O κύβος ερρίφθη, οι καθοριστικοί παίκτες του Eurogroup τα βρήκαν μεταξύ τους: αν μετά τις 20 Αυγούστου η κυβέρνηση δεν ζητήσει παράταση του τρίτου μνημονίου, τότε η μόνη επιλογή είναι το «μνημόνιο του χρέους» με όρους και προϋποθέσεις (conditionality) όπως και προηγούμενα μνημόνια.
Η διαφορά είναι ότι δεν θα υπάρξει νέο δάνειο και αντί για δόσεις στην Ελλάδα θα δίνεται ελάφρυνση χρέους σε δόσεις. Ή δεν θα δίνεται, αν δεν τηρούνται τα συμφωνηθέντα. Πριν καν όμως συζητηθούν οι όροι ελάφρυνσης και πριν το ΔΝΤ θέσει τους δικούς του, για τη συμμετοχή του ως «θεματοφύλακας» των μεταμνημονιακών μεταρρυθμίσεων στο ελληνικό πρόγραμμα, ήδη η Κομισιόν αλλά και ο ΟΟΣΑ (ο κάθε θεσμός με τη δική του διατύπωση) συστήνουν στην κυβέρνηση να επιμηκυνθεί ο εργάσιμος βίος για να διασφαλιστούν οι εισφορές για τις μελλοντικές συντάξεις. Συγκεκριμένα, ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης, που είναι σήμερα κατά μέσο όρο 61,2 έτη, πρέπει να αυξηθεί κατά τέσσερα έτη ως το 2030. Δηλαδή έναν χρόνο επιπλέον από την τριετή αύξηση των ορίων ηλικίας που έτσι κι αλλιώς εξασφαλίζει η ασφαλιστική μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου που συνόδευσε την υπογραφή του τρίτου μνημονίου το καλοκαίρι του 2015. Η κυβέρνηση δεν βλέπει την ανάγκη νέας παρέμβασης στα όρια ηλικίας καθώς υποστηρίζει ότι το 2022, όπου ολοκληρώνεται η μεταβατική περίοδος, κλείνει η πόρτα εξόδου για την πρόωρη συνταξιοδότηση με βάση τον νόμο του 2015. Από την πλευρά της, η Κομισιόν σημειώνει στην τελευταία της έκθεση ότι η αύξηση των ορίων ηλικίας είναι η μόνη δυνατή παρέμβαση αφού έχει εξαντληθεί το περιθώριο νέων περικοπών.
Καθώς Κομισιόν και ΟΟΣΑ δεν είναι καν δανειστές της χώρας, στρώνουν χαλί για τις απαιτήσεις του ΔΝΤ και των Ευρωπαίων εταίρων, οι οποίες θα δεσμεύουν τη χώρα σε διαρκή λιτότητα (πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ) ως το 2022, σε εφαρμογή των ψηφισμένων μειώσεων σε συντάξεις και αφορολόγητο, αλλά και στην παγίωση των μέτρων των τριών προηγούμενων μνημονίων (κατώτατος μισθός κ.λπ.) με τη συμπερίληψη ρήτρας μη αντιστρεψιμότητας των μεταρρυθμίσεων. Το ξεχωριστό κεφάλαιο που πολλοί φοβούνται, αλλά ουδείς επιβεβαιώνει στη φάση αυτή, είναι η πιθανότητα να υπάρξουν πρόσθετες δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις με αντάλλαγμα το χρέος.
