των τραπεζών, με έμφαση σε μακροχρόνιες ρυθμίσεις, συντονισμένη αντιμετώπιση των κοινών πιστούχων και στην αναδιάρθρωση των βιώσιμων επιχειρήσεων, με τη συμμετοχή των μετόχων.
Στη μακρά περίοδο της κρίσης, ο ιδιωτικός τομέας έχει καταβάλει υψηλό τίμημα. Αβεβαιότητα, καταρρέουσα ζήτηση, περιορισμός της χρηματοδότησης και υψηλός δανεισμός από το παρελθόν οδήγησαν πολλές επιχειρήσεις σε πτώχευση, χιλιάδες εργαζομένους σε ανεργία και σε πολλαπλασιασμό του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Καταγράφουμε, όμως, παράλληλα, και κλάδους της οικονομίας, οι οποίοι επλήγησαν λιγότερο ή καθόλου από την κρίση, αλλά δεν μειώνουν – όπως θα ήταν εύλογα αναμενόμενο – το ποσοστό δανείων που δεν εξυπηρετείται.
Όσον αφορά τις δραστηριότητες που σχετίζονται άμεσα με τον τουρισμό (καταλύματα και δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης), κατά τη διάρκεια της κρίσης, παρατηρείται αύξηση του μεριδίου τους τόσο σε όρους προστιθέμενης αξίας όσο και στην απασχόληση. Παράλληλα, όμως, καταγράφηκε αύξηση και στο ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων επί του συνόλου των δανείων της εν λόγω κατηγορίας, με αποτέλεσμα στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2016 να ανέλθει σε 54,3%. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο του αντίστοιχου δείκτη των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων του συνόλου της οικονομίας (45,1%). Το φαινόμενο θα πρέπει να ερευνηθεί και να αντιμετωπισθεί.

3ον Το χρέος
Η τρίτη σημαντική πρόκληση που θα αντιμετωπίσουμε άμεσα είναι η έναρξη ουσιαστικών συζητήσεων με τους εταίρους για την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους. Η ελάφρυνση του χρέους είναι εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο μακροπρόθεσμα, αλλά και βραχυπρόθεσμα. Διότι, εάν το ελληνικό χρέος δεν κριθεί βιώσιμο, η προβλεπόμενη έξοδος στις αγορές το 2018 δεν είναι εφικτή. Πρέπει, συνεπώς, οι συνομιλίες να αρχίσουν τώρα και να ολοκληρωθούν όσο το δυνατόν συντομότερα. Άλλωστε, η συζήτηση για το χρέος συνιστά δέσμευση των εταίρων από το 2012, η οποία επαναλήφθηκε τον περασμένο Μάιο, αλλά δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί.

***
Ο ρόλος του τουρισμού στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο
Αναμφισβήτητα, τα προβλήματα που προανέφερα είναι μεγάλα και δυσεπίλυτα. Πιστεύω, όμως, ότι είναι δυνατόν να τα υπερβούμε, εάν πολιτευθούμε με σύνεση, αποφασιστικότητα και συνεννόηση. Πιστεύω επίσης ότι η ελληνική οικονομία έχει τη δυνατότητα και την προοπτική να επανέλθει σε βιώσιμη ανοδική τροχιά, μέσα από ένα νέο εξωστρεφές πρότυπο ανάπτυξης, εκμεταλλευόμενη τα δυναμικά συγκριτικά της πλεονεκτήματα, καθώς και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Στην πορεία αυτή ο τουρισμός έχει κεντρικό ρόλο να διαδραματίσει για τους ακόλουθους λόγους:
• Είναι κατ εξοχήν εξωστρεφής δραστηριότητα.
• Επλήγη λιγότερο από την ύφεση και διατήρησε το παραγωγικό του δυναμικό. Ειδικότερα, από το 2013 και μετά, έχει να επιδείξει αξιόλογες αναπτυξιακές επιδόσεις, όπως προανέφερα.
• Δεύτερον, συμβάλλει σημαντικά στη διαμόρφωση του ΑΕΠ. Το 2015 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις συνεισέφεραν άμεσα περίπου 8% του ΑΕΠ, έναντι 5% το 2008. Σε όρους µακροοικονοµικών πολλαπλασιαστών, διάφορες μελέτες εκτιµούν ότι για κάθε 1 ευρώ που ξοδεύεται ως τουριστική δαπάνη, το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 2,2-2,6 ευρώ. Και καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι οι κλάδοι που επωφελούνται περισσότερο από την ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος είναι το εµπόριο, οι χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες, η διαχείριση ακίνητης περιουσίας, οι κατασκευές και η µεταποίηση.
• Όσον αφορά τις εξαγωγικές επιδόσεις της οικονοµίας, για το 2014 οι τουριστικές υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 43% των συνολικών εισπράξεων του ισοζυγίου υπηρεσιών, ενώ οι καθαρές τουριστικές εισπράξεις (εισπράξεις µείον πληρωµές) καλύπτουν το 62% του πλεονάσµατος του ισοζυγίου υπηρεσιών. Το 2015, εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης των κεφαλαιακών περιορισμών στην ναυτιλία, αυξήθηκε η βαρύτητα των τουριστικών εισπράξεων σε 50,6% των συνολικών εισπράξεων του ισοζυγίου υπηρεσιών, ενώ οι καθαρές τουριστικές εισπράξεις αποτελούσαν περίπου το 71% του πλεονάσματος του ισοζυγίου υπηρεσιών.
• Τρίτον, η δραστηριότητα εκσυγχρονίζεται και βελτιώνεται ποιοτικά το τουριστικό προϊόν: Αναζήτηση νέων αγορών, προβολή και αξιοποίηση του πολιτιστικού προϊόντος της Ελλάδος, νέες πρωτοποριακές μονάδες, προβολή και αξιοποίηση των πόλεων.

