Στο τελευταίο βιβλίο του, ο Γάλλος πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας προτείνει την επιτακτική οικοδόμηση ενός ισχυρού συνόλου, ομοσπονδιακού χαρακτήρα, το οποίο αρχικά θα περιλαμβάνει δώδεκα χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης…
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Η Ευρώπη παραπαίει, λένε πολλοί, με μεγάλη δόση κακεντρέχειας. Είναι οι συνήθεις σκεπτικιστές, που συνήθως έχουν κοντή ανάσα και σοβαρή αδυναμία να δουν πιο μακρυά από την μύτη τους. Θα λέγαμε, έτσι, ότι η Ευρώπη «ψάχνεται», και οι λόγοι είναι πολλοί.
Κατά κύριο λόγο, όμως, το «ψάξιμο» αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η οικονομική κρίση του 2008 έπληξε, πέρα από την οικονομία, και την ευρωπαϊκή ιδέα. Κατάφερε, δηλαδή, σοβαρό πλήγμα στην συνείδηση των πολιτών και στην διαρκή ευημερία τους. Παράλληλα, έφερε στην επιφάνεια και αρκετά από τα ολέθρια εθνικο-λαϊκιστικά ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά, που τον περασμένο αιώνα, μέσα από δύο παγκόσμιους πολέμους, απέδειξαν πόσο βάρβαρη μπορεί να είναι μία ήπειρος παρά την ανάδυση σε αυτήν του αρχαιοελληνικού ορθολογισμού και του συναφούς με αυτόν ανθρωπισμού, όπως λέει ο Τσέχος φιλόσοφος Γιαν Πατιότσκα.
Η εξέλιξη αυτή ανησυχεί, όπως είναι επόμενο, έναν κορυφαίο ευρωπαϊστή. Τον πρώην Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας, κ. Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, τον οποίο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε αποκαλέσει και «ανάδοχο» της ελληνικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα του 1981.
Δυστυχώς, όμως, σήμερα, στην πρόταση για την δημιουργία της Europa, ο κ. ντ’ Εσταίν όχι μόνον δεν προβλέπει ελληνική συμμετοχή, αλλά πιστεύει ότι η χώρα μας θα έπρεπε για μία περίοδο να αποχωρήσει από την ευρωζώνη, καθ’ όσον απέχει αισθητά από τις προδιαγραφές της. Και, από την άποψη αυτή, οφείλουμε να πούμε ότι τις τελευταίες ποτέ δεν τις εφάρμοσε πιστά, με αποτέλεσμα να προκύψει η σημερινή κρίση.
Ο πρώην Πρόεδρος τόνισε σε συνάντησή του με την Ένωση Συντακτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αναφέρει δε και στο βιβλίο του (εκδ. Παπαζήση), ότι το σχέδιο Europa είναι μία ισχυρή γραμμή αμύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στις νέες μεγάλες οικονομικές και γεωπολιτικές δυνάμεις.
«Η πρόταση για την μετάβαση σε ένα νέο στάδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», τονίζει ο κ. Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, «πρέπει να είναι απλή και να απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Στο πλαίσιο αυτό, δεν αφορά τα υφιστάμενα θεσμικά όργανα που έχουν αναλάβει την διαχείριση της Ένωσης των 28, η οποία ουδόλως προσβλέπει στην ολοκλήρωση. Ούτε πρέπει να επηρεαστεί υπέρμετρα από το δυσμενές αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών εκλογών, όπου εκφράστηκε η απογοήτευση των πολιτών απέναντι σε μία κρίση που ο ευρωπαϊκός μηχανισμός δεν κατάφερε να ελέγξει.
»Αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο είναι μία πρωτόγνωρη πράξη που προτίθεται να προετοιμάσει μία διαφορετική κατάσταση. Όπως η πρόταση του Ρομπέρ Σουμάν αποσκοπούσε να καταστήσει έναν πόλεμο όχι μόνον αδιανόητο, αλλά και υλικά αδύνατο, έτσι και το σχέδιο τείνει να εντάξει την Europa στο μέλλον του παγκόσμιου ανταγωνισμού: να εδραιώσει στο έδαφος όπου ρέουν ο Σηκουάνας, ο Ρήνος και ο Δούναβης μία σύγχρονη οικονομική δύναμη, ικανή να συναγωνίζεται τις μεγαλύτερες, υφιστάμενες ή αναδυόμενες, δυνάμεις του 21ου αιώνα. Στην σκιά αυτού του στόχου εμφαίνεται, αφ’ ενός, η απασχόληση και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και, αφ’ ετέρου, η επέκταση της πολιτισμικής και ουμανιστικής ακτινοβολίας που διαχέει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός.
»Στο καταστατικό της ευρωζώνης τονίζεται ότι σκοπός της είναι η επίτευξη της οικονομικής και νομισματικής ολοκλήρωσης, προκειμένου να καταστεί μία ισχυρή δύναμη του 21ου αιώνα. Να λοιπόν ποιος είναι ο στόχος, ένας στόχος κατανοητός από τον κάθε πολίτη της ευρωζώνης, από τον σημαίνοντα ως τον πιο απλό. Ποιος μπορεί, ποιος πρέπει να τον προτείνει; Προφανώς οι πολιτικοί ιθύνοντες, δηλαδή οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ευρωζώνης, πρωτίστως δε εκείνοι των έξι ιδρυτικών κρατών, εφόσον το σχέδιο εντάσσεται στην προοπτική που χάραξαν οι θεμελιωτές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, αλλά και όσοι επιθυμούν να συμπράξουν μαζί τους για να απευθύνουν το κάλεσμα για την ενωμένη Ευρώπη.
