Από τη συκοφαντία για υπεξαίρεση χρυσού από τον Φειδία, τα πρώτα Δάνεια Ανεξαρτησίας, την Ούνρα και το δάνειο για τους σεισμούς στην Καλαμάτα στην έρευνα για τα σημερινά προσφυγικά κονδύλια
Διαβάσαμε ότι πηγές των Βρυξελλών επιβεβαίωσαν το ρεπορτάζ του Politico για την έρευνα από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) σχετικά με το ενδεχόμενο κακοδιαχείρισης και διασπάθισης κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ελλάδα για το προσφυγικό.
Του Δημήτρη Στεργίου
Σιγά την «αποκάλυψη»! Εδώ, ήδη από τη βαθειά ελληνική αρχαιότητα αυτή η «συνήθεια» είχε εξελιχθεί σε εθνικό σπορ, συνεχίστηκε μάλιστα στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης του 1821, δηλαδή όταν ακόμα η Ελλάδα δεν είχε γίνει ανεξάρτητο κράτος και «μεγαλουργεί» έως σήμερα σε κάθε περίπτωση που προσφέρεται «μέλι». Και τι λέει στην περίπτωση αυτή ο θυμόσοφος ελληνικός λαός; «Όποιος πιάνει μέλι, γλείφει και τα δάχτυλά του», όπερ εστί μεθερμηνευόμενον, «όποιος έρχεται σε επαφή με χρήμα ή αγαθά, βάζει και λίγα (ή πολλά) στην τσέπη του».
Εννοείται ότι το εθνικό αυτό σπορ δεν περιορίζεται μόνο στο «βούτημα» ξένων κονδυλίων, αλλά και ντόπιων εθνικών πόρων, με τα γνωστά επί δεκαετίες αποτελέσματα: ιλιγγιώδης αύξηση των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, χωρίς να έχει η διαχείριση των δανείων και των εσόδων από φόρους κανένα παραγωγικό ή αναπτυξιακό πολλαπλασιαστή, κανένα συντελεστή απόδοσης είτε στην αύξηση της πραγματικής ευημερίας και τη βελτίωση των δημόσιων υποδομών. Δηλαδ΄ξη, πήγαν για το γάμο του Καραγκιόζη…
Ας μην ξεχνάμε ότι όλα αυτά τα σχετικά με την κακοδιαχείριση και τη διαφθορά συνέβαιναν ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων. Μάλιστα, για την αντιμετώπιση του φαινομένου στην Σπάρτη εφαρμοζόταν το γνωστό σύστημα των εφόρων που είχαν μια σημαντική εξουσία ελέγχου της λειτουργίας του κράτους, το οποίο όμως κι αυτό … χρηματιζόταν!
Αυτό το σύστημα, το οποίο εισηγήθηκαν στη συνέχεια πολλοί στοχαστές, όπως ο Καλβίνος και ο Φίχτε, με τη μορφή Ανωτάτου Συμβουλίου ή Ανωτάτου Δικαστηρίου (!) εισήγαγε στη χώρα μας η κυβέρνηση Σημίτη με τη μορφή του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ο οποίος «δυστυχής» καταρτίζει και ανακοινώνει κάθε χρόνο εκθέσεις περί διαφθοράς, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, διότι, απλούστατα, κανένας δεν δίνει την επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα και τους Νόμους συνέχεια, τουτέστιν τιμωρίαν (ως γνωστόν, η ατιμωρησία, για οποιοδήποτε παράπτωμα, στην Ελλάδα είναι ο μόνος σχεδόν «θεσμός» που στέκεται … όρθιος!)
Αυτά φαίνεται ότι «έβλεπε» ο Αριστοτέλης, ο οποίος («Πολιτικά» Β’, 1270b) δεν εμφανίζεται και τόσο ενθουσιασμένος για το θεσμό αυτόν, διότι, όπως επισημαίνει, ενισχύει ακόμη περισσότερο τη διαφθορά! Μάλιστα, χαρακτηρίζει ως παιδαριώδη τον τρόπο διορισμού των εφόρων, τονίζοντας ότι πρέπει να εκλέγονται από το λαό.
