Για πρώτη φορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιστρατεύει ισχυρή υπόδειξη προς την Τουρκία, με χαρακτήρα προειδοποίησης, διαμηνύοντας ότι θα απαντήσει «κατάλληλα» και σε «πλήρη σύμπνοια» προς τη Λευκωσία, υπό το φως των εξαγγελιών της Άγκυρας για έρευνες/γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η υπόδειξη της Ε.Ε. περιλαμβάνεται στο κείμενο της Κοινής Θέσης των «28» ενόψει του Συμβουλίου Σύνδεσης με την Τουρκία, στις 15 Μαρτίου. Το κείμενο εκφράζει ανησυχία για τις προγραμματισμένες γεωτρήσεις της Άγκυρας και επισημαίνει χαρακτηριστικά:
«Η Ε.Ε. καλεί την Τουρκία να απόσχει από τέτοιες έκνομες ενέργειες, στις οποίες η Ε.Ε. θα απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη με την Κύπρο». Η τοποθέτηση των «28» προσημειώνει ουσιαστικά «υποθήκη», προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η Ε.Ε. θα απαντήσει συλλογικά και ουσιαστικά προς την Τουρκία εάν και εφόσον υλοποιήσει τις εξαγγελίες της για γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.
Αυτός ήταν και ο στόχος του ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη που επεδίωξε μια ισχυρή αναφορά, η οποία εκλαμβάνεται ως προπομπός για έναρξη συζητήσεων αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων. Υπό αυτή την έννοια, η υπόδειξη των «28» προς την Τουρκία αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον και, όπως επισημαίνουν κοινοτικοί κύκλοι, «για πρώτη φορά γίνεται λόγος για κατάλληλη απάντηση από πλευράς Ε.Ε. και σε πλήρη σύμπνοια με την Κυπριακή Δημοκρατία», με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι ο δρόμος για την εξασφάλιση ισχυρού λεκτικού στη Κοινή Θέση των «28» δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Όπως έλεγαν κύκλοι της ΕΥΕΔ και ξένη διπλωματική πηγή, απαιτήθηκαν τέσσερα προσχέδια μέχρι να συμφωνηθεί το κείμενο και αρκετές εναλλακτικές φόρμουλες, με επίκεντρο το ζήτημα της απάντησης της Ε.Ε. στις εξαγγελθείσες προθέσεις της Τουρκίας να προβεί σε γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Το κείμενο και η ισχυρή σε κάθε περίπτωση υπόδειξη ήταν τελικά προϊόν συμβιβασμού. Από τη μια, η Λευκωσία εξασφάλισε για πρώτη φορά μια εξαιρετικά θετική αναφορά, η οποία της παρέχει την ευκαιρία να οικοδομήσει στο ζήτημα των κυρώσεων, εάν και εφόσον η Τουρκία υλοποιήσει τις εξαγγελίες της. Από την άλλη, ένας σημαντικός αριθμός κρατών-μελών, τα οποία ήταν απρόθυμα στην παρούσα φάση και προκαταβολικά να θέσουν ευθέως θέμα επιβολής κυρώσεων, εξασφάλισαν μια αναφορά που διατηρεί μεν ανοικτή την επιλογή αυτή, αλλά τη μεταθέτει για δύο λόγους.
Αφενός, γιατί οι τουρκικές εξαγγελίες δεν έχουν υλοποιηθεί και, αφετέρου, γιατί ένα ενδεχόμενο ζήτημα κυρώσεων θα πρέπει να τεθεί και να αποφασιστεί στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, δηλαδή σε μια Σύνοδο Κορυφής και όχι στο πλαίσιο διαμόρφωσης της Κοινής Θέσης των «28» και ενός Συμβουλίου Σύνδεσης. Σύμφωνα με την ίδια ξένη διπλωματική πηγή, τη θέση αυτή υποστήριξαν, μεταξύ άλλων, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Βρετανία και Πορτογαλία.
Σε κάθε περίπτωση, το κείμενο που υιοθετήθηκε και με το οποίο θα πορευτεί η Ε.Ε. στο Συμβούλιο Σύνδεσης με την Τουρκία είναι το καλύτερο που εξασφάλισε ποτέ η Κυπριακή Δημοκρατία. Σε ό,τι αφορά στα ζητήματα της ΑΟΖ και της άσκησης της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπογραμμίζει τα εξής:
«Η Ε.Ε. επαναλαμβάνει τη σοβαρή της ανησυχία και καλεί την Τουρκία να απόσχει από κάθε απειλή ή ενέργεια που κατευθύνεται εναντίον ενός κράτους-μέλους ή πηγή τριβών και ενεργειών που προκαλούν ζημιά στις καλές γειτονικές σχέσεις και στην ειρηνική επίλυση διαφορών.
Η Ε.Ε. υπενθυμίζει ότι τον Μάρτιο 2018 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε έντονα τις συνεχιζόμενες έκνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο Πέλαγος και υπενθύμισε την υποχρέωση της Τουρκίας να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο και τις καλές γειτονικές σχέσεις και να εξομαλύνει τις σχέσεις της με όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η Ε.Ε. τονίζει και πάλι όλα τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων των κρατών-μελών, τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα συνομολόγησης διμερών συμφωνιών, την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο, περιλαμβανομένης της σύμβασης του ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας.
Η Ε.Ε. τονίζει επίσης την ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας όλων των κρατών-μελών επί των αντίστοιχων χωρικών τους υδάτων και του εναερίου τους χώρου. Η Ε.Ε. προτρέπει την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση και να σεβαστεί την κυριαρχία της Κύπρου επί των χωρικών της υδάτων και εκφράζει μεγάλη ανησυχία για τις πρόσφατες δηλώσεις της Τουρκίας σε σχέση με τις προγραμματισμένες δραστηριότητες γεωτρήσεων εκεί. Η Ε.Ε. καλεί την Τουρκία να απόσχει από τέτοιες έκνομες ενέργειες, στις οποίες η Ε.Ε. θα απαντήσει κατάλληλα και σε πλήρη αλληλεγγύη με την Κύπρο.
Η Ε.Ε. θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις» αναφέρεται στην Κοινή Θέση των «28».
