Τους χειμερινούς μήνες τα παιδιά αναφέρουν συχνότερα πως τα πονάει το κεφάλι τους, χωρίς τις περισσότερες φορές να μπορούν να δώσουν σαφή περιγραφή του τί τους συμβαίνει. Πόσο πρέπει να ανησυχεί τους γονείς ο παιδικός πονοκέφαλος και πώς πρέπει να διαχειρίζονται την κατάσταση;
«Ο πονοκέφαλος, χωρίς οργανικό υπόβαθρο, είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα της παιδικής ηλικίας, καθώς το ποσοστό της κεφαλαλγίας κυμαίνεται από 4-20% στην προσχολική ηλικία, αυξάνεται στο 40-50 % κατά την έναρξη της σχολικής ζωής και φτάνει το 50-80% στην εφηβεία, επηρεάζοντας περισσότερο τα κορίτσια. Μάλιστα, τα τελευταία 30 χρόνια παρατηρείται αύξηση της κεφαλαλγίας σε κατά κανόνα υγιή παιδιά. Από την μέχρι σήμερα επιστημονική έρευνα έχει καταδειχθεί ότι ο πονοκέφαλος προέρχεται από νευρικές απολήξεις στις μήνιγγες, τα αγγεία και τους μύες στο πρόσωπο, τον αυχένα και το κεφάλι», εξηγεί ο Μηνάς Καπετανάκης, MD, PhD c, Παιδίατρος – ειδικός Παιδονευρολόγος, Διδάκτωρ Παιδονευρολογίας στο Πανεπιστήμιο Lund Σουηδίας και μέλος της Παιδονευρολογικής Εταιρίας Σουηδίας (http://paidoneurologos.gr/index.html).
Σύμφωνα με τον ειδικό, είναι αναμενόμενο στη βρεφική ηλικία (0-3 χρονών) οι γονείς να δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι πονάει το κεφάλι του παιδιού. Ωστόσο, κατά τη νηπιακή ηλικία (3-5 χρονών) το παιδί μπορεί να εκφραστεί καλύτερα και να περιγράψει πώς βιώνει τον πόνο στην περιοχή του κρανίου. Φυσικά, όσο προοδεύει ηλικιακά το παιδί μπορεί να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για τον πονοκέφαλο και να βοηθήσει τόσο τον γενικό παιδίατρο όσο και τον παιδονευρολόγο ως προς τη διαχείριση της κατάστασης.
Ο πονοκέφαλος διακρίνεται σε πρωτογενής και δευτερογενής, με βάση την ύπαρξη ή όχι κάποιου εξωγενή παράγοντα που τον δημιουργεί.
«Στον πρωτογενή πονοκέφαλο περιλαμβάνεται η κεφαλαλγία τάσης, η ημικρανία, καθώς και νοσήματα ισοδύναμα με την ημικρανία. Όταν αναφερόμαστε σε δευτερογενή πονοκέφαλο, ουσιαστικά μιλάμε για δευτερογενή πόνο που προέρχεται από το πρόσωπο, τα ιγμόρεια, τα δόντια, τους μύες του προσώπου και τα μάτια. Μπορεί να παρουσιαστεί με πυρετό, διάφορες λοιμώξεις, φλεγμονές και παράγοντες που αυξάνουν την ενδοκρανιακή πίεση», εξηγεί ο Δρ. Καπετανάκης.
Η κεφαλαλγία τάσης είναι το πιο συνηθισμένο είδος πονοκεφάλου στα παιδιά της σχολικής ηλικίας, τους έφηβους αλλά και τους ενήλικες. Περίπου το 1% των παιδιών παρουσιάζει κεφαλαλγία τάσης, καθημερινά. «Στα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να υποψιαστούμε κεφαλαλγία τάσης εάν παραπονούνται για πονοκέφαλο χωρίς ναυτία και τάση προς έμετο, δεν δείχνουν να έχουν επηρεαστεί πολύ από τον πόνο και κινούνται όπως συνήθως. Λίγο μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να περιγράψουν πόνο, που ξεκινά σαν πίεση σε μία ζώνη γύρω από το μέτωπο και τους κροτάφους. Η πίεση αυτή μετατρέπεται αργότερα σε πόνο, που μπορεί σταδιακά να αυξηθεί και να παρενοχλήσει τη σχολική απόδοση του παιδιού. Η διάγνωση της κεφαλαλγίας τάσης γίνεται αφού αποκλείσουμε πονοκέφαλο με οργανικά αίτια ή ημικρανία», σημειώνει ο ειδικός Παιδονευρολόγος.
Η ημικρανία μπορεί να ξεκινήσει νωρίς στη βρεφική ηλικία και να χαρακτηρίζεται από μικρά επεισόδια με κλάμα και ωχρότητα. Στα παιδιά νηπιακής ηλικίας, ένα επεισόδιο ημικρανίας μπορεί να κρατήσει λιγότερο από μία ώρα. Σε μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους ένα επεισόδιο ημικρανίας, που δεν θα αντιμετωπιστεί με φάρμακα, σπανίως κρατά πάνω από 12 ώρες (εν αντιθέσει με τους ενήλικες που μπορεί να κρατήσει μέχρι και 72 ώρες).
