Το καλοκαίρι του 2009, ακριβώς 10 χρόνια πριν, ειδικευόμενος Νευρολογίας -τότε- σε εκπαιδευτική άδεια και υποψήφιος -ακόμη- Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, βρέθηκα ανάμεσα στους “Γιατρούς του Κόσμου” στην Τανζανία της Αφρικής, συμμετέχοντας στο εκπαιδευτικό και κλινικό έργο του 2ου Σεμιναρίου Τροπικής και Ταξιδιωτικής Ιατρικής,στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Διεθνής Ιατρική και Διαχείριση Κρίσεων Υγείας».
Οι ημέρες αυτές αποτέλεσαν μία ξεχωριστή εμπειρία, καθώς προσέφεραν πρωτόγνωρα σημεία επαφής με μία άλλη υγειονομική πραγματικότητα και με ασθένειες που δεν είναι τόσο διαδεδομένες και μελετημένες στον αναπτυγμένο κόσμο.
Του Χρίστου Χ. Λιάπη MD, MSc, PhD
Τα επονομαζόμενα “νοσήματα της στέρησης” (poverty related diseases), η “Ιατρική ελαχίστων πόρων” και η “Ιατρική σε αφιλόξενο περιβάλλον” αποτελούν την άλλη πλευρά του φεγγαριού της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης, που απορροφημένη στην ευδαιμονική μακαριότητα του Δυτικού κόσμου, δείχνει πως παρά τις αλματώδεις επιστημονικές προόδους που έχει να επιδείξει, λησμονούσε και εξακολουθεί να λησμονεί μία μεγάλη ανθρωπιστική αλήθεια.
Την αλήθεια πως ο ανθρώπινος πόνος, η αρρώστια και η ανάγκη για περίθαλψη, δεν γνωρίζουν σύνορα, φυλές, χρώματα και λευκές ή μαύρες Ηπείρους.
Ασθένειες όπως η Φυματίωση, η Ελονοσία και η Λέπρα που παραμένουν πλέον εδώ και καιρό μακριά από τους ευγενείς γεωγραφικούς ιστούς του ανεπτυγμένου κόσμου, εξακολουθούν να ταλανίζουν την αφρικανική Ήπειρο και ως εκ τούτου πρέπει να διεκδικήσουν και αυτές το δικό τους ερευνητικό, χρηματοδοτικό και κοινωνικό κομμάτι υποστηρικτικής παρέμβασης, στην παγκόσμια προσπάθεια για την επιστημονική πρόοδο και την ίαση του ανθρώπινου πόνου.
Στο επαρχιακό Νοσοκομείο του Αγίου Φραγκίσκου, βλέποντας τους Αφρικανούς συναδέλφους μας ιατρούς που, αν και δεν υπολείπονται σε πείρα και σε γνώσεις από εμάς, να πασχίζουν με ελάχιστα μέσα και μηδαμινές υλικοτεχνικές υποδομές να προσφέρουν τις φροντίδες τους στον τοπικό πληθυσμό, κατανοούμε, με τον πιο παραστατικό τρόπο πως πέρα από τις εντυπωσιακές προόδους της βιοϊατρικής τεχνολογίας, στο επίκεντρο της ιατρικής άσκησης θα παραμένει πάντοτε η σχέση ιατρού – ασθενούς, ως βάση αλλά και ως θεμέλειο της προσφοράς στον πάσχοντα συνάνθρωπο.
Με τα κατάλοιπα της νεοαποικιοκρατίας, τις εθνοτικές διενέξεις και την εκμετάλλευση να κάνουν, συνεχώς, εμφανή την παρουσία τους στον κοινωνικό της ιστό, καταννοούμε πως μόνο μέσα από την προαγωγή της εκπαίδευσης θα μπορέσει αυτή η ξεχωριστή Ήπειρος, με τους περήφανους και άξιους ανθρώπους, τους μεγάλους πολιτισμούς, τις πλούσιες πρώτες ύλες και τις ακόμη πλουσιότερες παραδόσεις, να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της.
Η επίσκεψη στο τοπικό σχολείο και η προσφορά γραφικής ύλης στους μικρούς μαθητές, πέρα από τη συγκινητική εμπειρία που μας προσέφερε, απεκάλυψε και την επιτακτική αναγκαιότητα της ανάδειξης της παιδείας σε εθνική προτεραιότητα, κυρίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Βλέποντας την ανεπανάληπτη φυσική ομορφιά της Αφρικανικής Ηπείρου, μένοντας σε σκηνές, στις πλαγιές του Μορογκόρο ή στις όχθες του Κιλομπέρο, κατανοήσαμε πως η οικολογία και η φυσιολατρια δεν πρέπει να αποτελούν απλά «εκδρομικά» στοιχεία της ζωής μας, αλλά βασικά συστατικά μιας ολοκληρωμένης βιοθεωρίας, όπου η αγάπη προς τη φύση συνιστά έκφραση σεβασμού προς τους βιολογικούς νόμους που διέπουν το θαύμα της ζωής και εφαλτήριο για μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη θεώρηση της Υγείας, την οποία αναγνωρίζουμε όχι μόνον ως απουσία ασθένειας, αλλά και ως αρμονία του ανθρώπου με το περιβάλλον του.
Δίπλα στις εγκαταστάσεις του TANZANIAN TRAINING CENTER FOR INTERNATIONAL HEALTH, όπου λειτουργεί το λεπροκομείο της περιοχής, είδαμε να ζωντανεύουνε μπροστά μας εικόνες από την Καινή Διαθήκη, με λεπρούς, άλλους ακρωτηριασμένους και άλλους τυφλωμένους από την ασθένεια.
Μορφές που λες και δραπετεύσανε από την κόλαση και βρήκαν τη φροντίδα και την αγάπη σε έναν επίγειο τροπικό παράδεισο. Ανάμεσά τους ο ντόπιος γιατρός που έχει αφιερώσει τη ζωή του στη φροντίδα τους, να φέρνει στο μυαλό μας τα λόγια του Φολερώ:
«Τους λεπρούς μας, πρώτα να τους αγαπήσουμε και ύστερα να τους θεραπεύσουμε» Και όταν ο γέρικος σκύλος που καθόταν ράθυμος ανάμεσά τους, δεχόμενος τα χάδια τους, χωρίς να τον απασχολεί το στίγμα ή η Βιβλική μεταδότικότητα της νόσου, σηκώθηκε και ήρθε προς το μέρος μας, κατάλαβα γιατί ο Μπουκόβσκυ έγραψε πως: «Η αγάπη είναι ένας σκύλος από την κόλαση».
*Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών
