Για να είναι αποτελεσματική, παραγωγική, ανταγωνιστική και υψηλών επιδόσεων, η σύγχρονη επιχείρηση πρέπει να μάθει να αποκτά γνώσεις.
Πώς είναι δυνατόν μία επιχείρηση με στελέχη τα οποία έχουν μέσο δείκτη νοημοσύνης (IQ–ΜΔΝ) πάνω από 120, δηλαδή αισθητά ανώτερο από τον μέσον όρο, να έχει επιδόσεις που αντιστοιχούν σε ΜΔΝ κάτω από 60, δηλαδή σε επίπεδα πνευματικής καθυστέρησης;
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Στο ερώτημα αυτό απαντά, με μοναδικό συγγραφικό μπρίο, ο καθηγητής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) Πήτερ Σεντζ, 71 ετών, συγγραφέας του βιβλίου Η Επιχείρηση …Πέμπτου Τύπου, στο οποίο αναλύονται τα βαθύτερα αίτια των δυσλειτουργιών που ταλαιπωρούν πολλές, μεγάλες κυρίως επιχειρήσεις.
Κατά τον Αμερικανό καθηγητή, ο οποίος ήδη διεκδικεί μία θέση στο στερέωμα των γκουρού του μάνατζμεντ, οι περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις πάσχουν από γεροντική ακαμψία, η οποία μεταφράζεται πάντοτε με άρνηση εισαγωγής αλλαγών, νέων μεθόδων και, κυρίως, νέου τρόπου σκέψης.
Πρόκειται για ένα πρωτοφανές αλλά πολύ συνηθισμένο φαινόμενο σε πολλές επιχειρήσεις, οι οποίες έτσι οδηγούνται στην γενική γήρανση και καταλήγουν στο να είναι προβληματικές. Ακόμα χειρότερα, επισημαίνει ο Πήτερ Σεντζ, οι ιθύνοντες των επιχειρήσεων αυτών πιστεύουν στη αιωνιότητα κάποιων απόλυτων αληθειών, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καταλάβουν και να ερμηνεύσουν τις σύγχρονες πραγματικότητες.
Αναφέροντας αρκετά παραδείγματα στο βιβλίο του, ο Αμερικανός καθηγητής καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, αν μία επιχείρηση θέλει να φθάσει σε υψηλές επιδόσεις, πρέπει, πριν απ’ όλα, να καλλιεργήσει στους κόλπους της την ευφυΐα και την έφεση για μάθηση. «Την εποχή που ζούμε είναι αναπόφευκτο το γεγονός ότι πρέπει συνεχώς να μαθαίνουμε. Αλλά και να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε», γράφει. Στην συνέχεια, ο Πήτερ Σεντζ διατυπώνει τις πέντε αρχές που, κατά την άποψή του, συνιστούν την επιχείρηση του …πέμπτου τύπου:
α) Ο προσωπικός έλεγχος: Για να μην είναι γέροι στα 30 χρόνια τους, οι μάνατζερς θα πρέπει να διευρύνουν το γνωστικό τους πεδίο, να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους και να αναλύουν όσο γίνεται πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα. Είναι δηλαδή απαραίτητο να διατηρούν στάση αναζήτησης και προσαρμογής σε κάθε διαρθρωτική μεταβολή του περιβάλλοντός τους.
β) Απαιτείται επαναθεώρηση των διανοητικών μοντέλων: Ο κόσμος μας δεν είναι ακίνητος. Για τα στελέχη των επιχειρήσεων προέχει λοιπόν η ξεκάθαρη αντίληψη της σημερινής πραγματικότητας, υπό την ευρύτερη δυνατή έννοια. Στο μέτρο δε που η αντίληψη αυτή θα ξεκαθαρίζει, θα πρέπει να υπόκειται και σε συστηματική κριτική.
γ) Οράματα για όλους: Οι στόχοι και οι επιδιώξεις μίας επιχείρησης πρέπει να διαχέονται σε κάθε άνθρωπο που εργάζεται σε αυτήν και να αποτελούν όραμα και δέσμευση που αφορά τον καθένα.
δ) Η εκμάθηση κατά ομάδες: Τέλος στο σταρ σύστεμ! Μία επιχείρηση δεν έχει ανάγκη τόσο από βεντέτες, όσο από ομάδες ανθρώπων που συνεχώς θα επιδιώκουν να βελτιώνονται. Η γνώση μέσα στην επιχείρηση δεν πρέπει να είναι κτήμα των ολίγων, αλλά των πολλών. «Όταν οι ομάδες δεν μπορούν να μάθουν, το ίδιο ισχύει και για την οργάνωση», γράφει ο Πήτερ Σεντζ.
