Σχεδόν οι περισσότεροι έχουμε νιώσει να μειώνεται η δουλειά μας. Οι ώρες απασχόλησης είναι λιγότερες μετά την καραντίνα. Οι πελάτες λιγόστεψαν, οι τουρίστες δεν έρχονται ακόμα, οι δημόσιοι υπάλληλοι λειτουργούν με ραντεβού για τους πολίτες ενώ στον ιδιωτικό τομέα όσοι επαναπροσλήφθηκαν κάνουν βάρδιες.
Του Ηλία Καραβόλια
Οι υπηρεσίες αλλά και το εμπόριο δεν δουλεύουν όπως παλιά. Είναι κοινός τόπος ότι σηκώθηκε χειρόφρενο σε όλους τους τομείς. H οικονομία έχει παγκοσμίως καθηλωθεί με την εργασία και το εισόδημα να επιβραδύνονται σταδιακά.
Και φυσικά ”καίγεται” κεφάλαιο, δηλαδή απαξιmlώνονται περιουσίες και κεφαλαιοποιήσεις.
Μοιάζει σαν να προκάλεσε ο κορωνοϊός ένα απότομο stop στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, η εκτόξευση των κρατικών και ιδιωτικών χρεών δεν μπορεί πλέον να υποστηριχθεί από την πραγματική οικονομία.
Ο πλούτος που παράγεται και ο μόχθος που απαιτείται δεν επαρκούν τόσο για την αποπληρωμή των ομολόγων και των δανείων όσο και για να υποστηριχθούν τα μελλοντικά κέρδη που προεξοφλούσαν οι υψηλές τιμές στα χρηματιστήρια.
Και φυσικά υπήρχε ένα κοινό μυστικό : όλοι νιώθαμε την υπερπροσφορά προϊόντων και υπηρεσιών (σημ: τροφοδοτούμενη κυρίως από τους υψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης της Κίνας που ταυτόχρονα προκαλούσε ζήτηση και έτσι ισορροπούσε το σύστημα). Η ρευστότητα όμως είχε αρχίσει να μειώνεται στην πραγματική οικονομία με κίνδυνο να περιοριζόταν δραστικά η ζήτηση.
Έλειπε χρήμα από τις τσέπες μας. Και αυτό φυσικά δεν είχε μεταναστεύσει στο διάστημα. Παρά τα μηδενικά σχεδόν επιτόκια μη παραγωγικό κεφάλαιο είχε αρχίσει να ανακυκλώνεται μέσα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στο μεγάλο parking της οικονομίας.
Έτσι, ήταν θέμα χρόνου ο καπιταλισμός να περάσει σε φάση αναδιάρθρωσης τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και σε επίπεδο εφοδιαστικών αλυσίδων και κατανάλωσης. Και όλα μοιάζουν σαν να άλλαξαν με ένα απότομο φρενάρισμα. Είναι λες και ζήσαμε μια εκούσια παύση του κεφαλαίου και μια ακούσια παύση της εργασίας.
Η τρίμηνη όμως κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας λόγω της πανδημίας σηματοδότησε και την άμεση παρέμβαση του κράτους στην οικονομία.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι περισσότερες επιχειρήσεις θα κάνουν χρήση του προγράμματος SURE που ανοίγει τον δρόμο για επικράτηση μοντέλου μερικής απασχόλησης με επιδότηση ενός μέρους του χαμένου μισθού( σημ:αυτό πρακτικά σημαίνει απώλεια αγοραστικής δύναμης και διαθέσιμου πραγματικού εισοδήματος).
Μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις του τριτογενούς κυρίως τομέα επιβάλλουν στην κυριολεξία ως βασικό μοντέλο απασχόλησης την εξ αποστάσεως τηλεργασία η οποία φυσικά μειώνει το κόστος λειτουργίας τους ενώ δίνει μια ψευδαίσθηση άνεσης και ελευθερίας στον εργαζόμενο.
Στην πραγματικότητα όμως αυτός γίνεται homo precarious: βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επισφάλεια. Και το κράτος έρχεται ως έσχατος εργοδότης, ως δεύτερο αφεντικό που εισέρχεται απότομα στην ρύθμιση του κοινωνικού εργοστασίου και την διαχείριση του ανθρώπινου κεφαλαίου, να επιδοτήσει την αγοραστική δύναμη αυτών που θα δουλεύουν λιγότερο.
Κόπηκε χρήμα για να μην καταρρεύσει το σύστημα, να μην μειωθεί η ζήτηση και φυσικά να ρίξει ταχύτητες η προσφορά μέχρι να απορροφηθεί το υπερπλεόνασμα εμπορευμάτων που είχε κατακλύσει τις οικονομίες.
Φαίνεται ότι οι παρεμβάσεις δεν ακούνε την θεωρία και το φάντασμα του πληθωρισμού δεν τρομάζει πλέον κεντρικούς τραπεζίτες αλλά ούτε και τους μακροοικονομολόγους.
Ο ιστορικός της οικονομίας όμως θα έλθει από τώρα αντιμέτωπος με κάποια λογικά ερωτήματα : που θα φθάσουν τελικά τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη που ήδη υπήρχαν και τώρα θα αρχίσουν να αυξάνονται, με αυτό το νέο χρήμα, ειδικά όταν ανέλθουν τα επιτόκια;
Και ποιός θα τα ξεπληρώσει; Ποιός θα πληρώσει τις ζημίες τραπεζών, εταιρειών και κρατών, αν μέρος αυτών των χρεών υποθέσουμε ότι θα διαγραφούν; Την απάντηση θα την ψάχνει για πολλά χρόνια η οικονομική θεωρία που βλέπει τα αξιώματα της, περί αποτελεσματικότητας και αυτορρύθμισης των αγορών, να καταρρέουν σε ένα περιβάλλον πρωτοφανούς κρατικής παρέμβασης και περιορισμού επενδύσεων παρά το μηδενικό κόστος χρήματος.
Και όλα αυτά καθώς μπαίνουμε σε περίοδο ύφεσης και δημοσιονομικών ελλειμμάτων…