Οι έρευνες της Τράπεζας της Ελλάδος
Η Τράπεζα της Ελλάδος αναγνωρίζει τη σημασία του τουρισμού για την ελληνική οικονομία και κατανοεί ότι η έγκαιρη και αντικειμενική πληροφόρηση για την εξέλιξη των τουριστικών μεγεθών είναι απαραίτητη για την άσκηση των δραστηριοτήτων που της έχουν ανατεθεί. Αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στη συλλογή αξιόπιστων και διαχρονικά συγκρίσιμων στατιστικών στοιχείων στον τομέα του τουρισμού. Για το λόγο αυτό, προχωρούμε πέρα από ό,τι απαιτείται για την κάλυψη των υποχρεώσεών μας προς την ΕΚΤ και τους διεθνείς οργανισμούς, και συλλέγουμε πληρέστερα στοιχεία για τον τομέα αυτό.
Από το 2002 η Τράπεζα της Ελλάδος διεξάγει την Έρευνα Συνόρων με στόχο, όχι μόνο την καταγραφή των εισερχόμενων και εξερχόμενων ταξιδιωτών, αλλά κυρίως τον υπολογισμό της δαπάνης στην Ελλάδα. Η έρευνα για τους εισερχόμενους ταξιδιώτες βασίζεται σε ένα ιδιαίτερα μεγάλο δείγμα τουλάχιστον 25.000 εισερχόμενων επισκεπτών. Η Έρευνα Συνόρων είναι πλήρως εναρμονισμένη με τις οδηγίες των διεθνών οργανισμών (ΔΝΤ, ΕΚΤ, EUROSTAT). Ειδικότερα, οι αντικριζόμενες στατιστικές (mirror statistics), που υπολογίζονται σε ετήσια βάση από τη EUROSTAT (στο πλαίσιο του Travel Working Group), αναδεικνύουν πλήρη ταύτιση των στοιχείων δαπανών και κίνησης ταξιδιωτών της Ελλάδας με τα αντίστοιχα στοιχεία των υπόλοιπων χωρών της ΕΕ-28, καθώς οι αποκλίσεις κυμαίνονται σε επίπεδα κάτω του 2%. Η έρευνα, που είναι από τις πληρέστερες στην ΕΕ, πραγματοποιείται στα 12 μεγαλύτερα αεροδρόμια της χώρας, που καλύπτουν περίπου το 95% των επισκεπτών, σε όλα τα λιμάνια εισόδου της χώρας και στα έξι κυριότερα οδικά σημεία εισόδου. Τα στοιχεία που προκύπτουν συνδυάζονται με διοικητικά στοιχεία και γίνονται τακτικές συγκρίσεις με τα στοιχεία των χωρών προέλευσης των επισκεπτών, έτσι ώστε να είναι σύμφωνα με τους κανόνες που τίθενται από τους ελέγχους ποιότητας που πραγματοποιεί η ΕΚΤ.
Η Έρευνα Συνόρων πραγματοποιείται κατά την αναχώρηση των επισκεπτών, όταν πλέον γνωρίζουν ακριβώς τις δαπάνες που πραγματοποίησαν. Για τον υπολογισμό της δαπάνης, οι ερωτώμενοι δίνουν εκτίμηση α) της συνολικής δαπάνης τους, β) του μέρους αυτής που πραγματοποιήθηκε εκτός Ελλάδας (π.χ. σε ταξιδιωτικό πρακτορείο, απευθείας σε αεροπορική εταιρεία, κ.λπ.) και αφορά στην κάλυψη των εισιτηρίων, της διαμονής, άλλων υπηρεσιών ή πακέτου κρουαζιέρας, γ) πιο ειδικά, και εφόσον το γνωρίζουν, το μέρος της δαπάνης που πραγματοποιήθηκε εκτός Ελλάδας και αφορά στην αγορά του εισιτηρίου, και δ) την κατανομή της δαπάνης που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα σε διαμονή, εστίαση, μετακινήσεις, ψυχαγωγία, αγορές.
Η Έρευνα Συνόρων πραγματοποιείται συνεχώς με σταθερή μεθοδολογία, ώστε να είναι δυνατή η διαχρονική συγκρισιμότητα των στοιχείων, επεκτείνεται όμως και προσαρμόζεται, ανταποκρινόμενη στις αλλαγές των διεθνών κανόνων και τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις πληροφόρησης. Από την αρχή του 2016 στην Έρευνα Συνόρων προστέθηκε ειδική ερώτηση για το γεωγραφικό προορισμό μέσα στην Ελλάδα των εισερχόμενων ταξιδιωτών, και τα πρώτα στοιχεία αναμένεται να δημοσιευθούν προς το τέλος του έτους. Τα στοιχεία αυτά θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα και στην ανάπτυξη των Δορυφόρων Λογαριασμών του τουρισμού, που είναι πάγιο αίτημα. Επιπλέον της Έρευνας Συνόρων, η ΤτΕ πραγματοποιεί από το 2012 ειδική έρευνα για την κρουαζιέρα. Η έρευνα αυτή, μοναδική στην Ευρώπη, βασίζεται κυρίως σε διοικητικά στοιχεία από 16 κύρια λιμάνια που καλύπτουν το 85% της συνολικής κίνησης κρουαζιέρας, τα οποία από φέτος εμπλουτίζονται με στοιχεία προερχόμενα από στοχευμένες δειγματοληπτικές έρευνες.