»Αυτό το κάλεσμα θα αφυπνίσει προφανώς μόνον εκείνους που είναι αποφασισμένοι να περάσουν στο επόμενο στάδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Για να καταστεί σαφές, πρόκειται για τα κράτη που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στην δημιουργία του ευρωπαϊκού νομίσματος, που είναι υπέρμαχοι της ιδέας να τού προσδώσουν μία επιπλέον οικονομική ολοκλήρωση και τα οποία γνωρίζουν ένα επίπεδο κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και μία αξιοπιστία των δικαιϊκών θεσμών τους, στοιχεία που καθιστούν αυτήν την επιλογή αληθοφανή».
Χωρίς ίχνος έπαρσης, το Europa είναι ένα ιδεατό προσχέδιο το οποίο θα μπορούσαν να εγκρίνουν οι έξι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των ιδρυτικών μελών της ΕΕ και να το υποβάλουν στους ομολόγους τους της ευρωζώνης, μάς είπε ο κ. ντ’ Εσταίν. Και τί επισημαίνει αυτό το ιδεατό προσχέδιο, για το οποίο αρκετός λόγος γίνεται στα παρασκήνια της Ευρώπης; Ο πρώην Πρόεδρος τονίζει τα ακόλουθα:
«Σήμερα, στον 21ο αιώνα, ζούμε σε έναν καινούργιο κόσμο. Η δημογραφική έκρηξη ανέδειξε νέες δυνάμεις. Οι τεχνολογικές καινοτομίες κλόνισαν τις παραδοσιακές πρακτικές των κοινωνιών μας και ανέτρεψαν τα δεδομένα του ανταγωνισμού. Ταυτόχρονα, νέες μορφές αλληλεγγύης εμφανίζονται μεταξύ γειτονικών λαών που επιθυμούν να αλληλοενισχυθούν.
Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη αποφάσισαν να υιοθετήσουν ένα κοινό νόμισμα. Η τρέχουσα κρίση κατέδειξε με τρόπο προφανή ότι το συγκεκριμένο πλαίσιο δεν ήταν καθαυτό επαρκές και ότι έπρεπε να συμπληρωθεί με ένα νέο στάδιο ολοκλήρωσης.
»Για τον λόγο αυτόν, προτείνουμε την δημιουργία μιας νομισματικής, δημοσιονομικής και φορολογικής ένωσης, η οποία θα εκφράζει την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών της ευρωζώνης που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αυτήν.
Στον χώρο της εν λόγω ζώνης τα νομισματικά, δημοσιονομικά και φορολογικά στοιχεία, εξαιρουμένης της φορολογίας τοπικού χαρακτήρα, θα είναι πανόμοια, δίνοντας στον πληθυσμό την ευκαιρία να ζει σε μία κοινωνική οικονομία της αγοράς, ελεύθερη και ομοιογενή.
Ζητούμε να υλοποιήσουμε ένα κοινό σχέδιο, αποδεκτό από τους λαούς μας, το οποίο θα τους προσφέρει καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης, εκπαίδευσης, επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, καθώς και βελτίωσης των κοινωνικών συστημάτων.
»Βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να σάς προσκαλέσουμε για μία ανταλλαγή απόψεων, με την βοήθεια ενός ευέλικτου πενταμελούς διοικητικού μηχανισμού, προκειμένου να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να περάσουμε σε αυτό το νέο στάδιο ολοκλήρωσης, που θα έχει ως αποτέλεσμα να καταστεί η ευρωζώνη μία ομοσπονδία κρατών-εθνών, προσαρμοσμένη στην νέα εποχή.
Η εν λόγω πρόσκληση, προφανώς ιδεατή, θα μπορούσε να καταλήξει σε μία συνάντηση στο Στρασβούργο. Γιατί στο Στρασβούργο;
Αφ’ ενός, διότι είναι μία πόλη που διαθέτει τις αναγκαίες υποδομές και, αφ’ ετέρου, έτσι θα αποσαφηνίζονταν στην κοινή γνώμη οι –επί του παρόντος συγκεχυμένες– αντιλήψεις γύρω από τις εργασίες της Ευρώπης των 28 και εκείνες της ευρωζώνης.
Οι Βρυξέλλες θα παραμείνουν η πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 (πριν αποχωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο) και θα διατηρήσουν τα θεσμικά τους όργανα, και το δίδυμο Στρασβούργο-Φρανκφούρτη θα αποτελεί την έδρα των δραστηριοτήτων της Europa».
Όπως μάθαμε, στην τελευταία έχουν ήδη προσχωρήσει πολιτικοί όπως ο Βέλγος πρώην πρωθυπουργός κ. Γκυ Βερχοφστάαντ, ο πρώην επικεφαλής των Πρασίνων στην Ευρωβουλή κ. Ντανιέλ κον Μπεντίτ, ο Πορτογάλος πρώην Επίτροπος κ. Αντόνιο Βιτορίνο και γνωστοί πολιτικοί από την Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Σαφώς δε, το σχέδιο στήριζε πριν αποβιώσει ο Γερμανός πρώην καγκελάριος Χέλμουτ Σμιτ.
Συμπερασματικά, λοιπόν, η Ευρώπη «ψάχνεται». Αλλά, όπως έλεγε ο Κομφούκιος, «όπου δεν υπάρχει ανοιχτό πνεύμα και πραγματική κατανόηση, ένας μεγάλος στόχος χάνεται». Ίσως, θα προσθέταμε εμείς.