Μία πληροφορία για την «παιδαριώδη», όπως τη χαρακτηρίζει ο Αριστοτέλης, μέθοδο της εκλογής των εφόρων μάς δίνει ο Πλούταρχος («Λυκούργος», 26), σύμφωνα με την οποία οι υποψήφιοι παρουσιάζονταν, με τη σειρά που όριζε ο κλήρος, εμπρός στην Εκκλησία του Δήμου και οι πολίτες εξέφραζαν δια βοής την επιδοκιμασία τους. Ανάλογα με την ένταση της βοής καθοριζόταν και η σειρά των υποψηφίων!
Στη συνέχεια, παραθέτουμε μερικά χαρακτηριστικά φαινόμενα «γλειμμένων δαχτύλων» ή καταγγελιών ή συκοφαντιών για «γλειμμένα δάχτυλα» από την αρχαιότητα έως σήμερα:
- Η περιπέτεια του Φειδία
Την περίοδο του 438-433 π.Χ οι πολιτικοί αντίπαλοι του Περικλή κατηγόρησαν τον Φειδία ότι υπεξαίρεσε μέρος του χρυσού κατά την κατασκευή του αριστουργηματικού αγάλματος της Θεάς Αθηνάς στον Παρθενώνα.
Τόσο ο Περικλής, όσο και ο Φειδίας έβλεπαν τις πολιτικές αντιπαραθέσεις της εποχής τους και είχαν προβλέψει πως θα αντιδρούσαν αν τους κατηγορούσαν για κατάχρηση και σκάνδαλα γύρω από τις δαπάνες του έργου. Κατέγραψαν εγκαίρως σε μια μαρμάρινη στήλη που ήταν τοποθετημένη στην Ακρόπολη τα δημόσια έξοδα για την κατασκευή του αγάλματος. Μάλιστα ανέφεραν και το ακριβές βάρος του χρυσού που χρησιμοποιήθηκε.
Όταν ο Φειδίας βρέθηκε κατηγορούμενος από τους πολιτικούς αντιπάλους του Περικλή, ζήτησε από το δικαστήριο να αφαιρεθεί όλο το χρυσάφι που στόλιζε το άγαλμα και να ζυγιστεί ξανά. Ο Φειδίας είχε φροντίσει τα διάφορα μέρη της ογκώδους κατασκευής να μπορούν να αποκολληθούν και σε περίπτωση που η πόλη χρειαζόταν χρυσό να μπορούσε να χρησιμοποιηθούν από το άγαλμα (είχε ύψος 13 μέτρων!).
Παράλληλα να μπορεί να ζυγιστεί και να αποδειχθεί ότι δεν υπήρξε κατάχρηση. Όταν το δικαστήριο το ζύγισε αποδείχθηκε η αθωότητα του Φειδία. Ωστόσο, δεν κατάφερε να γλιτώσει από τους αντιπάλους του. Επόμενη κατηγορία εναντίον του ήταν η προσβολή των θεών.
Στο εσωτερικό της ασπίδας που κρατούσε η θεά Αθηνά, είχε σχεδιάσει δύο μορφές που έμοιαζαν με τον ίδιο και τον Περικλή. Η τοποθέτηση των προσώπων τους στο πλευρό των θεών θεωρήθηκε ύβρις και καταδικάστηκε. Ο Φειδίας τότε εγκατέλειψε θυμωμένος την Αθήνα και κατέφυγε στην Ολυμπία, όπου δημιούργησε το έτερο κορυφαίο δημιούργημα του, το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία.
- Τα πρώτα δάνεια Ανεξαρτησίας που έγιναν… «Καπνός»
Στις 2 Ιουνίου 1823 το Εκτελεστικό (Κυβέρνηση) εξουσιοδότησε τους Ιωάννη Ορλάνδο, Ανδρέα Ζαΐμη και Ανδρέα Λουριώτη να μεταβούν στο Λονδίνο και να συνάψουν δάνειο 4.000.000 ισπανικών ταλλήρων. Τελικά, στις 9 Φεβρουαρίου 1824 συνομολόγησαν ένα δάνειο 800.000 λιρών με τον οίκο Λόφναν με τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια.
Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα. Όμως, το ποσό που έφθασε στην επαναστατική διοίκηση ήταν μόλις 298.000 λίρες, αφού το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 59% του ονομαστικού (472.000 λίρες) και από αυτό παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεολύσια, 2.000 ως προμήθεια και άλλες δαπάνες!
Στις 26 Ιανουαρίου 1825 συνήφθη δεύτερο δάνειο με ονομαστικό κεφάλαιο 2.000.000 λιρών με την ίδια διαπραγματευτική ομάδα( πάλι οι Λουριώτης και Ορλάνδος), του οποίου, όπως και στο πρώτο δάνειο, το καθαρό ποσό περιορίστηκε στις 816.000 λίρες, αφού το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 55% του ονομαστικού (1.100.000) και από αυτό παρακρατήθηκαν 284.000 λίρες για προκαταβολή τόκων δύο ετών, χρεολύσια, προμήθεια και άλλες δαπάνες!
Από το δάνειο διατέθηκαν: 212.000 λίρες για την αναχρηματοδότηση του πρώτου δανείου, 77.000 για την αγορά όπλων και πυροβόλων, από τα οποία λίγα … έφθασαν στην Ελλάδα, 160.000 για την παραγγελία έξ ατμοκίνητων πλοίων, από τα οποία μόνο… τρία έφθασαν στην Ελλάδα («Καρτερία», «Επιχείρηση», «Ερμής») και 155.000 για τη ναυπήγηση δύο φρεγατών σε ναυπηγεία της Νέας Υόρκης, από τις οποίες μόνο η … μία («Ελλάς») ήρθε στην Ελλάδα, ενώ η δεύτερη πουλήθηκε για να χρηματοδοτηθεί η πρώτη.
Τελικά, στην Ελλάδα έφθασε μόνο το ποσό των 232.558 στερλινών, δηλαδή λιγότερο από εκείνο που έλαβε κατά το πρώτο δάνειο, αν και το δεύτερο είχε συναφθεί σε υπερδιπλάσιο ύψος. Εννοείται ότι και όλα σχεδόν τα επόμενα δάνεια δεν απέφυγαν τα «γλειμμένα δάχτυλα».
Σημειώνεται ότι επί Βαυαροκρατίας, ο υπουργός Οικονομικών Γεώργιος Σπανιολάκης (1838) κατηγόρησε τους δύο διαπραγματευτές ότι ιδιοποιήθηκαν χρήματα από τις αγοροπωλησίες μετοχών των δανείων και επιπλέον τον Ορλάνδο ότι παρακράτησε ποσό 5.900 λιρών από τα δύο δάνεια. Μάλιστα, το Ελεγκτικό Συνέδριο προχώρησε σε προσημείωση των περιουσιακών τους στοιχείων. Εννοείται ότι ούτε όλα σχεδόν τα δάνεια απέφυγαν τα … «γλειμμένα δάχτυλα», τα οποία εξακολουθούν να πληρώνουν και θα πληρώνουν οι άλλοι Έλληνες φορολτης ογούμενοι επί δεκαετίες…
- Η κακοδιαχείριση της βοήθειας της UNRRA (1945-1947)
Η UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration) ή Διασυμμαχική Οργάνωση Αρωγής και Αποκατάστασης, ιδρύθηκε το 1943 από 40 περίπου κράτη, τα οποία στη συνέχεια έγιναν μέλη του Ο.Η.Ε., με αντικειμενικό σκοπό να βοηθήσει οικονομικά τις χώρες που είχαν πληγεί από τις δυνάμεις του Άξονα.
Κάθε μέλος της UNRRA διέθετε στο ταμείο της Οργάνωσης – για την εξυπηρέτηση του σκοπού της – το 1% των εθνικών του εσόδων. Εκπρόσωποι της UNRRA εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και από την 1η Απριλίου 1945 ως το Μάιο του 1947 εισήγαγαν στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων. Για την ανάπτυξη της γεωργίας η Οργάνωση διέθεσε μηχανήματα κ.λπ. αξίας 45 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ για φάρμακα πρόσφερε 7.540.000 δολάρια.
Όμως, όπως προκύπτει από εκθέσεις Porter) και πηγές (βιβλία Άγγελου Αγγελόπουλου και Τράπεζας της Ελλάδος για τα Πενήντα Χρόνια που κυκλοφόρησε το 1977), στους εξαθλιωμένους από τον πόλεμο αγροτικούς πληθυσμούς έφτασαν μόνο ορισμένες ποσότητες ιματισμού και τροφίμων. Στρατιωτικά κυρίως οχήματα μετέφεραν στα χωριά χαρτόκουτα με ρούχα, τα ξεφόρτωναν στις κοινοτικές πλατείες (όπως τώρα στον … Μαραθώνα!) και οι κάτοικοι διάλεγαν σακάκια, φορέματα και άλλα είδη.