Οι εξελίξεις αυτές ανατρέπουν τα δεδομένα που είχε υπόψη της η κυβέρνηση και σκιάζουν το αφήγημα της καθαρής εξόδου. Ενας από τους πρώτους που αντιλήφθηκαν τις δυσμενείς ισορροπίες που διαμορφώνονται είναι ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος. Μιλώντας στο ραδιοφωνικό σταθμό Στο κόκκινο την Πέμπτη, εξέπεμψε σήμα κινδύνου για τα μελλούμενα σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος από την ειδυλλιακή εικόνα που παρουσιάζουν οι λόγοι που εκφωνεί ο Αλέξης Τσίπρας. «Υπάρχει τώρα ο λεγόμενος γαλλικός μηχανισμός για το χρέος», εξήγησε ο υπουργός, και μπήκε αμέσως στο πρόβλημα που έχει μπροστά της κυβέρνηση: «Η διαφωνία αυτή τη στιγμή είναι αυτός ο μηχανισμός που μπορεί να σου δώσει ακόμα μεγαλύτερο περιθώριο επιμήκυνσης, οι Γερμανοί το θέλουν να είναι υπό όρους. Αυτό είναι κατά τη δική μας άποψη, αλλά και όλων των τεσσάρων θεσμών, εναντίον του πνεύματος της απόφασης του Eurogroup». Πράγματι το Eurogroup της 15ης Ιουνίου του 2017 μιλούσε για έναν «λειτουργικό» μηχανισμό ελάφρυνσης τους χρέους με βάση την ανάπτυξη. Πριν από λίγες μέρες ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί μίλησε για «ημιαυτόματο» μηχανισμό λαμβάνοντας υπόψη του την άποψη του Βερολίνου, ενώ την Πέμπτη ο υπουργός Οικονομικών επιβεβαίωσε αυτό που φοβόντουσαν όλοι: ότι οι Γερμανοί θέλουν ο μηχανισμός να ενεργοποιείται «υπό όρους», δηλαδή ενδεχομένως και ποτέ! Πιο απλά, αν κάνει αυτά για τα οποία έχει δεσμευτεί η Ελλάδα, θα παίρνει ελάφρυνση χρέους, αν δεν τα κάνει όμως, δεν θα παίρνει. Σαν κανονικός μηχανισμός μνημονίου δηλαδή, αλλά χωρίς μνημόνιο. ΔΝΤ και ΕΚΤ διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ότι δεν πρέπει να γίνει έτσι, αλλά όλα δείχνουν ότι θα υποχωρήσουν.
«Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει πια διαφωνία, θα γίνει αυτό που λέει το Βερολίνο και ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Ολαφ Σολτς», λέει στο «ΘΕΜΑ» ανώτερη ευρωπαϊκή πηγή που γνωρίζει πολύ καλά τις εξελίξεις. «Στο τέλος μιλούν πάντα οι Γερμανοί. Η ελάφρυνση στο χρέος θα δοθεί σε δόσεις και με βάση όρους και προϋποθέσεις. Με τη Γερμανία συμφωνούν τουλάχιστον έξι ακόμη κράτη-μέλη του Eurogroup: Η Αυστρία, η Ολλανδία, η Φινλανδία, η Λιθουανία, η Εσθονία και η Λετονία».
Η κυβέρνηση στο λεγόμενο ολιστικό σχέδιο ανάπτυξης που έχει καταρτίσει ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών υποστηρίζει ότι είναι δικαιολογημένη (warranted) η αύξηση του κατώτατου μισθού αφού προηγηθεί μελέτη επιπτώσεων. Παράλληλα, ζητεί να επανέλθουν η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης και η επεκτασιμότητα των συλλογικών συμβάσεων. Η άρνηση των θεσμών πλην Κομισιόν είναι απόλυτη.
Μονομερής ενέργεια
Το σκεπτικό των θεσμών είναι ότι, αν η αύξηση του κατώτατου μισθού επιβληθεί διά νόμου για ψηφοθηρικούς λόγους, θα γκρεμιστεί η ανταγωνιστικότητα που ανέκτησε με σκληρές θυσίες η χώρα τα τελευταία χρόνια: θα αυξηθεί η ανεργία, θα υπονομευτούν οι προοπτικές ανάπτυξης και οι εξαγωγές και η Ελλάδα θα διώξει μακριά τις αναγκαίες ξένες επενδύσεις. Λένε «ναι» στην αύξηση του κατώτατου μισθού, αλλά σε σύνδεση με την παραγωγικότητα σταδιακά και σε ένα βάθος χρόνου. Ο κ. Τσακαλώτος εκδήλωσε την πρόθεση (και το έγραψε και στο ολιστικό σχέδιο) να αυξήσει η κυβέρνηση τον κατώτατο μισθό από το φθινόπωρο κιόλας.
Ωστόσο με τα μέχρι στιγμής δεδομένα κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μάλλον μονομερή ενέργεια. Εκεί όπου ο υπουργός Οικονομικών ξεκαθαρίζει ότι δεν θα ζητήσει εκπτώσεις μέχρι να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα είναι στην εφαρμογή των ψηφισμένων μειώσεων στις συντάξεις. Οι περικοπές θα φτάσουν το 18% σε κύριες και επικουρικές, ενώ οι μειώσεις θα αφορούν ακόμη και συνταξιούχους που παίρνουν κάτω από 1.000 ευρώ. Το μέτρο αυτό έχει ψηφιστεί από τη Βουλή για να εφαρμοστεί από τον Ιανουάριο του 2019 και δεν μπορεί να μετακινηθεί. Τα παραδείγματα με βάση τις «πρόβες» από τις αρμόδιες υπηρεσίες συντάξεων σήμαναν συναγερμό στην κυβέρνηση και για τον λόγο αυτό, προκειμένου να μη φανούν οι περικοπές, δεν στέλνει στους συνταξιούχους τα ενημερωτικά σημειώματα όπως έχει δεσμευτεί στο μνημόνιο.
Για παράδειγμα, συνταξιούχος που λαμβάνει σήμερα 817 ευρώ καθαρά, αν εφαρμοστούν οι μειώσεις θα λάβει 715 ευρώ. Αρα η μείωση στο καθαρό ποσό θα είναι 102 ευρώ για την κύρια σύνταξη του πρώην ΙΚΑ. Παράλληλα, από 1/1/2020 με το μέτρο της μείωσης του αφορολόγητου από τα 8.700 ευρώ στα 5.700, ένας εργαζόμενος του ιδιωτικού τομέα με μισθό 600 ευρώ τον μήνα θα κληθεί να πληρώσει φόρο 620 ευρώ. Με όσα ισχύουν σήμερα δεν θα πλήρωνε τίποτα.
«Λαγός» ο ΟΟΣΑ;
Θα υπάρξουν και επιπλέον μέτρα; Αυτό θα φανεί. Πρόγευση των μέτρων που θα επακολουθήσουν δίνει η έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την Ελλάδα, την οποία παρέλαβε «δόξη και τιμή» στο Μέγαρο Μαξίμου ο πρωθυπουργός από τον γενικό γραμματέα του οργανισμού, Ανχελ Γκουρία. Στις προτάσεις του μάλιστα ξεπερνάει και τις απαιτήσεις του ΔΝΤ σε κάποια σημεία, προτείνοντας και μέτρα που δεν έχουν περιληφθεί στα μνημόνια. Σαν να μην τη διάβασε καν, ο πρωθυπουργός είπε ότι «η οικονομική έκθεση του ΟΟΣΑ φέρνει καλά νέα για την Ελλάδα» ενώ ο Ανχελ Γκουρία τόνισε πως «το πιο σημαντικό είναι να δώσουμε ένα σήμα για το τι μέλλει γενέσθαι». «Κλειδί» των συστάσεων του ΟΟΣΑ είναι να τηρηθούν τα πλεονάσματα που έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση με τους δανειστές. Για να τα επιτύχει, η έρευνα του ΟΟΣΑ υποδεικνύει στην κυβέρνηση τρόπους για να αυξήσει τα κρατικά έσοδα με τρόπο φιλικό για την ανάπτυξη και τις επενδύσεις. Το τρίπτυχο που προτείνει είναι «μαζέψτε έσοδα, κόψτε δαπάνες, πουλήστε κρατική περιουσία».
Συγκεκριμένα:
1. Για τη φορολογία ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει ότι η Ελλάδα έχει υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά χαμηλότερη είσπραξη φόρων σε σχέση με το ΑΕΠ. Ο μέσος φόρος επί της εργασίας για οικογένειες με παιδιά είναι ένα από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Στα χνάρια του ΔΝΤ ο ΟΟΣΑ προτείνει:
■ Μείωση αφορολογήτου για μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες με ταυτόχρονη κατάργηση φοροαπαλλαγών. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «το κατώτατο όριο αφορολόγητου εισοδήματος είναι υψηλό (ετήσιο εισόδημα περίπου 8.600 ευρώ) και υπερβαίνει τον μέσο μισθό του ιδιωτικού τομέα. Η διεύρυνση της φορολογικής βάσης είναι περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη από τις αυξήσεις των συντελεστών. Η κυβέρνηση έχει επίγνωση αυτού και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση». Τονίζει επίσης πως «όπως έχει νομοθετηθεί, το κατώτατο αφορολόγητο όριο θα μειωθεί κατά 35% το 2020».