Πρόσφατες εξελίξεις
Κατά το 2016, ο ελληνικός τουρισμός αντιμετώπισε μια σειρά από ιδιαίτερες προκλήσεις μετά το ρεκόρ αφίξεων και εσόδων που σημειώθηκαν το 2015. Υπενθυμίζω ότι το 2015 η Ελλάδα υποδέχθηκε περισσότερους από 26 εκατομμύρια τουρίστες, εμφανίζοντας μια αύξηση του αριθμού τους κατά 7,6%, ενώ τα έσοδα της χώρας ξεπέρασαν τα 14 δισεκατομμύρια, παρουσιάζοντας αύξηση 5,5%. Πέρα από την πολύ αργή ανάπτυξη στην Ευρώπη, από όπου προέρχονται οι περισσότεροι επισκέπτες, η προσφυγική κρίση σε συνδυασμό με γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή μας και τους αυξημένους φόβους για την τρομοκρατία, αποθάρρυναν την έλευση επισκεπτών. Υπολογίζεται ότι κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, όταν και οι συνέπειες της προσφυγικής κρίσης ήταν εντονότερες, οι οδικές αφίξεις μειώθηκαν κατά 15%, ενώ μέχρι σήμερα οι αεροπορικές αφίξεις στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου εμφανίζονται ιδιαίτερα μειωμένες. Η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτέλεσε ένα επιπλέον αρνητικό στοιχείο. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι τον Ιούλιο, πρώτο μήνα μετά το Βρετανικό δημοψήφισμα, η μείωση των δαπανών Βρετανών επισκεπτών στη χώρα μας υπερέβη το 35%, ενώ μέχρι τότε οι Βρετανοί αποτελούσαν μια από τις πιο δυναμικές κατηγορίες επισκεπτών. Χωρίς τη μείωση αυτή, τα συνολικά έσοδα τον Ιούλιο θα είχαν αυξηθεί, ενώ τελικά παρατηρήθηκε μείωση.
Οι παράγοντες του τουρισμού στη χώρα μας προσπάθησαν να απαντήσουν στις εξωτερικές προκλήσεις εντείνοντας τις προσπάθειες προσέλκυσης επισκεπτών. Διατηρείται και το 2016 η ανοδική τάση στον αριθμό των αφικνουμένων επισκεπτών. Σε κάποιο βαθμό, όμως, αυτό επιτεύχθηκε με την προσφορά ιδιαίτερα ανταγωνιστικών τιμών, στοιχείο που τελικά επέδρασε αρνητικά στο σύνολο των ταξιδιωτικών εισπράξεων, οι οποίες πιθανότατα θα παρουσιάσουν κάμψη για το σύνολο του έτους, κατά τι ταχύτερη από το μέσο όρο μείωσης της τελευταίας δεκαετίας. Ένα θετικό στοιχείο όμως είναι ότι ανακόπηκε η καθοδική τάση του μέσου χρόνου παραμονής στη χώρα μας, και το πρώτο εξάμηνο του 2016 είδαμε μια μικρή αύξηση.
Η διαφοροποίηση της τουριστικής «ζήτησης»
Η μείωση των τουριστικών εισπράξεων, παρά την άνοδο των επισκεπτών, επιτάθηκε, όπως προανέφερα, από τη μείωση των τιμών. Υποκρύπτει όμως και μια πιο μακροχρόνια τάση, δηλαδή την υποχώρηση των δαπανών ανά επισκέπτη και ανά διανυκτέρευση που εντοπίζεται τα τελευταία χρόνια. Από το 2005 παρατηρείται τάση μείωσης της δαπάνης ανά επισκέπτη της τάξης του 2,5% ετησίως, με αποτέλεσμα αυτή να έχει πλέον υποχωρήσει στα 598 ευρώ ανά επισκέπτη τον Ιούλιο φέτος, ενώ ήταν 746 ευρώ το 2005. Σε κάποιο βαθμό αυτό αντανακλά την τάση μείωσης του μέσου χρόνου παραμονής στη χώρα, ο οποίος από 10,7 ημέρες το 2005 υποχώρησε στις 7,2 ημέρες το 2015. Αυτό είναι αποτέλεσμα του ότι αλλάζει τόσο η εισοδηματική κατάσταση των επισκεπτών, καθώς η Ελλάδα προσελκύει λιγότερους επισκέπτες υψηλού εισοδήματος, όσο και το μίγμα των χωρών προέλευσης επισκεπτών, αλλά και μακροχρόνιων τάσεων στην παγκόσμια οικονομία, όπως η είσοδος νέων ανταγωνιστριών χωρών, αλλά και η χρήση του διαδικτύου που επιτρέπει τη σύγκριση τιμών και εντείνει τον ανταγωνισμό. Εξάλλου, οι αφίξεις, κυρίως από παραδοσιακές αγορές (Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία κλπ), πλησιάζουν τα όρια κορεσμού. Αυτό σημαίνει ότι και το πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να προσαρμοσθεί, στοχεύοντας στην περαιτέρω αναβάθμιση του προϊόντος και την εξειδίκευση.
Δηλαδή:
• Αύξηση του αριθμού των αγορών–στόχων, μέσα από κατάλληλες πολιτικές μάρκετινγκ σε κάθε αγορά, με εξειδικευμένη διαφημιστική καμπάνια. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στις χώρες που παρουσιάζουν την υψηλότερη δαπάνη ανά διανυκτέρευση.
• Επέκταση της τουριστικής ζήτησης σε όλη τη διάρκεια του έτους, μέσω της ανάπτυξης του τουριστικού προϊόντος και πέραν του παραδοσιακού προτύπου «ήλιος και θάλασσα», με τη δημιουργία διαφοροποιημένων προϊόντων, που θα επικεντρώνονται σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως ο πολιτιστικός, ο συνεδριακός, ο θρησκευτικός και ο ιατρικός-ιαματικός τουρισμός καθώς και τα θεματικά πάρκα. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην προσέλκυση επισκεπτών για μικρά διαστήματα (city-breaks), που συνήθως έχουν μεγαλύτερη δαπάνη ανά ημέρα και είναι λιγότερο προσανατολισμένοι στους θερινούς μήνες αιχμής.
• Η Ελλάδα πρέπει να γίνει η χώρα από την οποία ξεκινούν ή όπου καταλήγουν οι κρουαζιέρες, και όχι ένας απλός ενδιάμεσος σταθμός.