Αντίθετα τα είδη αξίας (πρώτες ύλες, τρόφιμα, μηχανήματα, φάρμακα κ. ά), που μπορούσαν να αποφέρουν πλουτισμό, τα καρπώθηκαν οι επιτήδειοι, οι μεγαλέμποροι, οι βιομήχανοι και γενικά όσοι είχαν πρόσβαση στην εξουσία.
Σημειώνεται ότι τα είδη αυτά της βοήθειας θα δίνονταν δωρεάν στην Ελλάδα, το δε προϊόν που θα έβγαινε από την πώλησή τους στον εύπορο πληθυσμό , εξόν από τους άπορους, θα χρησιμοποιούνταν πάλι για την περίθαλψη και αποκατάσταση του πληθυσμού και της οικονομίας. Αμ δε! Διότι, όπως επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος («Τα πρώτα πενήντα χρόνια της Τράπεζας της Ελλάδος», έκδοση 1978, σελίδα 275), η βοήθεια της Ούνρα κάλυψε ολόκληρο το έλλειμμα του 1945 και το 67% του 1946.
Το υπόλοιπο του ελλείμματος χρηματοδοτήθηκε με τα 40,3 εκατομμύρια, ισόποσο δε δολάρια του … δανείου της βρετανικής κυβέρνησης και με 55,6 εκατομμύρια δολάρια από τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Τράπεζας της Ελλάδος.
«Έτσι, παρά την ουσιαστική οικονομική ενίσχυση από το εξωτερικό, θυσιάστηκε και σημαντικό μέρος από το απόθεμα της χώρας», επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος! Τα κυριότερα αίτια της μη ικανοποιητικής αξιοποίησης της σημαντικής αυτής βοήθειας πρέπει να αναζητηθούν, όπως προκύπτει από τις παραπάνω εκθέσεις και πηγές, στην κακοδιαχείριση, τις σοβαρές αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού και, φυσικά, στα «δάχτυλα».
Μεγάλα αποθέματα εφοδίων έμειναν αχρησιμοποίητα στις αποθήκες για πολύ καιρό και επαθαναν σημαντικές φθορές, ενώ αγαθά που διατέθηκαν στον πληθυσμό επιβαρύνθηκαν με σχετικά υψηλά έξοδα διαχείρισης και διακίνησης (γνωστή «συνήθεια»).
- Χωρίς αποδείξεις πού και πώς χρησιμοποιήθηκαν δάνεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τους σεισμούς!
Τον Ιανουάριο του 1988 ο τότε Έλληνας επίτροπος Γρ. Βάρφης ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από το Συμβούλιο την έγκριση δανείου ύψους 100 εκατ. ecu στο πλαίσιο του τότε Νέου Κοινοτικού Μέσου για τη χρηματοδότηση των έργων ανασυγκρότησης της σεισμοπαθούς Καλαμάτας.
Όμως, τότε διαπιστώθηκε ότι η χορήγηση του δανείου αυτού ήταν σχεδόν αδύνατη, αφού δεν είχε ενημερωθεί ακόμα η ΕΟΚ, μολονότι είχαν περάσει … επτά χρόνια, για το ύψος των ζημιών του σεισμού της Αθήνας στις 24 Φεβρουαρίου 1981!
Πράγματι, όπως προέκυψε από έρευνα του Ελεγκτικού Συνεδρίου του Κράτους, οι ελληνικές αρχές δεν μπόρεσαν να προσκομίσουν αποδείξεις για το ύψος των ζημιών από το σεισμό αυτό και για την τύχη του … δανείου των 80 εκατ. ecu, το οποίο δόθηκε τότε από την ΕΟΚ για το σκοπό αυτό…
Τα παραδείγματα είναι τόσο πολλά και «κοσμούν» κάθε περίοδο της ελληνικής (οικονομικής) ιστορίας από την αρχαιότητα έως σήμερα, όπως προκύπτει και από το μνημειώδες πολύτομο έργο του Ανδρέου Μ. Ανδρεάδη «Ιστορία της Ελληνικής Δημόσιας Οικονομίας», που ίσως χρειαστούν πολλοί τόμοι…
