Ο όρος «από μηχανής θεός» (λατινικά «Deusexmachina») χρησιμοποιείται στην σύγχρονη εποχή γενικά για να περιγράψει ένα γεγονός, πρόσωπο ή αντικείμενο που εμφανίζεται απρόοπτα στο προσκήνιο και δίνει λύση σε μια δύσκολη κατάσταση.
Ο όρος προέρχεται από την αρχαία Ελληνική τραγωδία. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Αισχύλο και κυρίως από τον Ευριπίδη καθώς και μετά, σατυρικά, από τον Αριστοφάνη.
Του Λάμπρου Γ. Ροϊλού*
Κατά την κορύφωση του δράματος όταν τα προβλήματα και οι συγκρούσεις που βίωναν τα πρόσωπα του έργου οδηγούσαν σε αδιέξοδο, εμφανιζόταν αναπάντεχα στη σκηνή με τη βοήθεια κάποιου μηχανισμού (συνήθως γερανού), με τρόπο δηλαδή που να ξεχωρίζει από τα θνητά πρόσωπα του έργου, ηθοποιός υποδυόμενος κάποιο θεϊκό πρόσωπο, το οποίο παρενέβαινε για να δώσει λύση.
Αυτό έδινε την δυνατότητα στον τραγωδό να αυξήσει την ένταση και το ενδιαφέρον του θεατή περιπλέκοντας το σενάριο και δημιουργώντας για τους ήρωες μια τόσο δύσκολη κατάσταση που φαινόταν αδύνατον να την ανταπεξέλθουν. Στο κρίσιμο σημείο εμφανιζόταν η σωτηρία και η ανακούφιση του κοινού με τον «από μηχανής θεό».
Πολιτική ΣΥΡΙΖΑ
Οι κυβερνώντες του ΣΥΡΙΖΑ έχουν την μοναδικότητα να δημιουργούν με τις ενέργειές τους διάφορες κρίσεις και εν συνεχεία ακροβατώντας σε τεντωμένο σχοινί και με μια εντυπωσιακή κωλοτούμπα (που θα ζήλευε και ο Πετρούνιας) να προσγειώνονται σε στέρεο έδαφος «διασώζοντας» ποτέ την Ελλάδα (από οικονομικό, αθλητικό ή άλλο Grexit ) και άλλοτε την κοινωνία από συγκρούσεις, όπως στην περίπτωση του μαθήματος των θρησκευτικών. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις βεβαίως πανηγυρίζουν ότι με τους επιδέξιους χειρισμούς τους απέφυγαν τα χειρότερα.
Τα χαρακτηριστικώτερα παραδείγματα αυτής της «πολιτικής» έχουν ως ακολούθως:
Αθλητικό Grexit
Επί ημερών κ. Κοντονή (ως υφυπουργού αθλητισμού):
(α) Τον Απρίλιο του 2015 με επιστολή τους, τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, ξεκαθαρίζουν πως ο νέος αθλητικός νόμος της ελληνικής κυβέρνησης και η απόφαση της μέσω αυτού να καταργήσει το αυτοδιοίκητο της ΕΠΟ, οδηγεί σε ρήξη με αυτές και αποκλεισμό από τις διεθνείς ομοσπονδίες. (Αθλητικό Grexit).
(β) Τον Απρίλιο του 2016 σε δισέλιδη επιστολή της προς την ΕΠΟ και το υπουργείο Αθλητισμού, η FIFA ξεκαθάρισε την θέση της ότι δεν θα διστάσει να αποβάλει το ελληνικό ποδόσφαιρο από τους κόλπους της, αν δεν αρθεί η απόφαση ματαίωσης του Κυπέλλου Ελλάδας και δεν αλλάξει η κείμενη νομοθεσία σχετικά με τον αθλητισμό και τις δυνατότητες παρέμβασης στο αυτοδιοίκητο του ποδοσφαίρου από τη μεριά της Πολιτείας. Παρόμοια κατάσταση και τον Ιούνιο 2017. Βεβαίως σε αυτές τις περιπτώσεις εμφανιζόταν την τελευταία κρίσιμη στιγμή «ως από μηχανής Θεός» ο υφυπουργός και έσωζε την κατάσταση που ο ίδιος είχε προκαλέσει με την πολιτική του.
Οικονομικό Grexit
Στην σηματικώτερη «πράξη» της σύγχρονης Ελληνικής τραγωδίας, με τίτλο «Πρώτη φορά αριστερά» και δη, την 13 Ιουλίου 2015, σε συμφωνία κατέληξε η ολονύχτια συνεδρίαση της Συνόδου Κορυφής για την Ελλάδα. Μετά από θρίλερ 17 ωρών, οι 9 ηγέτες της ευρωζώνης κατέληξαν σε ομόφωνη απόφαση, που απέτρεψε το οικονομικό Grexit.