■ «Κυνήγι» για τον ΦΠΑ: Οι συντελεστές αυξήθηκαν ήδη, αλλά ο δείκτης είσπραξης του ΦΠΑ ήταν 42,3% του μέσου όρου στον ΟΟΣΑ και θα πρέπει ως το 2030 να αυξηθεί στο 90% (δηλαδή να διπλασιαστεί).
■ Αυξήσεις ΦΠΑ σε ταχυδρομεία, καζίνο, γραφεία στοιχημάτων, ξενοδοχεία κ.ά.
■ Αυξήσεις φόρων στα καύσιμα: Ο ΟΟΣΑ παρατηρεί πως στην Ελλάδα ο φόρος στο ντίζελ είναι μικρότερος από μισός από τον φόρο στη βενζίνη.
■ Κατασχέσεις – πλειστηριασμοί: Στο τέλος του 2017 το 60% των φορολογουμένων που θα μπορούσαν να δεχθούν κατάσχεση έφτανε στο 1 εκατομμύριο οφειλέτες. «Αυτές οι προσπάθειες παράγουν (εισπρακτικά) αποτελέσματα και πρέπει να επιδιωχθούν», τονίζεται στην έκθεση.
■ Εισαγωγή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης: Αναφέρει το παράδειγμα της Ιταλίας που εισήγαγε την ηλεκτρονική τιμολόγηση το 2014 και θα την καταστήσει σταδιακά υποχρεωτική. Το υπουργείο Οικονομικών έσπευσε την ίδια μέρα που παραδόθηκε η έκθεση να εξαγγείλει ότι θα εφαρμόσει το μέτρο από 1/1/2019.
2. Ανατροπές στα Προγράμματα Πρόνοιας και κοινωνικής προστασίας με βάση τη μελέτη που έγινε από την Παγκόσμια Τράπεζα το 2016 για εξορθολογισμό των κοινωνικών δαπανών.
3. Σταδιακή κατάργηση των μέτρων υποστήριξης ορυκτών καυσίμων (σ.σ.: όπως ο φθηνός λιγνίτης που παράγει η χώρα) για να στραφεί η παραγωγή σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
4. Ιδιωτικοποιήσεις: Ολοκλήρωση και εφαρμογή της στρατηγικής διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων του κράτους και σύνδεσής της με το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.
5. Υπερταμείο: Η κυβέρνηση καλείται να συνεχίσει να διασφαλίζει την ανεξαρτησία και τους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης του Υπερταμείου με τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές.
6. «Μη αυτόματη» επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων: Η έκθεση για την Ελλάδα μιλά για «τομεακές συλλογικές συμβάσεις χωρίς αυτόματες επεκτάσεις», λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες ιδίως των μικρών επιχειρήσεων.
Ο ΟΟΣΑ εκθέτει το Μαξίμου και για το αφήγημα της μείωσης της ανεργίας. Οπως προκύπτει από την έκθεσή του για την Ελλάδα, η μείωση της ανεργίας προήλθε από μέτρα που επέβαλαν προηγούμενες κυβερνήσεις στα προηγούμενα μνημόνια: «Οι μεγάλες αλλαγές στον καθορισμό των μισθών κατά την περίοδο 2010-2013 επικεντρώθηκαν κυρίως στο να παρέχουν στις επιχειρήσεις ευελιξία μισθών και απασχόλησης. Οι συλλογικές συμφωνίες πάγωσαν και ο μηχανισμός επέκτασης των συμφωνιών ανεστάλη. (…) Ο κατώτατος μισθός ορίστηκε διά νόμου και μειώθηκε. (…) Μετά από αυτές τις αλλαγές η απασχόληση άρχισε να ανακάμπτει. (…) Οι αλλαγές στην αγορά εργασίας οδήγησαν σε μεγάλες περικοπές μισθών, που όμως γρήγορα αποκατέστησαν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας».