Μεταρρυθμίσεις
Προς την κατεύθυνση αυτή, στην τόνωση και διαφοροποίηση της τουριστικής ζήτησης, θα συμβάλλουν αποφασιστικά στο μέλλον μεταρρυθμίσεις που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα ενισχύσουν τη μακροχρόνια δυνητική ανάπτυξη µέσα από την άρση υπαρχόντων περιορισµών και την αύξηση του ανταγωνισµού. Παράλληλα, βελτιώνοντας τις μακροπρόθεσμες προοπτικές του τουρισμού, συνέβαλαν στην τόνωση των επενδύσεων σε ξενοδοχεία υψηλής ποιότητας (ενδεικτικά, την περίοδο 2009-2014 ο αριθμός των ξενοδοχείων πέντε αστέρων αυξήθηκε κατά 34% και ο αριθμός των κλινών κατά 32%). Συνεπώς, η βελτίωση των μελλοντικών προοπτικών, ως αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, ενθαρρύνει τις επενδύσεις και επιταχύνει την ανάκαμψη. Η θετική εμπειρία του τουρισμού θα πρέπει να κάνει δεκτικούς όλους τους κλάδους της οικονομίας στις μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τον ανταγωνισμό και την εξωστρέφεια, και τελικά ωφελούν και αυτούς τους ίδιους τους κλάδους μέσω της αύξησης της ζήτησης του προϊόντος τους.

Ενδεικτικά αναφέρω:
• Την ιδιωτικοποίηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων, που θα ενισχύσει την ανταγωνιστική τους θέση και θα επιτρέψει την ανάπτυξη νέων τουριστικών μονάδων σε άμεση αεροπορική σύνδεση με τις πόλεις αναχώρησης.
• Την απλοποίηση και επιτάχυνση της διαδικασίας έκδοσης τουριστικής βίζας επισκεπτών από αναδυόμενες αγορές (Ρωσία, Τουρκία, Κίνα).
• Τις ρυθμίσεις, όπως η άρση του cabotage, που ήδη ενεθάρρυναν την ανάπτυξη του τουρισμού κρουαζιέρας .
• Την ίδρυση ειδικής υπηρεσίας ( “one – stop shop”) του ΕΟΤ για την προώθηση και αδειοδότηση μεγάλων τουριστικών επενδύσεων.
• Την απλοποίηση της διαδικασίας αδειοδότησης όλων των τουριστικών επιχειρήσεων, με στόχο τη μείωση των διοικητικών δαπανών και του χρόνου αδειοδότησης, καθώς και την επίσπευση των διαδικασιών για την έναρξη τουριστικής επιχειρηματικής δραστηριότητας (η οποία αφορά κάθε τύπο άδειας, όπως εγκατάσταση, λειτουργία, ίδρυση επιχείρησης και περιβαλλοντικές άδειες), τη διεκπεραίωση αυτών ηλεκτρονικά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυθημερόν.
• Τη δημιουργία νέας μορφής ολοκληρωμένων τουριστικών επιχειρήσεων, των σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων. Ως σύνθετα τουριστικά καταλύματα χαρακτηρίζονται τα ξενοδοχειακά καταλύματα πέντε αστέρων που ανεγείρονται σε γήπεδα ίσα ή μεγαλύτερα των 150.000 τ.μ., σε συνδυασμό με α) τουριστικές επιπλωμένες κατοικίες, οι οποίες έχουν ελάχιστη επιφάνεια 100 τ.μ. και μπορούν να αποτελούν αυτοτελείς ιδιοκτησίες, να μεταβιβάζονται κατά κυριότητα ή να αποτελούν αντικείμενο μακροχρόνιας εκμίσθωσης, και β) εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής, όπως γήπεδα γκολφ, συνεδριακά κέντρα, μαρίνες, κέντρα θαλασσοθεραπείας, μονάδες ιαματικού τουρισμού και κέντρα αναζωογόνησης.
• Την απελευθέρωση του επαγγέλματος των τουριστικών ξεναγών, όπου δίνεται η δυνατότητα σε αρχαιολόγους και ιστορικούς να γίνουν ξεναγοί, κάτι το οποίο δεν ίσχυε στο παρελθόν.
• Την απλοποίηση των διαδικασιών και κατάργηση των περιορισμών στη λειτουργία των τουριστικών πρακτορείων και των εταιρειών ενοικίασης αυτοκινήτων.
• Την καθιέρωση διευρυμένου ωραρίου επισκέψεων μουσείων και αρχαιολογικών χώρων κατά τη διάρκεια της εαρινής περιόδου.
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες ενέργειες που μπορούν να γίνουν για την περαιτέρω ενδυνάμωση του τουρισμού, όπως:
• Ο εκσυγχρονισμός και η αναβάθμιση των υπόλοιπων περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας.
• Η ενδυνάμωση του ανταγωνισμού, σε επίπεδο αεροπορικών εταιρειών, καθώς η μείωση των τιμών των αεροπορικών εισιτηρίων θα διευκολύνει την αύξηση της τουριστικής ζήτησης.
• Η αναβάθμιση και αξιοποίηση υποδοµών όπως οι µαρίνες, οι οποίες µπορούν να συµβάλουν στην αύξηση του θαλάσσιου και ναυτικού τουρισµού, ενισχύοντας περαιτέρω την τουριστική κίνηση στην Ελλάδα.
• Η αναβάθμιση των λιµενικών υποδοµών και η συγκρότηση εθνικού σχεδίου ανάπτυξης της κρουαζιέρας ―ειδικά της κρουαζιέρας µε αφετηρία ελληνικό λιµένα (home porting).
Συνολικά, η ενίσχυση των υποδομών είναι προϋπόθεση για την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος. Γι’ αυτό, υπάρχουν πολλά που θα πρέπει να γίνουν. Ιδιαίτερα, θέλω να αναφερθώ στην αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και τη διευθέτηση των εκκρεμοτήτων, όσον αφορά τον χωροταξικό σχεδιασμό. Αυτό θα επιτρέψει την προσέλκυση νέων επενδύσεων, που θα αναβαθμίσουν το τουριστικό προϊόν.