«Δώσαμε μια σκληρή μάχη έξι μήνες τώρα, μέχρι τέλους παλέψαμε για να διεκδικήσουμε ό,τι καλύτερο για μια συμφωνία που θα δώσει την ευκαιρία στην χώρα να σταθεί στα πόδια της», δήλωσε ο Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, μετά την επιτυχή κατάληξη των μαραθώνιων διαβουλεύσεων για το ελληνικό θέμα, στις Βρυξέλλες.
Είχαν προηγηθεί:Οι προεκλογικές υποσχέσεις του για «σχίσιμο των μνημονίων». Οι πολύμηνες διαπραγματεύσεις του κ. Βαρουφάκη με τα όργανα της Ε.Ε. για την επίτευξη οικονομικά επωφελούς συμφωνίας, όπου η Ελλάδα απειλούσε ή μάλλον απειλούνταν με Grexit. (Το κόστος των οποίων κατά τις εκτιμήσεις κάποιων ειδικών έφτασε τα 70 δις παθητικό για την Ελληνική οικονομία).
Είχε προηγηθεί μερικές ημέρες πριν το περίφημο δημοψήφισμα της 5/7/15, που από ηρωϊκό (και «νικηφόρο» για τον κ. Τσίπρα) «όχι», ερμηνεύτηκε- με τις μεταγενέστερες κυβερνητικές ενέργειες και τελική συμφωνία με το Eurogroup- σε «ναι» και τρίτο μνημόνιο για την Ελλάδα!!
Αυτή την φορά ήταν ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας, που αφού είχε προκαλέσει τις συνθήκες για ένα Grexit να είναι πιθανότερο από ποτέ, «ως από μηχανής θεός» το απέφυγε «στο παρά πέντε» με ένα 3ο μνημόνιοκαι το πιο πάνω κόστος.
Το μάθημα των θρησκευτικών
Τον Σεπτέμβριο 2016 προέκυψε ρήξη μεταξύ κυβέρνησης και Εκκλησίας για το μάθημα των θρησκευτικών.
Ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, δίνοντας το στίγμα της αλλαγής του Νέου Προγράμματος, δήλωσε στην βουλή ότι το μάθημα πλέον θα προσανατολισθεί σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, προς τη θρησκειολογία σαν «Μάθημα γνώσης των θρησκειών και βεβαίως της Ορθοδοξίας,αλλά όχι ομολογιακό, κατηχητικό». Μάλιστα προσέθεσε ότι το πρόγραμμα, που ήταν έτοιμο ως ΙΕΠ,είχε προκύψει από ειδική επιτροπή που συγκροτήθηκε και άκουσε όλες τις πλευρές, και την Εκκλησία και τους θεολόγους.
Ο Αρχιεπίσκοπος προειδοποίησε ότι «η μεταρρύθμιση Φίλη θα προκαλέσει ρήξη στη σχέση με την Πολιτεία»ενώ ο κ. Φίληςισχυριζότανότι «η Εκκλησία έχει συμβάλει στην ηθική έκπτωση της κοινωνίας».
Σε αυτό το σημείο της, «μάχης» μεταξύ Εκκλησίας και κυβέρνησης παρενέβη ως «από μηχανής θεός» ο υπουργός άμυνας (καθότι καθ’ ύλην αρμόδιος σε πολεμικά θέματα) και σε συνάντηση των Αρχιεπισκόπου, κ.κ. Τσίπρα, Φίλη, Καμένου την 6/10/16 «οι παρεξηγήσεις λύθηκαν», όπως δήλωσαν. Το νέο «Φίλιο» πρόγραμμα ουσιαστικά πάγωσε, για να αρχίσουν ξανά οι εκατέρωθεν ανταλλαγές απόψεων και συζητήσεις με σκοπό την κατάρτιση τροποποιημένου προγράμματος κοινής αποδοχής.
Η μείωση των συντάξεων
Η μείωση των συντάξεων ξεκίνησε από τον Μάιο 2010 και υπολογίζεται μέχρι σήμερα ότι έχει φτάσει σε ποσοστό μέχρι και 50%. Οι σχετικές μειώσεις με τις διατάξεις του 2012 με τους νόμους 4051/12 και 4093/12 κρίθηκαν αντισυνταγματικές το 2015 με διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ με αριθμούς 2287 έως 2290, χωρίς όμως να αποτρέψουν τις περαιτέρω μειώσεις με νόμους των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ.
Με τον περίφημο νόμο «Κατρούγκαλου» 4387 / 2016 τέθηκαν οι βάσεις για την περαιτέρω σφαγή των συντάξεων. Οι τροποποιήσεις του νόμου 4472 / 2017 τον Μάιο του 2017 αποτελείωσαν το έργο, προβλέποντας νέα μείωση των συντάξεων, κύριων και επικουρικών σε (ανώτερο) ποσοστό 18% από την 1/1/2019 (ακόμα και τον ήδη καταβαλλομένων). Την τροποποίηση καταψήφισε σύσσωμη η αντιπολίτευση.