Πολλαπλά έκθετη η κυβέρνηση
Αυτά συμβαίνουν εν αναμονή της άφιξης των απεσταλμένων των θεσμών στις 14 Μαΐου στην Αθήνα, όπου θα διαφανεί με ποια μέτρα θα είναι ικανοποιημένο το ΔΝΤ για να δεχτεί να συμμετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα. Ωστόσο, η έκθεση του ΟΟΣΑ αποκαλύπτει ότι η κυβέρνηση έχει αποτύχει συνολικά σε όλα τα επίπεδα διαπραγμάτευσης τα τρία τελευταία χρόνια:
1. Την προηγούμενη εβδομάδα ο πρωθυπουργός «έδιωχνε» το ΔΝΤ λέγοντας ότι «δεν θα έρθει το τέλος του κόσμου» αν δεν συμμετέχει το Ταμείο. Και αυτό για να δικαιολογήσει γιατί το Ταμείο δεν έχει ενεργοποιήσει ακόμα τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα μετά από τρία χρόνια. Την ίδια στιγμή, όμως, υποδέχεται ευνοϊκά τα μέτρα που περιλαμβάνει η έκθεση που παρέλαβε από τον ΟΟΣΑ.
2. Η έκθεση του ΟΟΣΑ στις προβλέψεις της λαμβάνει ως δεδομένη την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους από τους δανειστές. Ελάχιστες εβδομάδες όμως προτού τελειώσει η τελευταία αξιολόγηση για το 3ο Μνημόνιο, ακόμα δεν έχει αποκαλυφθεί τι θα περιλαμβάνει η ελάφρυνση του χρέους. Και ενώ ως αντιπολίτευση ο ΣΥΡΙΖΑ επέκρινε τις προηγούμενες κυβερνήσεις ότι επί τρία χρόνια (από το 2012) δεν είχαν συμφωνήσει τα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους που υποσχέθηκαν οι εταίροι, έχουν περάσει και άλλα τρία χρόνια ακόμα χωρίς να πετύχει ως κυβέρνηση αυτό για το οποίο κατηγορούσε τους προηγούμενους. Ακόμα χειρότερα ίσως, ενώ αρχικά διεκδικούσε «κούρεμα», τώρα συζητά «ελάφρυνση», έχοντας εκχωρήσει όμως στους δανειστές και ολόκληρη τη δημόσια περιουσία (κινητή και ακίνητη), μεταβιβάζοντάς την στο Υπερταμείο Ιδιωτικοποιήσεων για να διασφαλιστεί πως θα αποπληρώνονται τα χρέη του Ελληνικού Δημοσίου.
3. Ενώ -επισήμως τουλάχιστον- η κυβέρνηση προσπαθεί να «ακυρώσει» και να απομονώσει το ΔΝΤ επειδή επιμένει να ζητά μείωση του αφορολογήτου (όπως όμως συστήνει και ο ΟΟΣΑ), το Ταμείο είναι ο πιο σταθερός «σύμμαχος» της χώρας στο αίτημα για «αυτόματη» ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Πλέον, όμως, ακόμα και η Κομισιόν διά του επιτρόπου Μοσκοβισί μιλά για «ημιαυτόματη» ελάφρυνση, υπό όρους και προϋποθέσεις που θα πρέπει να συμφωνηθούν και να εκπληρώνονται.
Ετσι, στα βασικά ζητήματα που προβάλλει ακόμα ως «ιερό δισκοπότηρο» της πολιτικής της (χρέος, συλλογικές συμβάσεις, αντίμετρα), η κυβέρνηση οδηγείται προς «ημιαυτόματες» λύσεις υπό όρους και προϋποθέσεις, ενώ τα νέα μέτρα λιτότητας που έρχονται (μειώσεις αφορολόγητου και συντάξεων) τα έχει ψηφίσει και -σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ- εμφανίζεται να έχει αποδεχθεί πως θα ισχύσουν πλήρως και «αυτομάτως».
Πηγή: Newmoney.gr