«Το συνηθισμένο εύρος για ένα επεισόδιο ημικρανίας σε παιδιά είναι 2-8 ώρες, επηρεάζοντας και τις δύο πλευρές του κρανίου. Τα παιδιά επίσης παρουσιάζουν, κατά τα επεισόδια ημικρανίας, πολύ συχνά γαστρεντερικά συμπτώματα με πόνο στην κοιλιά και εμετούς. Η ημικρανία είναι νευρολογικό φαινόμενο. Προκαλείται από την παθολογική δραστηριότητα νευρικών κυττάρων, που καταλήγει σε πονοκέφαλο μέσω νευρικών απολήξεων στα αγγεία του εγκεφάλου και ξεκινούν από το τρίδημο νεύρο», σύμφωνα με τον Δρ. Μηνά Καπετανάκη.
Πώς θα καταλάβετε ότι το παιδί έχει πονοκέφαλο
«Αν το παιδί κάθεται ήσυχο, αμέτοχο, δεν παρακολουθεί τηλεόραση, κοιμάται σε ασυνήθιστη ώρα, έχει εμετούς, ναυτία ή κοιλιακά άλγη, δείχνει κουρασμένο και ενοχλείται από το φως ή από θορύβους, τότε θα πρέπει να υποψιαστείτε ότι έχει πονοκέφαλο και να το βοηθήσετε να σας το εκφράσει», συμβουλεύει ο Δρ. Καπετανάκης.
Πότε θα σας ανησυχήσει ο πονοκέφαλος του παιδιού
Σύμφωνα με τον ειδικό Παιδονευρολόγο, «ενδείξεις που χαρακτηρίζουν την επικινδυνότητα της κατάστασης είναι ο πονοκέφαλος που ξυπνά το παιδί όταν συνοδεύεται από πρωινούς εμετούς, πυρετό, δυσκαμψία του αυχένα, διαταραχές της όρασης και αλλαγές στη συμπεριφορά και την εγρήγορση. Επίσης, όταν επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, δεν υποχωρεί με τη χορήγηση παυσίπονου, έχει προηγηθεί τραυματισμός στο κεφάλι ή όταν ο πονοκέφαλος διαφέρει από προηγούμενα επεισόδια κεφαλαλγίας», σημειώνει ο Δρ. Καπετανάκης.
Βοηθήστε το γιατρό να διαγνώσει την αιτία του πονοκεφάλου
«Η καλή συνεργασία των γονιών με τον ειδικό είναι η βάση για τη διάγνωση αλλά και την διαχείριση του παιδικού πονοκεφάλου», εξηγεί ο Δρ. Καπετανάκης και συμπληρώνει ότι «οι γονείς θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να απαντήσουν σε ερωτήσεις για το πότε εμφάνισε πρώτη φορά το παιδί πονοκέφαλο, τη διάρκεια, τη συχνότητα, τον εντοπισμό, το χαρακτήρα και την περιοδικότητα. Αν υπάρχουν άλλα συμπτώματα (ναυτία, εμετοί, κοιλιακά άλγη, πυρετός, δυσκαμψία του αυχένα, φωτοφοβία ή φωνοφοβία), η έναρξη του πονοκεφάλου συσχετίζεται με κάτι (π.χ. τροφή, οσμές, έκθεση στον ήλιο, κλιματολογικές αλλαγές, άθληση, άγχος, έμμηνος ρύση), αν έχει προηγηθεί τραύμα στο κεφάλι, αν το παιδί παίρνει φάρμακα και αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό».
Πώς να σταματήσετε τον πονοκέφαλο
«Είναι ουτοπικό να πούμε ότι μπορούμε να εξαλείψουμε τον πονοκέφαλο. Οι γονείς όμως μπορούν να τον μετριάσουν σε διάρκεια και συχνότητα κάνοντας αλλαγές στην καθημερινότητα του παιδιού. Επί παραδείγματι, η κεφαλαλγία τάσεως σχεδόν αποκλειστικά οφείλεται στο άγχος και η ημικρανία επιδεινώνεται σε αγχωτικές καταστάσεις. Διδάξτε το παιδί με τη βοήθεια ειδικού την αντιμετώπιση του άγχους. Φροντίστε τη διατροφή του αποφεύγοντας τροφές που έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση πονοκεφάλου (όπως σοκολάτα, πίτσα, κίτρινα τυριά, κονσέρβες, αλλαντικά, καφεΐνη, αναψυκτικά, ξηροί καρποί, ξύδι, κρεμμύδια, μπανάνα, χυμοί εσπεριδοειδών) και δώστε έμφαση στο πρωινό και στην ενυδάτωση. Επίσης, ρυθμίστε το πρόγραμμα ύπνου του παιδιού με τακτικές ώρες κατάκλισης και έγερσης. Αποφύγετε έντονες οσμές, δυνατούς θορύβους και φωτισμούς που μπορεί να πυροδοτήσουν τον πονοκέφαλο. Και τέλος, αποφύγετε τη σωματική καταπόνησή του, επιλέγοντας μορφές άθλησης μέτριας έντασης», συμβουλεύει ο Δρ. Μηνάς Καπετανάκης.
Και υπογραμμίζει ότι, «η έγκαιρη χορήγηση παυσίπονου καθ’ υπόδειξη του θεράποντος παιδιάτρου είναι επωφελής, αλλά η συχνή και αλόγιστη χρήση προκαλεί ελαττωμένη ανταπόκριση και οδηγεί σε χρόνια κεφαλαλγία».