Την περίοδο της κρίσης οι τουριστικές επιχειρήσεις – όπως άλλωστε όλοι οι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας – αναγκάστηκαν να λειτουργήσουν σε περιβάλλον αυξανόμενης φορολογικής επιβάρυνσης, η οποία πλήττει την ανταγωνιστικότητα. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει επανειλημμένα επισημάνει το ζήτημα και έχει τονίσει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στη μείωση των δημοσίων δαπανών και όχι στην αύξηση των φορολογικών συντελεστών. Εξίσου σημαντική είναι όμως και η προσαρμογή μέσω της αποτελεσματικότερης αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και μέσω των ιδιωτικοποιήσεων.
Αν συμβεί αυτό θα καταστεί ευκολότερη η ελάφρυνση του φορολογικού βάρους, μέσω της μείωσης των φορολογικών συντελεστών. Αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση, όσον αφορά τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς την επιχειρηματικότητα και την προσέλκυση νέων επενδύσεων.

***
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι διαρθρωτικές αλλαγές που έγιναν τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με τη μείωση των τιμών, συνέβαλαν στην άνοδο του τουρισμού και μετρίασαν τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, μέσω της κλαδικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας. Η αύξηση των επενδύσεων σε ξενοδοχεία υψηλής ποιότητας και η αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού με αύξηση των διαθέσιμων κλινών, σε συνδυασμό με την προσαρμοστικότητα στις νέες οικονομικές συνθήκες, που επέδειξε η τουριστική δραστηριότητα, πρέπει όχι μόνο να συνεχισθεί αλλά και να ενταθεί, ώστε ο τουρισμός να αποτελέσει κινητήρια δύναμη και παράδειγμα του νέου προτύπου ανάπτυξης που χρειάζεται η χώρα.




Δημοσιεύθηκε την
Κατηγοριοποιημένα ως Οικονομία

Από τον panos12

Gacor Slot Daftar Slot Rtp Slot Gacor Hari Ini Link Gacor Thailand Slot Maxwin Hari Ini ID Slot Login Maxwin Info Slot Gacor Hari Ini Rtp Slot Gacor Situs Slot Situs Slot Gacor Slot Online Slot Gacor Maxwin Slot Gacor Hari Ini Situs Slot Gacor Terpercaya Situs Slot Gacor Hari Ini MILAN 69 Slot Daftar Slot Online Daftar Situs Judi Slot Online Terpercaya Situs Slot Online Situs Slot Terbaik 10 Situs Slot Terbaik Selot Gacor Slot Gacor Terpercaya Slot Terpercaya Situs Slot Terpercaya Slot Online Gacor Judi Slot Situs Judi Slot Gacor Situs Selot Situs Judi Slot Terbaik Dan Terpercaya NO 1 Daftar Situs Slot Gacor Daftar Situs Slot Daftar Situs Slot Daftar Judi Online Situs Slot Gacor Maxwin 2023 Situs Slot Gacor Maxwin 2024 Situs Gacor Terpercaya Situs Slot Online Terpercaya Gambar Slot Gacor Daftar Slot Langsung Dapat Saldo Gratis 2023 Slot Online Gacor Terpercaya Situs Judi Terpercaya Agen Toto Play Gambling Slot Situs Judi Slot Online Daftar Situs Slot Gacor Terpercaya Bandar Slot Terpercaya Daftar Slot Langsung Dapat Saldo Gratis Tanpa Deposit Slot Terbaik Dan Terpercaya Dewa Judi Slot Slot Gacor Terbaik Cari Situs Slot Gacor Slot Server Thailand NO 1 Agent Slot Online Agent Slot Online Situs Resmi Slot Gacor Situs Selot Gacor Slot Terpercaya DI Indonesia Judi Slot Gacor Link Slot Resmi Slot Online Terbaik Slot Terpercaya 2023 Situs Online Gacor Game Slot Terbaik Akun Resmi Slot Selot Gacorku Situs Slot Online Gacor Situs Slot Tergacor Daftar Slot Gacor Situs Slot Resmi Terpercaya Nama Situs Slot Gacor Nama Situs Slot Situs Judi Slot Online Terpercaya Cari Situs Slot Yang Gacor Nama2 Situs Slot Situs Slot Tergacor Saat Ini Situs Game Slot Terpercaya Judi Online Terpercaya Agen Slot Online Situs Togel Dan Slot Gacor Togel Dan Slot Judi Slot Online Terpercaya Daftar Judi Slot Online Permainan Slot Online Slot Yang Gaco Trik Main Slot Daftar Game Slot Agen Slot Gacor Terpercaya Nama Situs Slot Terpercaya Situs Judi Slot Terpercaya Judi Slot Terpercaya Situs Judi Terbesar Dan Terpercaya Gacor Daftar Situs Judi Slot Online Terpercaya Game Slot Terpercaya SitusSlotGacor Situs Togel Slot Bo Slot Terpercaya Gambar Slot Online Situs Online Slot Slot Resmi Gacor GameS Slot Daftar Situs Judi Online Casino Slot Situs Slot Online Gacor Terpercaya Casino Slot Online Situs Slot Terpercaya Dan Gacor Dewa Maxwin Slot MYAMAR Minimal Deposit 1000 Mesin Slot Login Daftar Situs Slot Terbaik Link Slot Terpercaya 2023 Kumpulan Situs Slot Gacor Slot Nomor 1 DI Indonesia Demo Slot