Το 2012 η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ υποχρεώθηκε σε μία άνευ όρων παράδοση στους δανειστές.
Περίπου 2,5 χρόνια μετά, τον Σεπτέμβριο του 2014 στη χώρα αντιλαλούσαν οι ισχυρισμοί της για το success story: επίτευξη των στόχων του προγράμματος, επιστροφή στην ανάπτυξη, πρόσβαση στις αγορές, αναβάθμιση της πιστοληπτικής θέσης από τους οίκους αξιολόγησης, επικείμενη έξοδος από τα μνημόνια—αμέσως μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας αξιολόγησης και τη διευθέτηση του χρέους.
Του Αντώνη Κεφαλά
Η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου έπεσε σε ύφαλο. Κακοί χειρισμοί των καπεταναίων, λαϊκή αγανάκτηση με τη λιτότητα, αντιδράσεις στις μεταρρυθμίσεις από τις πολλές οργανωμένες ομάδες συμφερόντων, κούραση των δανειστών με τις ελληνικές ασυνέπειες—όλα έπαιξαν το ρόλο τους.
Με ψεύτικές υποσχέσεις ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία. Με έλλειψη ρεαλισμού επιχείρησε να διαπραγματευτεί ένα άλλο μνημόνιο. Φοβέρισε με την έξοδο της χώρας.
Όταν η μπλόφα του δεν έπιασε υποχρεώθηκε σε άτακτη υποχώρηση με παράδοση άνευ όρων. Το καλοκαίρι του 2015 η χώρα ξανάρχισε από την αρχή – ελέω Τσίπρα, Παππά και Βαρουφάκη – για να αναφέρουμε τους τρεις πρωταίτιους.
Τον Σεπτέμβριο του 2017 ακούμε ακριβώς τα ίδια. Η μακροβιότερη κυβέρνηση των μνημονίων ισχυρίζεται πως ετοιμάζεται να εξαντλήσει την τετραετή θητεία της γιατί έχει πιάσει τους στόχους, βλέπει ανάπτυξη, βγήκε στις αγορές, χαίρεται για την αναβάθμιση, ετοιμάζεται να κλείσει την τελευταία αξιολόγηση και να βγάλει τη χώρα από τα μνημόνια με ταυτόχρονη διευθέτηση του χρέους.
Ως προς το χρέος ας σημειωθεί πως οι διαφαινόμενες διευθετήσεις παραμένουν οι ίδιες εδώ και πέντε χρόνια!
Ο Πρωθυπουργός, μάλιστα, μίλησε για καθαρή έξοδο – υπονοώντας προφανώς πως η χώρα δεν θα έχει καμία εποπτεία. Ο υπουργός οικονομίας χάλασε κάπως το αφήγημα αφήνοντας να διαφανεί η –σοβαρή κατά πολλούς—πιθανότητα πως θα χρειαστούν μέτρα το 2018.
Για να βάλλουμε τα πράγματα στην σωστή προοπτική τους, όμως, ας εξετάσουμε τη συνάφεια των λόγων με την πραγματικότητα. Κι ας δούμε πρώτα τι είναι το μνημόνιο.
Το μνημόνιο είναι μία σύμβαση που υπογράφει ο χώρα μας με τους δανειστές της. Σε αντάλλαγμα για το δάνειο που παίρνει αναλαμβάνει να εκπληρώσει ορισμένους στόχους που –κατά την άποψη των δανειστών – διασφαλίζουν την αποπληρωμή τους και ελαχιστοποιούν –αν δεν εξαλείφουν—την πιθανότητα να συνεχίσουμε να ζητάμε δανεικά.
Προκειμένου να σιγουρευτούν ότι η χώρα μας τηρεί τα συμφωνηθέντα, οι δανειστές διορίζουν μία ομάδα ειδικών που παρακολουθεί την πορεία της συμμόρφωσης και παρεμβαίνει όπου κρίνει σκόπιμο. Αυτή είναι η εποπτεία.