ε) Η συστημική σκέψη: Αυτή είναι η σημαντικότερη από τις πέντε αρχές του Αμερικανού καθηγητή. Στόχος της ανάπτυξης συστημικής σκέψης μέσα στην επιχείρηση είναι το να μπορεί κανείς να συνδέει μεταξύ τους δύο άσχετα φαινόμενα, τα οποία από την φύση τους θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της ενδοεπιχειρησιακής ευφυΐας. Χάρη στην ανάπτυξη αυτής της σκέψης, τα στελέχη μίας επιχείρησης μπορούν να αποφύγουν τα εμπόδια που παρεμβάλλονται στον δρόμο της μάθησης.
Ένα από τα εμπόδια αυτά είναι οι «παρωπίδες του άμεσου αποτελέσματος». Πολλές επιχειρήσεις λειτουργούν με βραχυπρόθεσμες προοπτικές και ασχολούνται μόνον με άμεσα γεγονότα. Η συμπεριφορά αυτή, όμως, ακυρώνει κάθε δυνατότητα δημιουργικής μάθησης και τελικά απομακρύνει την επιχείρηση από τον προβληματισμό για το μέλλον.
Ακόμα χειρότερα, όταν διαπράττονται σοβαρά λάθη τα οποία είναι αποτέλεσμα κοντόθωρων επιλογών, το κλασσικό σύνδρομο είναι οι ευθύνες να φορτώνονται …στους άλλους. Δηλαδή, σε αποδιοπομπαίους τράγους ή σε εξωτερικούς εχθρούς. Όλοι αρνούνται να δουν τί συμβαίνει στον κήπο τους, με άμεση συνέπεια για την λειτουργία και την ζωή της επιχείρησης την παραλυσία και την εγκατάσταση κλίματος γενικευμένης καχυποψίας, γεγονός ολέθριο από κάθε άποψη.
Στο βιβλίο του ο Πήτερ Σεντζ αναλύει και τον μύθο της διευθυντικής ομάδας. «Τα μέλη της», γράφει, «ασχολούνται περισσότερο με το να προστατεύουν τις καρέκλες τους παρά με τα ουσιαστικά προβλήματα και τα θέματα που πρέπει να επιλύσει ή να αντιμετωπίσει μία επιχείρηση. Έτσι, σε πολλές επιχειρήσεις υπάρχει μία κατ’ επίφασιν συνοχή, έτοιμη να διαλυθεί στον πρώτο κλυδωνισμό.
Πολλές επιχειρήσεις αδυνατούν να βρουν αποτελεσματικές απαντήσεις στις βαθμιαίες προκλήσεις του ανταγωνισμού και, όταν αντιδρούν, το κάνουν σπασμωδικά».
Όπως πιστεύει ο Πήτερ Σεντζ, είναι καιρός να γίνει μία πραγματική μορφωτική επανάσταση μέσα στις επιχειρήσεις, με κύριο χαρακτηριστικό της την αυτοκριτική και την διεξοδική θεώρηση της πραγματικότητας. Παράλληλα, ωστόσο, είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουν οι μάνατζερς κάποιες πραγματικότητες τις οποίες ναι μεν λένε ότι τις γνωρίζουν, όμως ποτέ δεν τις λαμβάνουν υπ’ όψιν τους.
Ένας σύγχρονος μάνατζερ πρέπει να μάθει να κινείται γρήγορα, να συλλαμβάνει την ουσία των προβλημάτων και όχι την μικρή λεπτομέρεια. Είναι δε απαραίτητο να απαλλαγεί από το σύνδρομο της συνήθειας. Το τελευταίο αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των επιχειρήσεων και των στελεχών τους, σε μία εποχή που η ταχύτητα επιβάλλει τους δικούς της όρους επιτυχίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η επιχείρηση πέμπτου τύπου είναι αυτή που μπορεί να συνδυάζει ευφυΐα, φαντασία, ταχύτητα στην λήψη και την υλοποίηση αποφάσεων, διαρκή προδιάθεση για επανεξέταση κάθε οργανωτικής και λειτουργικής δομής. Καθοριστικός, συνεπώς, είναι για τις επιχειρήσεις ο ρόλος των νέων ιδεών και η ενσωμάτωσή τους σε μία νέα και διαρκώς μεταβαλλόμενη εταιρική κουλτούρα.