Microgaming Situs Slot Gacor Terbaik Situs Slot Tergacor Dan Terpercaya Daftar Agen Slot Terpercaya Situs Slot Paling Gacor Maxwin Agen Slot Online Terpercaya Jadwal Slot Gacor Hari Ini Slot Gacor Online Daftar Slot Gacor Terpercaya Result Thailand POOLS Hari Ini Mesin KOIN Slot Demo Slot NO LIMIT Daftar Game Slot Online Slot Judi Gacor Situs Game Slot Situs Slot Terbaik Dan Terpercaya Trik Menang Slot Nama Situs Slot Paling Gacor Daftar Slot Online Terpercaya Maxwin Togel Situs Judi Online Situs Game Slot Online Slot Terpercaya Dan Terbaik Slot Terpercaya NO 1 Agen Betting Situs Slot Gacor Resmi Slot Situs Terbaik Situs Judi Slot Gacor Terbaik Dan Terpercaya NO 1 Situs Slot Indonesia Terpercaya Permainan Slot Gacor Situs Slot Resmi Indonesia Slot88JP Link Alternatif Nama Link Slot Gacor Trik Bermain Slot Nama Situs Slot Online Situs Slot Resmi 2023 Akun Slot Terpercaya Slot OFFICIAL Slot Togel Terpercaya LAPAK Judi Live CHAT Rekomendasi Situs Slot Terpercaya Akun Slot Singapore Sering Maxwin Situs Game Slot Gacor Slot Rating Tertinggi Slot Terpercaya Dan Tergacor Situs Slot Casino Slot Gacor Maxwin Situs Bagus Slot Daftar Situs Online Slot Situs Gacor Dewa Judi Slot Online Situs Slot Online Indonesia Situs Paling Gacor Terpercaya Slot Terbaik Terpercaya Situs Judi Resmi DI Indonesia Casino Togel Daftar Link Slot Terpercaya Situs Judi Online Gacor Slot Terbaik 10 Situs Poker Online Terpercaya Gambar Situs Slot Situs Togel Tergacor Slot Online Gacor Hari Ini Slot Pasti Gacor Slot Online Casino Situs Slot Daftar Dapat Saldo Nama Slot Gacor Situs Slot Yang Bagus Nama Nama Situs Slot Gacor Situs Judi Slot Terbaik Dan Terpercaya NO 1 DI Dunia Slot Online Terpercaya Daftar Situs Slot Online Terpercaya Daftar Situs Judi Slot Online Slot Online Tergacor Slot Minimal Deposit 1000 Daftar Slot Dapat Bonus Saldo Slot Pakai Dana Situs Slot NO 1 DI Dunia Situs Slot Terpercaya DI Indonesia Gambar Maxwin Togel Mobile Link Slot Terpercaya Dan Gacor Daftar Gacor Slot Slot Gacor Daftar Pasar Slot Slot Tanpa Deposit Bisa Withdraw 2023 Situs Terpercaya Gacor Daftar Nama Slot Gacor Slot Ampuh Gacor Situs YG Gacor Situs Terbaik Gacor Slot Gacor Malam Jumat Cara Jadi Bandar Slot Situs Game Online Slot Situs Slot Bagus MesinSlot Login Slot Game Gacor Website Slot Terpercaya Kakek JP Slot Link Alternatif Website Slot Terbaik Situs Slot Gacor Dan Terpercaya Situs Tergacor Dan Terpercaya Judi Slot Online 303 Trik Slot Nama Slot Online Slot Paling Bagus Slot Gacor Maxwin Pragmatic Play Slot Agen Situs Slot Resmi Dan Terpercaya Cara Main Slot itus Resmi Slot Situs Judi onlen Terpercaya Situs Yang Gacor Akun Slot Resmi Daftar Slot Tergacor Daftar Judi Slot Gacor Situs YG Paling Gacor Slot Dan Togel Terpercaya Situs Slot Terbaik Dan Terpercaya NO 1 Pragmatic Dewa Maxwin Slot Link Pragmatic Slot Thailand 777 Slot Kemenangan Tertinggi Mencari Situs Slot Daftar Game Online Slot Gambar Scatter Mahjong Kumpulan Situs Slot Terpercaya Slot Gacor Maxwin Member Baru Gacor Slot Online Info Slot Gacor Malam Ini Bandar Slot Online Terbaik Gambar JP Slot Slot Gacor Dan Togel Daftar Game Slot Online Terpercaya Pragmatic Play Login Daftar Situs Judi Slot Online Terpercaya 2020 Judi Slot Online Resmi Situs Slot Resmi Gacor Slot Gacor Situs Daftar Slot Online Gacor Situs Slot Gacor Terbaik Dan Terpercaya AkunJP Slot Daftar Situs Terpercaya Situs Slot Paling Gacor Terpercaya Rekomendasi Situs Slot Situs Gacor Online KLIK Slot Link Alternatif Cara Bermain Slot Agar Menang Slot Gacor TENGAH Malam Slot 2023 Terbaik GameS Slot Gacor Agen Casino Indonesia Daftar Nama Situs Slot Situs Slot Terbesar Situs Judi Slot Resmi Dan Terpercaya Situs Slot Gacor Sore Ini Slot RATE Tertinggi Situs Slot Gacor Maxwin Slot Paling Terpercaya Slot Cepat Maxwin Situs Slot Nomor 1 DI Indonesia Link Judi Terpercaya Slot Terpercaya Gacor Kumpulan Situs Gacor SlotTerpercaya Nama Nama Link Slot Tips Menang Slot Jenis Slot Online Situs Online Terbaik Slot Tergacor Gampang Maxwin Slot Gratis Saldo Tanpa Deposit 2023 Cara Buat Akun Slot Gacor Slot Bagus Malam Ini Cara HACK Saldo Slot Online Slot Situs Terpercaya Slot Paling Gacor DI Indonesia Situs Slot Terbaik DI Dunia Semua Situs Slot Online Situs Slot YG Paling Gacor Web Gacor Terpercaya Situs Paling Gacor Sedunia Slot Indonesia Terbaik Nama Judi Slot