Ο κ. Τσακαλώτος πρόσφατα δήλωσε ότι τον «εξεβίασαν» σε αυτή τη ρύθμιση λόγω … «Γερμανικών εκλογών» και λόγω «χωρών που ήθελαν να μπουν στο ΔΝΤ, αλλά τελικά δεν μπήκαν»!!.
Δεν μας εξηγεί όμως ποιος τον εξεβίασε και με τι μέσον; Και γιατί οι χώρες δεν μπήκαν στο ΔΝΤ;
Αφού λοιπόν ο υπουργός έβαλε τους ήδη ταλαιπωρημένους και αφαιμαγμένους συνταξιούχους στην δεινή αυτή θέση με την νέα μείωση των συντάξεων, έρχεται τώρα ως νέος «από μηχανής θεός» να τους σώσει με την αναίρεση της μείωσης αυτής και με επιχειρήμα/δήλωση που στην ουσία εννοούσε ότι «δεν έχουν και πολλή ζωή μπροστά τους». (Morituritesalutant).Συμπερασματικά θεωρεί ότι αυτοί θα είναι μεσοπρόθεσμο βάρος, άρα δημοσιονομικό και όχι διαρθρωτικό.
Αρχικά είπε ότι θα το κάνει με μονομερή ενέργεια στον προϋπολογισμό αν δεν δεχθούν οι έξω. Μετά είπε ότι θα γίνει αυτό με διπλή αντιφατική (εναλλακτική) καταχώρηση στον προϋπολογισμό. (Έχει ξαναγίνει αυτό; Πώς δικαιολογείται νομικά και με τους ισχύοντες οικονομικούς κανόνες;)
Ο κ.Σεντένο, επικεφαλής του Eurogroup με δήλωση του την 2/10/2018 άνοιξε ένα παράθυρο, λέγοντας ότι θεωρεί τη μείωση των συντάξεων μη διαρθρωτικό μέτρο αλλά δημοσιονομικό, φαινομενικά συντασσόμενος μετην θέση του υπουργού. Παρόμοια υποχωρητικότητα διαφαίνεται και σε δήλωση της κυρίας Μέρκελ, (με τι αντάλλαγμα άραγε;) και με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα υπάρχει ετήσιο πλεόνασμα 3,5%, καθώς και η τήρηση των λοιπών δεσμεύσεων της κυβέρνησης.
Δεν μπορεί να πει κανείς αν η πιο πάνω τακτική του ΣΥΡΙΖΑ εμπίπτει στην φιλοσοφία του Χότζα, που βάζει άλλους τρεις στο κελί του δυστροπούντος φυλακισμένου για να βγάλει τους δύο μετά από μέρες και να τον καταστήσει ως εκ τούτου ευτυχή. Αυτό όμως δείχνει το αποτέλεσμα.
Σε κάθε περίπτωση για τη μη μείωση των συντάξεων θα χρειαστούν όπως πιο πάνω φαίνεται, περισσότεροι του ενός «από μηχανής θεοί» και δεν ξέρουμε αν θα προκύψει και κάποιος για την επίλυση του περιπεπλεγμένου «Μακεδονικού».
Επίλογος
Σε όλα τα πιο πάνω περιστατικά «πράξεων», «δραμάτων», «τραγωδιών», εκτός από μηχανής θεούς υπήρχαν για καθένα από αυτά και «Ιφιγένειες». Με τη σειρά που παρουσιάστηκαν τους κ.κ. Κοντονή, Βαρουφάκη, και Φίλη. Ίσως στο τέλος να έχει σειρά και ο κ. Τσίπρας (γιατί μετά την «καμήλα» -όπως είπε-τρώμε και την «ουρά»).
Η απορία που μένει είναι αν όλα αυτά ήσαν απότοκα: Αδεξιότητας; Απειρίας; Ιδεοληψίας; Άγνοιας κινδύνου; Μέθης της εξουσίας; Ανικανότητας; Πατριωτισμού; Ηρωισμού; Ρεαλισμού; Ή κάτι άλλο; Ο καθένας ας κρίνει.
Ίσως επειδή οι περισσότεροι της «πρώτης φοράς αριστερά» δεν είναι θρησκευόμενοι ή δεν πιστεύουν και σε Θεό (όπως μαρτυρεί άλλωστε και το καταστατικότου ΣΥΡΙΖΑ), κάποιοι από αυτούς να θεώρησαν ότι μπορούν να ζωντανέψουν στην σύγχρονη πραγματικότητα και να υποδυθούν, τον ήρωα της αρχαίας τραγωδίας γνωστό με τον όρο ο «από μηχανής θεός».
*Συντ δικηγόρος παρ’ ΑρείωΠάγω-συγγραφέας-ερευνητής
