Παγκόσμια Ημέρα Ορθοδοντικής Υγείας στις 15 Μαΐου και στο προσκήνιο έρχονται τα προβλήματα κακής σύγκλεισης των δοντιών και οι συνέπειές τους, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό παραμένουν άγνωστες στο ευρύ κοινό.
«Πολύς κόσμος έχει την εντύπωση ότι οι ορθοδοντικές θεραπείες γίνονται για αισθητικούς λόγους, αλλά στην πραγματικότητα ο κύριος λόγος δεν είναι κοσμητικός αλλά αναπτυξιακός και λειτουργικός», λέει η Δρ. Κατερίνα Δούμα-Μιχελάκη, DDS, PhD, ειδική Ορθοδοντικός Παιδιών & Ενηλίκων. «Αν τα ορθοδοντικά προβλήματα διορθωθούν εγκαίρως μπορούν να αποφευχθούν τραύματα στα πρόσθια δόντια που προεξέχουν και μπορεί να σπάσουν, να εξασφαλιστούν σωστές θέσεις στα δόντια με αποτέλεσμα να είναι ευκολότερος ο καθαρισμός με μείωση της τερηδόνας και της ουλίτιδας και να αναπτυχθούν σωστά τα οστά του προσώπου ώστε να επιτευχθεί σκελετική αρμονία».
Άλλα οφέλη της έγκαιρης αντιμετώπισης των ορθοδοντικών προβλημάτων είναι μείωση της ανάγκης για μελλοντικές εξαγωγές δοντιών, βελτίωση της μάσησης και των προβλημάτων στην ομιλία που οφείλονταν στην λανθασμένη θέση των δοντιών και βελτίωση της αισθητικής του προσώπου και του αισθήματος ευεξίας, αφού ο ασθενής θα νιώσει καλύτερα για τον εαυτό του.
Τα περισσότερα ορθοδοντικά προβλήματα εμφανίζονται μετά την αλλαγή των πρώτων δοντιών και μπορεί να είναι οδοντικά (τα δόντια είναι στραβά ή προεξέχουν ή δεν κλείνουν σωστά μεταξύ τους), σκελετικά (τα δόντια είναι σε σχετικά σωστές θέσεις, αλλά τα οστά των γνάθων δεν είναι σε αρμονία) ή οδοντοσκελετικά (τα προβλήματα εντοπίζονται τόσο στα δόντια όσο και στα οστά).
«Τα περισσότερα προβλήματα οδοντικής σύγκλεισης είναι γενετικά καθορισμένα, αλλά υπάρχουν και εξωτερικοί (περιβαλλοντικοί) παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο», εξηγεί η Δρ. Μιχελάκη. «Αν και δεν μπορεί να αποφύγει κάποιος τα γενετικά αίτια, έχει μεγάλη σημασία να διαγνωστούν νωρίς στη ζωή, όταν είναι πιο εύκολη η διόρθωσή τους. Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι τα ορθοδοντικά προβλήματα “θα περάσουν” κάποτε από μόνα τους, αυτό πολύ σπάνια συμβαίνει».
Σε ό,τι αφορά τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο στην κακή σύγκλειση των δοντιών, σ’ αυτούς περιλαμβάνονται το πιπίλισμα του δακτύλου, η παρατεταμένη χρήση πιπίλας (μετά την ηλικία των 3 ετών) ή μπιμπερό (μετά την ηλικία των 2 ετών), η αναπνοή από το στόμα (συνδέεται με προβλήματα στην ανάπτυξη του προσώπου και του στόματος) και η ώθηση των δοντιών με τη γλώσσα. Ακόμα και η κακή στοματική υγιεινή μπορεί να παίξει ρόλο, όταν για παράδειγμα οδηγήσει σε περιοδοντική νόσο που προκαλεί υποχώρηση των ούλων. Μία πρόωρη απόπτωση παιδικού δοντιού μπορεί επίσης να προκαλέσει έλλειψη χώρου για την ομαλή ανατολή του διαδόχου μονίμου δοντιού.
Στα παιδιά
Σύμφωνα με την Αμερικανική και την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ορθοδοντικών η πρώτη επίσκεψη στον ορθοδοντικό ιατρό πρέπει να γίνεται στην ηλικία των 7 ετών, ώστε να γίνει εγκαίρως η διάγνωση τυχόν προβλήματος και να αποφασιστεί πότε πρέπει να αρχίσει η θεραπεία.
Η προληπτική ή κατασταλτική ορθοδοντική θεραπεία που μπορεί να χρειαστεί ένα παιδί στην ηλικία αυτή έχει σκοπό να διορθώσει προβλήματα όπως η πρόσθια ή/και οπίσθια σταυροειδής σύγκλειση, ο έντονος συνωστισμός των δοντιών, η πρόσθια χασμοδοντία (κενά ανάμεσα στα μπροστινά δόντια), τα έντονα σκελετικά προβλήματα, η πολύ αυξημένη ή πολύ μειωμένη οριζόντια και κατακόρυφη πρόταξη, οι δυσκολίες στη μάσηση ή ο πόνος στην άρθρωση της άνω με την κάτω γνάθο, τα οδοντικά προβλήματα που δημιουργούνται από παρατεταμένες παιδικές συνήθειες όπως ο θηλασμός του δακτύλου και η ώθηση των δοντιών με τη γλώσσα, ο έντονος βρυγμός (τρίξιμο) των δοντιών κ.λπ.