Nama Slot Gacor Hari Ini Pragmatic 888 Daftar Situs Slot Gacor Hari Ini Situs Judi Online Terpercaya Daftar Situs Judi Slot Situs Slot AMERIKA Terpercaya Casino Online Terpercaya Situs Judi Slot Resmi Situs Slot Ternama Situs Terpercaya Slot Selot Gacor Hari Ini Gambar Slot ZEUS Maxwin Situs Agen Slot Terpercaya Slot Gacor Lapak Pusat Cara Daftar Slot Link Judi Slot Terbaik Slot Hongkong Resmi Agen Casino Online Slot Online Indonesia Terpercaya Agen Resmi Slot Agen Gacor Slot Login Slot Gacor Resmi Terpercaya Situs Tergacor Saat Ini Daftar Situs Online Judi Terbaik Game Slot Populer Situs Togel Slot Gacor Game Slot Populer Agen Situs Slot Online Daftar Situs Slot Online Terbaik Situs Judi Slot Online Gacor Slot Resmi Terpercaya Judi Slot Gacor Terpercaya Situs Slot Deposit 1000 Slot Online Terpercaya DI Indonesia Link Alternatif Toto Slot Slot Cuan Daftar Permainan Slot Slot Judi Terbaik Slot Terbaik Hari Ini Bandar Judi indo Slot Situs Slot Populer Link Slot Yang Gacor Game Slot Tanpa Deposit Dapat Uang Asli Cara Daftar Situs Slot Situs Main Slot Situs Slot Asli Gacor Judi Slot Online Gacor Situs Slot Resmi Dan Gacor Judi Slot Terbaik Game Slot Online Slot Tergacor DI Indonesia Situs Slot Paling BANYAK Peminat Situs Slot AMAN Terpercaya Link Slot Terbaik Dan Terpercaya Situs Slot Paling Gacor Sedunia Slot Dana Situs Slot Judi Daftar Situs Slot Resmi Gambar Pragmatic Play Trik Slot Pragmatic Slot Online Terlengk Slot Gacor Deposit Pulsa Daftar Akun Judi Slot Online Slot Resmi Dan Terpercaya Situs Judi Slot Online Terbaik Kumpulan Situs Slot Bonus Slot Tanpa Deposit Situs Slot dengan Rtp Tertinggi Master Judi Slot Agen Situs Slot Terpercaya Game Slot Tanpa Deposit BISA Withdraw Bandar Casino Terpercaya Slot Gacor Saat Ini Live Rtp Slot Pragmatic Slot TerBaru Terpercaya Semua Slot Gacor Link Slot Yang Bagus Situs Slot Gacor Jam SEKARANG Slot TerBaru Gacor 2023 Agen Slot TerBaru Slot Gacor Malam Hari Ini Bandar Slot Terbaik Website Slot Online Slot Populer Situs Slot Hoki Akun JP Thailand Situs Deposit Pulsa Game Slot Online Terpercaya Poker Slot88 Trik Slot Gacor Hari Ini Akun Slot Resmi Gacor Slot Game Online Terpercaya Thailand Toto 4D Slot Gacor Microgaming Link Slot Gacor Malam Ini Agen Slot Online Terbaik Mesin Slot Login Link Alternatif Slot Gacor Slot Online Situs Judi Terpercaya DI Indonesia Daftar Judi Slot TerBaru Situs Game Slot Terbaik Jam Gacor Slot Pragmatic Hari Ini Game Slot Online Resmi Agen Slot Mania Daftar Slot Terbaik Slot Terpercaya Indonesia Link Terpercaya Slot Agen Poker Online Dewa Judi Trik Slot Olympus Terbaru Olympus Pragmatic Play Gacor.Com Situs Judi Togel Terbaik Cara Betting Bola Daftar Online Togel Login Game Slot Game Judi Slot Online Uang Asli Situs Slot Legal Togel Resmi Indonesia Main Judi Slot Online Link Togel TerBaru Cara jitu Menang Slot Slot Yang Sering Maxwin Judi Slot Uang Asli Poker Indo Pragmatic Slot Demo Rupiah Link Poker Terpercaya Slot88 Link Slot88 Daftar Situs Slot88 Slot88 Situs Gacor Cara Daftar Slot88 Slot88 Link Jam Gacor Main Slot Olympus Toto Macau Daftar Situs Slot Starlight Princes Akun Slot Demo Pragmatic Play Demo Slot Pragmatic Indonesia Agen Togel Online Terpercaya Maxwin Slot Receh Kumpulan Game Slot Game Baru Pragmatic Download Apk Judi Slot Online Judi Slot Akun Demo Cara Main Slot Gacor Olympus Bo Togel Terbesar DI Indonesia Akun Demo Pragmatic Slot Login Togel Terpercaya Daftar Akun Pragmatic Play Game Demo Slot Olympus Cara Maxwin Slot Olympus Mahjong Slot Gratis Cara Daftar Akun Togel Resmi Daftar Agen Togel Trik Pola Olympus Gacor Pragmatic Play Slot Online Hari Ini Akun Jackpot Slot Pragmatic Play Demo Maxwin Apk Togel Lengkap SlotGacor Login Slot Online Demo Pragmatic Game Slot Yang Mudah Menang Main Slot Olympus Gratis Pola Slot Gacor Hari Ini Princes Permainan Slot Gacor Hari Ini Trik Main Sweet Bonanza Judi Online Casino Idn Judi Slot IdDaftar Bo Togel Terpercaya IdSitus Judi Online Poker IdBandar Judi Casino IdBandar Toto Macau IdSlot Princess Starlight IdSlot TerBaru Gacor Hari Ini IdLink Resmi Togel IdSlot TerBaru Hari Ini IdCara Menang Taruhan Bola Link Situs Gacor Hari Ini Slot Gacor 303 Rtp Tergacor Hari Ini Bandar Togel Dan Agen Casino Online Pasang Togel Hari Ini Cara Daftar Akun Demo Slot Link Slot Olympus Betting Online Indonesia Situs Taruhan Bola Terpercaya Bo Togel Terbaru Game Slot Online Pakai Dana Slot PragmaticPlay Toto Online Login Game Slot Online Gacor Hari Ini Situs Togel Toto Macau Agen Poker Online Slot Terpercaya Situs Slot Viral Situs Baru Slot Gacor Situs Taruhan Bola Resmi Daftar Nama Situs Togel Terpercaya Slot Maxwin 5000 Slot Server Thailand Gacor Pragmatic Play Bandar Togel Terbaik Situs Bo Terpercaya Slot Deposit Tanpa Minimal Game Pragmatic Paling Gacor Daftar Situs Poker Terpercaya Link Slot TerBaru Gacor Link Slot TerBaru Gacor Rtp Tertinggi Slot Hari Ini Situs Slot TerBaru Hari Ini Login Judi Slot Game Slot Mudah Jackpot Game Slot Pragmatic Play Daftar Akun Slot Online Slot88 Alternatif Slot Rtp Tertinggi Malam Ini Link Situs Slot Gacor Hari Ini Judi Slot Terbesar DI Dunia Link Maxwin Olympus Slot Gacor Deposit 5 Ribu Daftar Slot Maxwin Akun Bo Terpercaya Situs Slot Gacor 2023 Terpercaya Situs Slot Gacor Deposit 5000 Situs Slot Thailand Paling Gacor Situs Slot Online Rtp Live Situs Slot Gacor Deposit Pulsa Pulsa Potongan itus Slot Paling Gacor Dan Terpercaya Situs Slot Gacor Member Baru Pasti Wd Slot88 Resmi Link Alternatif Slot88 Link Alternatif Play Slot88 Link Alternatif Link Alternatif Slot88 Slot88 Login Link Alternatif Slot Gacor Deposit Pulsa Pulsa Potongan Link Slot Gacor Hari Ini TerBaru Slot88 Resmi Login Slot88 Resmi Login Link Alternatif Download Apk Judi Slot Online Terpercaya Situs Judi Togel Link Judi Togel Togel Terbesar Situs Togel Online Togel Resmi Terpercaya Bandar Togel Online Situs Bandar Togel Toto Terpercaya Bandar Toto Togel Permainan Togel Togel Online Resmi Pasaran Togel Terlengkap Online Toto Idn Poker Online Poker Online Idn Situs Poker Online Idn Daftar Situs Poker Idn Online Terbaik Idn Poker Online Terpercaya Poker Online Idn Terpercaya Situs Idn Poker Online Agen Judi Idn Poker Online Link Poker Online Idn Idn Poker Online Indonesia Poker Online Idn Play itus Judi Online Idn Poker Daftar Poker Idn Online Idn Poker Sbobet Online Situs Poker Idn Online Deposit Pulsa Tanpa Potongan Poker Online Terpercaya Idn Play Login Idn Poker Online Idn Poker Slot Online Situs Idn Poker Online Terbaik Bandar Poker Online Idn Agen Poker Idn Poker Online Idn Club Poker Online Idn Poker Online Pulsa Idn Online Poker Poker Idn Online Idn Poker SERI Online Situs Idn Poker Online TerBaru Link Alternatif Judi Slot Online Situs Judi Idn Cara Curang Main Slot Deposit Pulsa Tri Tanpa Potongan Download Idn Poker Sbobet Sbobet Login Link Alternatif Sbobet Link Sbobet Sbobet Wap Wap Sbobet Sbobet Wap Login Sbobet Mobile TOTOMANIAC Login Sbobet Daftar Sbobet Sbobet Alternatif Sbobet Link Alternatif Sbobet Slot Agen Sbobet Sbobet Live Link Sbobet Terbaru Sbobet Indonesia Sbobet Play Sbobet Online Sbobet Wap Link Sbobet ASIA Sbobet Daftar Sbobet Sport Sbobet Parlay Sbobet WEB Sbobet APP Sbobet Link WAB Sbobet Situs Sbobet Alternatif Sbobet Sbobet Login Alternatif Cara Daftar Sbobet Sbobet Bola Mobile Sbobet Sbobet PlaySport Sbobet ASIA Login Sbobet Login Indonesia Agen Sbobet Terpercaya Link Wap Sbobet Sbobet ASIAN Handicap Sbobet Casino ASIAN Sbobet Sbobet Website Agen Bola Sbobet Play Sbobet Login PSlot Sbobet PSbobet Live Casino PSbobet EURO PAgen Resmi Sbobet PSbobet Link Alternatif 2024 PDaftar Agen Sbobet PLive Casino Sbobet PLive Sbobet PLink Login Sbobet PSbobet Mix Parlay PSbobet Casino Live PTaruhan Bola Sbobet PJudi Bola Online Sbobet PSitus Alternatif Sbobet PDeposit Sbobet PBandar Bola Sbobet Link Alternatif Sbobet Wap Situs Agen Sbobet Agen Sbobet Online Daftar Sbobet Terpercaya Sbobet Sports Sbobet Mobile Indonesia Sbobet Login Mobile Masuk Link Alternatif Sbobet Mobile Bandar Sbobet Login Sbobet Wap Sbobet Mobile Alternatif Agen Judi Sbobet Bandar Judi Sbobet Taruhan Sbobet Link Alternatif Sbobet 2024 Daftar Judi Bola Online Sbobet Game Sbobet Slot Server Thailand Server Thailand Slot Link Slot Thailand Slot Thailand Asli Slot Thailand 4D Slot Demo Thailand Slot Thailand Login Slot Thailand Terpercaya Sot Resmi Thailand Slot Online Thailand Link Slot Server Thailand Situs Slot Thailand Deposit 5000 Slot Tergacor Thailand Slot Terbaru Slot Gacor Malam Ini Link Slot Gacor hari Ini Slot Gacor Malam Ini Situs Gacor Malam Ini Link Gacor hari Ini Slot Gacor Gampang Menang Slot Gacor Minimal Deposit 5rb Slot Gacor Hari Ini