Το αφήγημα του Πρωθυπουργού – όπως ακούστηκε (18/9) και στο υπουργικό συμβούλιο—είναι απλό: έχουμε πετύχει, το μνημόνιο τελειώνει σ’ ένα χρόνο και τότε θα είμαστε ελεύθεροι να ακολουθήσουμε τη δική μας οικονομική πολιτική, το δικό μας δρόμο προς την ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη κοκ.
Ποια είναι η πραγματικότητα; Καταρχάς, σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ε.Ε. μέχρι να ξεπληρώσουμε το 75% των χρεών μας θα παραμένουμε σε εποπτεία.
Πως θα ονομαστεί αυτή η εποπτεία – μνημόνιο, σύμβαση, συμφωνία, κλπ.—δεν έχει σημασία και δεν αλλάζει το απλό γεγονός ότι η ομάδα που θα μας εποπτεύει – τρόικα, κουατρίγκα, τεχνοκράτες Α.Ε. – θα έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει στις αποφάσεις μας.
Κατά δεύτερο λόγο, κομματικά ανεξάρτητοι παρατηρητές της ελληνικής οικονομικής σκηνής εκτιμούν ότι η χώρα μας δεν θα είναι σε θέση να συγκεντρώσει τα περίπου 20 δις. ευρώ που είναι οι χρηματοδοτικές ανάγκες της για την περίοδο 2019/2020 και θα χρειαστεί, κατ’ ελάχιστο, μία προληπτική γραμμή πίστωσης.
Τι είναι και τι συνεπάγεται μία προληπτική γραμμή πίστωσης – precautionary credit line; Πρόκειται για μία γραμμή πίστωσης που εγκρίνεται από τον ESM μετά από αίτηση του μέλους της ευρωζώνης και έχει τη μορφή είτε ενός δανείου είτε της συμφωνίας του ESM να απευθυνθεί το ίδιο στις αγορές για λογαριασμό του μέλους.
Αυτή η διευκόλυνση δεν δίνεται χωρίς προϋποθέσεις και όρους.
Στις προϋποθέσεις περιλαμβάνεται η βιωσιμότητα του χρέους και της εξωτερικής θέσης της χώρας, ο σεβασμός προς τους κανόνες του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθεροποίησης (Growth and Stability Pact), ένα υγιές τραπεζικό σύστημα και έμπρακτη απόδειξη ικανότητας πρόσβασης στις αγορές.
Στους όρους περιλαμβάνεται η κατά κανόνα συμμετοχή του ΔΝΤ, η εποπτεία της χώρας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η σύναψη σύμβασης που να αποσαφηνίζει τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει η χώρα. Από τη στιγμή που μία χώρα χρησιμοποιήσει την πιστωτική γραμμή τότε ο βαθμός εποπτείας αυξάνεται – enhanced surveillance.
Ποια είναι τα άτομα που εμπλέκονται από την πλευρά της χώρας; Η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος.
Ποια είναι αυτά που εμπλέκονται από την πλευρά των δανειστών; Ο επικεφαλής του ΕSM και το διοικητικό συμβούλιο του – το οποίο και πρέπει να εγκρίνει τις αποφάσεις του επικεφαλής. Ποιοι απαρτίζουν το Δ.Σ. του ESM; Οι υπουργοί οικονομικών της ζώνης του ευρώ – δηλαδή το Eurogroup υπό άλλη ονομασία.
Όποιος θεωρεί πως υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στα μνημόνια και στις προληπτικές γραμμές πίστωσης (είναι δύο η PCCL και η ECCL) ας το πει και ας το υποστηρίξει. Στην πράξη σχεδόν δεν υπάρχει τυπική διαφορά.
Αυτή είναι η ρεαλιστική προοπτική. Όλα τα άλλα είναι φληναφήματα.