«Επειδή τα οστά των γνάθων στις μικρές ηλικίες μπορούν να ανταποκριθούν πολύ πιο εύκολα στις ορθοδοντικές παρεμβάσεις, η έγκαιρη έναρξη της ορθοδοντικής θεραπείας θα συμβάλει στην ομαλή ανάπτυξη όλου του προσώπου και ίσως στην αποφυγή μελλοντικών εξαγωγών δοντιών», τονίζει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη.
Στους ενήλικες
Το περίπου 20-30% των ορθοδοντικών ασθενών είναι ενήλικες, οι οποίοι δεν ζητούν θεραπεία μόνο για την κακή σύγκλειση των δοντιών ή τα συνωστισμένα δόντια, αλλά και για διαστήματα που εμφανίζονται ξαφνικά ανάμεσα στα δόντια τους. Αυτά συνήθως υποκρύπτουν κάποιο περιοδοντικό πρόβλημα το οποίο πρέπει να διορθωθεί προτού γίνει η ορθοδοντική θεραπεία, για να αποτραπεί το ενδεχόμενο επιδείνωσης και τελικά πρόωρης απώλειας των δοντιών.
Ένας άλλος συνηθισμένος λόγος ορθοδοντικής θεραπείας είναι όταν ο ενήλικας ανακαλύπτει ένα νεογιλό δόντι (συνήθως κυνόδοντα) στη θέση του μόνιμου και χρειάζεται ειδική θεραπεία για να αποκαλυφθεί το έγκλειστο δόντι. Σε αρκετές περιπτώσεις εξάλλου γίνεται ορθοδοντική θεραπεία στο πλαίσιο της προετοιμασίας για οδοντικά εμφυτεύματα (όταν, για παράδειγμα, υπάρχουν διαστήματα ή συγκλείσεις των δοντιών που πρέπει πρώτα να διορθωθούν με «σιδεράκια») αλλά και όταν υπάρχουν σκελετικά προβλήματα, οπότε γίνεται συνδυασμένη αντιμετώπιση με γναθοχειρουργική θεραπεία.
«Αν και οι βασικές αρχές για ίσιωμα των δοντιών είναι λίγο-πολύ ίδιες σε όλες τις ηλικίες, στους ενήλικες μπορεί να υπάρχουν ειδικές δυσκολίες, με πρώτη τα περιοδοντικά προβλήματα, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η ουλίτιδα που είναι πολύ πιο σπάνια στα παιδιά», εξηγεί η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη. «Δυσκολίες μπορεί να δημιουργήσουν και οι δεκαετίες οδοντιατρικών πράξεων (π.χ. σφραγίσματα, γέφυρες) που έχουν προηγηθεί, καθώς και το γεγονός ότι τα δόντια και τα οστά της γνάθου έχουν ολοκληρώσει προ πολλού την ανάπτυξή τους, επομένως οι μεταβολές των ιστών συντελούνται με πιο αργό ρυθμό και έτσι η διάρκεια της θεραπείας είναι λίγο μεγαλύτερη».
Οι μηχανισμοί
Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται κατά την ορθοδοντική θεραπεία μπορεί να είναι κινητοί (το άτομο μπορεί να τους βγάλει μόνο του από το στόμα) ή ακίνητοι (μένουν σταθεροί κατά την θεραπεία και αφαιρούνται μόνο από τον ορθοδοντικό ιατρό).
Αν και ο περισσότερος κόσμος ξέρει μόνο τα κλασικά μεταλλικά «σιδεράκια», η σύγχρονη Ορθοδοντική έχει στη διάθεσή της πολλά εξελιγμένα υλικά, όπως σύρματα νικελίου, σχεδόν αόρατα κεραμικά άγκιστρα, γλωσσικά άγκιστρα που τοποθετούνται στο πίσω μέρος των δοντιών, μίνι-εμφυτεύματα κ.λ.π. Και βέβαια, η σωστή θεραπεία με διαφανείς νάρθηκες, χωρίς καθόλου «σιδεράκια», δίνει πια την δυνατότητα σε μεγαλύτερο αριθμό ατόμων να έχουν ένα σωστό αποτέλεσμα χωρίς το άγχος της εμφάνισης.
Η αλματώδης εξέλιξη στον χώρο της τεχνολογίας, στηριζόμενη φυσικά στην εμπεριστατωμένη και συνεχώς εμπλουτιζόμενη γνώση, αποτελούν τα ισχυρά όπλα στην φαρέτρα του σύγχρονου ορθοδοντικού για να δώσει ένα χαμόγελο «ζωής» σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό νέων και ενηλίκων. Γιατί το χαμόγελο είναι η πρώτη επαφή μας με τον κόσμο, και όπως λέει και το σημερινό μήνυμα της Παγκόσμιας ημέρας Ορθοδοντικής «Ο κόσμος ενώνεται όταν οι άνθρωποι χαμογελούν!», καταλήγει η Δρ. Δούμα-Μιχελάκη.